شیوع این بیماری با توجه به تغییراتی که در زندگی مدرن امروز به وجود آمده در حال افزایش است. به دلیل اهمیت کنترل این بیماری و میزان شیوع آن، 27 اردیبهشت به عنوان روز جهانی فشارخون نامگذاری شده است. روز گذشته ( 27 اردیبهشت) کمپین بسیج ملی کنترل فشار خون با هدف ایجاد حساسیت موضوعی در آحاد جامعه و افزایش آگاهی و سواد سلامت جامعه در زمینه فشار خون بالا در کل کشور آغاز به کار کرد. به همین مناسبت با دکتر عاطفه انصاریان، متخصص قلب و عروق در خصوص این بیماری به گفتگو نشستیم که ماحصل آن را می خوانید.

آیا ابتلا به فشار خون بالا علل مشخصی دارد؟

در ۹۵ درصد کسانی که دچار بیماری فشار خون می شوند، فشار خون یک بیماری اولیه است و علت خاصی ندارد به جز اینکه فرد مبتلا در واقع ژن هایی که مسبب فشار خون می شوند را دارا است و این یک ژن منفرد نیست و ژن ‌های متعددی هستند؛ البته لازم نیست که بگوییم حتماً این بیماری ارثی است ولی والدین مبتلا به فشار خون، ریسک ابتلا را در فرزندان بالا می برند. 5 درصد بیماری فشار خون ثانویه است و در اثر بعضی موارد مثل تنگی شریان آئورت، تنگی عروق کلیه و یا مصرف داروهای پیشگیری از بارداری و هورمونی می تواند ریسک افزایش فشار خون را بالا ببرد و باعث ایجاد فشار خون های بالا بشود.

دستگاه فشار سنج چه عددی را باید نشان دهد که بتوان گفت فرد دارای فشار خون بالا است؟

بر اساس تعاریفی که انجمن‌های مختلف قلب و عروق بین المللی ارائه می‌دهند این عدد تغییر می‌کند؛ اما آن چیزی که به عنوان فشار خون نرمال و طبیعی در نظر گرفته می شود، فشار خون های پایین تر از ۱۲۰ روی ۸۰ در نظر گرفته می‌شود و بالاتر از این میزان به اصطلاح ۱۲۵ روی ۸۵ در مرحله پیش از فشار خون اطلاق می‌شود و فشار خون های ۱۲۰ تا ۱۴۰ روی ۸۰ تا ۹۰ مرحله پیش از فشار خون و از ۱۴۰ روی ۹۰ بیشتر، مساوی و رو به بالا، بیماری فشار خون محسوب می‌شود.

این اعداد برای فشار خونی است که در مطب اندازه گیری می شود. اگر در منزل به بیمار دستگاه مانیتورینگ ۲۴ ساعته یا هولتر وصل کنیم و نتیجه هولتر را بخواهیم مدنظر قرار دهیم مقادیر بیشتر یا مساوی ۱۳۰ روی ۸۰ یعنی میانگین ۲۴ ساعته به عنوان فشار خون بالا در نظر گرفته می‌شود و باید فرد درمان شود.

بیماری فشار خون بالا با چه علائمی همراه است؟

این بیماری می تواند کاملاً بدون علامت باشد و این نکته بسیار مهمی است و باید در این خصوص آگاهی مردم را افزایش دهیم. چون بیشتر افراد فکر می‌کنند چون سردرد و سرگیجه و تهوع یا علائم خاصی ندارند، فشار خونشان نرمال و حالشان خوب است. باید عرض کنم در برخی کتب، از بیماری فشار خون به عنوان «قاتل خاموش» نام برده می‌شود و می‌تواند بدون اینکه بیمار متوجه شود به بخش های مختلف بدن آسیب برساند و احتمال مرگ و میر را در فرد بالا ببرد. از این رو آگاهی دادن به مردم درباره اینکه فشار خون می‌تواند بدون علامت باشد بسیار مهم است.

فشارخون در بعضی از افراد با علائمی مانند سردرد، سرگیجه، احساس تهوع و تپش قلب و گرگرفتگی همراه است.

فشارخون بالا چه عوارضی در پی دارد؟

متاسفانه فشار خون می‌تواند به بخش‌های مختلف بدن آسیب بزند. عوارض این بیماری روی مغز و عروق مغزی می‌تواند اثر بگذارد که مهمترین آن سکته‌های مغزی و خونریزی های مغزی است که می‌تواند به صورت ناگهانی اتفاق بیفتد.

از عوارض دیگر فشار خون، بیماری های قلبی و سکته قلبی و اثرگذاری روی عروق شبکیه چشم است که باعث ایجاد مشکلات بینایی می شود. همچنین این بیماری به اندام های داخلی به خصوص کلیه ها آسیب می زند. یکی از شایع ترین علت نارسایی مزمن کلیه از عوارض فشار خون است. بیماری فشار خون اصطلاحاً یک بیماری سیستمیک است یعنی کل بدن را می تواند درگیر کند پس تشخیص و درمان به موقع آن بسیار مهم است.

چرا گاهی اوقات میزان فشار خون افراد در منزل با فشارخونی که در مطب پزشک یا مراکز درمانی اندازه می گیرند متفاوت است؟

بیماران گاهی با این موضوع برخورد می کنند و سردرگم می شوند. ممکن است فردی در منزل فشار خون را با دستگاه های مختلف اندازه گیری کند و فشارش بالا یا نرمال باشد اما هنگام مراجعه به مطب پزشک، دستگاه فشارسنج عددی بسیار بالاتر از آنچه در منزل اندازه گیری شده را نشان دهد؛ این نوع فشار خون به بیماری فشار خون روپوش سفید اطلاق می شود که در همه جای دنیا ممکن است دیده شود و فرد با ورود به مطب پزشک فشارش بالا می رود. یک نوع دیگر از فشارخون دقیقاً برعکس مورد قبلی است، یعنی بیمار در منزل فشار خون بالایی دارد ولی وقتی به مطب مراجعه می کند فشار خون بیمار پایین می آید که این یک نوع فشار خون مخفی است. بهترین راه برای رفع تناقض فشار خون در منزل و مطب نصب دستگاه هولتر برای بیمار است. این روش هم برای اندازه گیری میانگین فشار بیمار و هم پایش درمانی بیماران که آیا بعد از درمان فشارخون کنترل شده است یا خیر، موثر است.

لطفاً در خصوص داروهای کنترل فشارخون توضیح دهید.

این یک بحث تخصصی است، اما ذکر نکاتی ضروری به نظر می رسد. بیماران باید این اطلاعات را داشته باشند که علیرغم اینکه گروه های مختلف دارویی داریم و این داروها کم عارضه هستند و به خوبی تحمل می شوند، هر دارویی ممکن است به بیمار خاصی ناسازگار باشد. اگر به پزشک مراجعه می‌کنند و از درمان نتیجه خوبی نمی گیرند یا داروها برای آنها عوارض ایجاد می کند دلیل بر این نیست که از ادامه درمان منصرف شوند. حتماً باید بیماران به پزشک مراجعه کنند و در مورد عوارض پیش آمده صحبت کنند و داروی مناسب دیگری را جایگزین داروی قبلی کنند چون افراد مختلف ممکن است پاسخ های مختلفی به یک داروی یکسان داشته باشند. بیماران نباید از ادامه درمان منصرف شوند.

سبک زندگی چه اندازه در کنترل بیماری فشارخون موثر است؟

شیوع این بیماری در برخی از جوامع ممکن است بیشتر و یا کمتر باشد و سبک زندگی برای ابتلا یا کنترل فشارخون بسیار اثر گذار است. تغییر سبک زندگی در کنار درمان دارویی ضروری است و بیماران باید تغییرات کلی در سبک زندگیشان ایجاد کنند و سبک زندگی سالمی را در پیش بگیرند. همه ما می‌دانیم ورزش کردن، تغییر سبک رژیم غذایی با کم کردن نمک و چربی و پرهیز از خوردن غذاهای فست فودی و فرآوری شده، قند و شیرینی جات و افزایش مصرف میوه جات و سبزیجات در رژیم غذایی برای داشتن سلامت ضروری است.

آیا درمان های سنتی در کاهش فشارخون اثرگذار هستند؟

یکی از درمان های سنتی که دارای جایگاه می باشد و از نظر علمی هم، در کتب مرجع انجمن قلب آمریکا و اروپا در مورد آن صحبت شده، مصرف سیر است. توصیه می شود سیر خام در برنامه غذایی وجود داشته باشد زیرا می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. البته این مورد جایگزینی برای درمان دارویی نیست و به عنوان یک درمان مکمل در کنار درمان دارویی می‌تواند موثر باشد.