ضرورت بازاحيای اعتبار دانشگاه‌های  ايران

كيومرث حبيبي، دانشيار شهرسازي دانشگاه كردستان، پيرامون تصميم وزارت آموزش عالي و پژوهش هاي علمي جمهوري عراق كه براساس دستورالعمل جديد در سال 2022 دانشجويان عراقي را از تحصيل در 27 دانشگاه ايراني ممنوع كرده، مي گويد كه اين رفتار وزارت آموزش عالي عراق به نظر نمي رسد كه جنبه سياسي داشته باشد اما اينكه شماري از دانشگاه هاي مندرج دراين ليست از درجه علمي پاييني در ايران برخوردارند را نبايد كتمان كرد و متاسفانه توليد مدرك در اين دانشگاه ها مرسوم شده است و اين رفتار عراقي ها مي تواند تلنگري براي اصلاح نظام آموزشي و تطبيق آن با استانداردهاي جهاني باشد.

افزون بر آن اينكه نام شماري از دانشگاه هاي معتبر از جمله خواجه نصيرالدين طوسي و علامه طباطبايي در فهرست اين دانشگاه ها قرار دارد را نمي توان قبول كرد؛ چون اين دو دانشگاه در سطح بسيار عالي علمي در ابعاد فني - مهندسي و علوم انساني در جهان قرار دارند. اين فارغ التحصيل پست داك شهرسازي از دانشگاه علم و صنعت و دكتراي برنامه ريزي شهري از دانشگاه تهران، به صراحت مي گويد كه نظام رتبه بندي كشورهاي اسلامي يا ISC تنها متولي و مرجع اصلي آن در ايران حايز اهميت است و به همين دليل توسط تعدادي از مراجع علمي بين المللي ياكشورهاي اسلامي وغير اسلامي مورد استقبال قرار نمي گيرد. به اعتقاد اين دانشيار دانشگاه كردستان اما نظام هاي رتبه بندي كيو اس / تايمز / يو ملتي رانك و ....جهاني بوده و مورد وفاق بخش عمده اي از مجامع علمي جهان است.بايد توجه داشت كه براي رنكينگ هاي مهم جهاني دانشگاه هاي مهم شاخص هاي آموزشي و پژوهشي و فناوري و..... را به ريز به مرجع مورد نظر اعلام مي كنند. آنچه در پي مي آيد تحليل كارشناسي و علمي حبيبي پيرامون تصميم وزارت آموزش عالي و پژوهش هاي علمي جمهوري عراق نسبت به حذف ۲۷ دانشگاه ايران از فهرست دانشگاه هاي مورد قبول عراق براي بورسيه تحصيلي است.

وزارت آموزش عالي عراق به تازگي تعدادي ازدانشگاه هاي كشورهاي مختلف از جمله لبنان، اردن، بلاروس و ايران را از فهرست دانشگاه هايي كه به رسميت مي شناسد خارج كرد و در سندي كه به امضاي رييس اداره ماموريت ها و روابط فرهنگي وزارت آموزش عالي عراق رسيده، نام دانشگاه هاي معتبر علمي ايران ازجمله دانشگاه علامه طباطبايي، بوعلي سينا، خواجه نصيرالدين طوسي، الزهرا، رازي و نفت از ليست دانشگاه هاي داراي اعتبار علمي خارج شده است اما جالب است كه نام دانشگاه كردستان در ليست حذفيات نيست. به نظر شما كه هم اكنون به عنوان استاد دانشگاه كردستان تدريس مي كنيد، يعني سطح علمي دانشگاه كردستان از دانشگاه رازي كرمانشاه، خواجه نصيرالدين طوسي، بوعلي همدان، علامه طباطبايي تهران، نفت و... بالاتر است؟

در ارتباط با خارج كردن دانشگاه هاي فوق الذكر توسط اداره ماموريت ها و روابط فرهنگي وزارت آموزش عالي عراق بايد ديد ملاك و ادله مورد نظر اين اداره براي اخذ چنين تصميمي چيست؟ قطعا اهميت و درجه علمي تعدادي از اين دانشگاه ها بالاست تا جايي كه مي توان اميدوار به بازنگري در اين دستورالعمل بود اما در ارتباط خاص با دانشگاه كردستان و ماندن آن در ليست، اين نتيجه و برون داد دودسته از عوامل مي تواند باشد؛ عامل اول كه مي توان دروني ناميد تغيير رتبه و جايگاه دانشگاه كردستان در تمام نظام هاي رتبه بندي دانشگاهي فعلي جهان شامل ISC /Times Higher Education/ QS (Quacquarelli Symonds) / U-Multirank/ و..... است كه در 7 تا 8 سال اخير رتبه آن بهبود يافته و ميزان اين تغييرات نسبت به دانشگاه هاي هم سن و مرتبه ملموس تر بوده است؛ به عنوان مثال رتبه گروهي دانشگاه كردستان از طبقه 30 تا 40 دانشگاه هاي مهم ايران در سال هاي 92 تا 94 امروزه به رتبه 10 تا 20 رسيده است و اين خود از نگاه ناظران بي طرف نمي تواند پنهان بماند (لازم به ذكر است اين نوع تغييرات زمان بر و حاصل زحمات چند نسل دانشگاهي مي تواند باشد و تغييرات اينچنين در يك و دو سال حاصل نمي شود) ازطرف ديگر تغيير رشته، گرايش ها و افزايش مقاطع تحصيلي همراه با بهبود كيفي رتبه و جايگاه اساتيد، پژوهشگران، دانشجويان وحتي كارمندان دانشگاه دريك دهه اخير به ويژه در مقاطع تحصيلات تكميلي سرعت رشد و آهنگ تغييرات ساختاري را بيشتر كرده و تغيير بدنه اساتيد از4تا 5 استاد به 30 تا 40 استاد تمام و بالغ بر 100 دانشيار كه علي الاصول انتشارات كيفي تر و بيشتر و فارغ التحصيلان با سوادتري را به همراه خواهد داشت؛ هم به اين امر مهم ياري رسانده است.تعداد ارجاعات علمي، افزايش درجه يا اچ ايندكس اساتيد دانشگاهي، مسووليت پذيري اجتماعي دانشگاهيان و جذب دانشجو، گرنت هاي بين المللي و افزايش تعاملات با جامعه محلي و كنفرانس هاي ملي و بين المللي و..... هم مزيد بر علت به نقش يابي و نفوذ پذيري دانشگاه كردستان در بين متوليان امر موثر بوده است.عوامل بيروني را هم مي توان درمراودات فرهنگي و نزديكي آداب و رسوم اجتماعي مابين ايران و عراق و به ويژه اقليم كردستان، شهريه بسيار پايين و امكاناتي چون خوابگاه و طي دوره آموزش زبان و ادبيات كردي، تسهيل رفت وآمد به ويژه در نواحي شهري و دسترس پذيري بهتر استان كردستان همراه با قرابت جغرافيايي و محيطي، تمركز نخبگان مناطق كردنشين و غير كرد زبان ايران در دانشگاه كردستان كه بعضا ناشي از تعامل و تساهل فرهنگي اين منطقه و استان ديد و در استان هاي مجاور كمتر به چشم مي خورد؛ از دلايل حذف نشدن دانشگاه كردستان برشمرد.

رفتار وزارت آموزش عالي عراق نسبت به حذف اين دانشگاه از فهرست دانشگاه هاي بورسيه علمي مي تواند دو تاويل داشته باشد؛ قرائت سياسي و برخورد سياسي دولت عراق، دوم اينكه تراز علمي و سطح آموزش علمي اين دانشگاه ها افت كرده باشد؛ تحليل شما به عنوان استاد اين دانشگاه چيست؟

مبحث قرائت سياسي و برخورد سياسي دولت عراق را اعتقاد ندارم يا نقش آن نمي تواند زياد باشد چرا كه ازدوره عثماني تا به امروز هيچ وقت نمي توان دوراني رابه عدم وفاق وهمدلي بين دولتمردان عراقي و ايراني يافت .تا جايي كه نقش اين كشور در كاهش تحريم هاي ظالمانه ايران غيرقابل كتمان و از طرف ديگر تامين نيازهاي حياتي برق، گاز، مواد غذايي و.... عراق توسط ايران هويداست.مراودات ديني، مذهبي، توسعه توريسم مذهبي و تفريحي بين دو كشور، گسترش دروازه هاي مرزي، همگرايي نظامي و عقيدتي، تاثيرگذاري در تشكيل دولت ومجالس عراق وسرمايه گذاري هاي دوجانبه به نظر اين جانب شائبه سياسي بودن قضيه را به عنوان مهم ترين دليل به حداقل مي رساند اما در ارتباط با كاهش تراز علمي و سطح آموزشي تعدادي از اين دانشگاه ها هم كامل موافقم (تكرارمي كنم تعدادي) ولي تعدادي هم خير، به عنوان مثال دانشگاه خواجه نصيرالدين طوسي از بُعد فني ومهندسي يا دانشگاه علامه طباطبايي از بُعد علوم انساني و اجتماعي جايگاه مهمي داشته ودارند. تا جايي كه معتقدم تعدادي از اين دانشگاه ها صرفا كارخانه توليد مدرك و فارغ التحصيل هستند و اين توليد مي تواند براي هر متقاضي داخلي و خارجي صورت پذيردچون اساس شكل گيري و تدوام راه معرفت علمي، افق يابي دانش، معلومات وگسترش حوزه هاي معلومات نبوده و نيست ومتاسفانه امروز با كاهش مواليد، زاد و ولد و افزايش صندلي هاي خالي دانشگاه و كاهش درآمدها، نمي توان براي آنان آينده قابل اتكايي پيش بيني كرد، با توجه به اينكه شماري از دانشگاه هاي در ليست حذف بورسيه كشور عراق بي تعارف با چالش تراز ضعيف علمي / آموزشي مواجه هستند؛ بايد با تمهيدات كارشناسي مسوولان وزارت علوم و تحقيقات كشور اين جهان بيني حاكم بر توليد علم در اين مراكز علمي دانشگاهي تغيير يابد.

معاون وزير علوم در واكنش به اين خبر معتقد است درنظام رتبه بندي كشورهاي اسلامي دولت عراق بايد بر اساس معيارها و اقتضائات جهان اسلام ( اي اس سي) عمل مي كرده و از اين نظام رتبه بندي غفلت كرده درحالي كه وزارت آموزش عالي عراق بر اساس فهرست رتبه بندي تايمز بريتانيا، دانشگاه شانگهاي چين و كيو اس اقدام كرده است. به نظر شما اي اس سي معتبرتر است يا تايمز بريتانيا، دانشگاه شانگهاي چين و كيو اس؟

نظام رتبه بندي كشورهاي اسلامي يا ISC بسيار مهم است ولي چون متولي و مرجع اصلي آن كشور ايران بوده ممكن است توسط تعدادي از مراجع علمي بين المللي ياكشورهاي اسلامي و غير اسلامي مورد استقبال قرار نگيرد به ويژه آنكه شاخص هاي تطبيق يافته و رتبه بندي هاي آن عمر كوتاهي دارد.اما نظام هاي رتبه بندي كيو اس / تايمز / يو ملتي رانك و .... جهاني بوده و مورد وفاق بخش عمده اي از مجامع علمي جهان است.بايد توجه داشت كه براي رنكينگ هاي مهم جهاني دانشگاه هاي مهم شاخص هاي آموزشي و پژوهشي و فناوري و.... را به ريز به مرجع مورد نظر اعلام مي كنندولي آيا در ISC كشورايران، تركيه، مصر، عربستان و مالزي تمام شاخص هاي دانشگاهي وعلمي خود را ارسال و اعلام كرده اند؟به نظرم شايدطي يك دهه آتي بتوان اين نظام رتبه بندي را حداقل در جهان اسلام گسترش داد اما در شرايط فعلي دلايل قابل قبولي براي تبعيت ساختارهاي آموزشي و پژوهشي خارجي ازاين نظام نمي يابم ولي براي مراجع داخلي كشور ايران بسيار مرجع خوبي است اما براي مجامع علمي جهان مرجع شناخته شده اي محسوب نمي شود.

آيا شما اين رفتار دولت عراق را زنگ خطري براي باز تعريف نظام آموزشي دانشگاه هاي ايران به لحاظ سطح دانش علمي ارزيابي نمي كنيد ؟ شماري از تحليل گران اعتقاد دارند كمبود اساتيد با درجه علمي بالا، سياست اخراج اساتيد يا بازنشستگي اجباري اساتيد معروف در دولت نهم و دهم، وضعيت دانشگاه هاي ايران را به اين روز انداخته است .

تغييرات تورمي وحشتناك چند سال اخير، تحريم هاي خارجي همراه با كاهش منزلت اجتماعي و فرهنگي اساتيد دانشگاه، نگاه قيم مابانه به دانشگاه و دانشگاهيان، توسعه وگسترش بي رويه مراكز شبه دانشگاهي، فرآيندهاي سخت جذب، تبديل وضعيت و ارتقا با بروكراسي بسيار، فرسودگي يا به روزنبودن آزمايشگاه ها، رفتارهاي غيراخلاقي تعداد بسيار معدودي از افراد، كمبودبودجه، گسست ارتباطات بين المللي دانشگاهيان شامل سمينار وفرصت مطالعاتي و افزايش هزينه هاي پژوهش شامل برداشت داده و آزمايش و چاپ و انتشارات، مشكل مسكن وحقوق ومزايا وامكانات رفاهي پايين قاطبه و بدنه اصلي دانشگاهيان به ويژه وزارت علوم و دلايلي ديگر چون عدالت و شايسته سالاري و... كه از اين بحث خارج است، شرايط نامناسبي بر همه دانشگاه هاي كشور حاكم كرده است و البته رفتار دولت نهم و دهم هم بي تاثير در وضعيت به وجود آمده نيست كه تغيير اين وضعيت همت عالي مي طلبد و نگاهي نو و برنامه اي راهبردي درازمدت همراه با تغيير درآيين نامه، احكام و دستور العمل ها چرا كه تداوم وضعيت منجر به كاهش رتبه واهميت دانشگاه درجامعه، جلوگيري از رشد علمي كشور، خالي شدن دانشگاه از نخبگان و پژوهشگران وآموزشياران واقعي و نهايتا افزايش مهاجرت مغز و فرار نيروي انساني خبره وكاهش ذخاير ژنتيك باارزش مي شود.اين امر بازتعريف نظام آموزش عالي وحتي آموزش عمومي كشور را در راس امور مي تواند قرار دهد چون در فقدان آن چالش هاي زيست محيطي، اجتماعي، اقتصادي و زيرساخت هاي فيزيكي ما حل نخواهد شد.

گفت و گو: شیروان یاری / منبع/ روزنامه اعتماد

کد خبر 36169

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha