بی‌شک هورامان در آستانه ثبت جهانی در یک بزنگاه تاریخی قرار گرفته است سالها پیش در یک شرایط بهتر و گزینه های بهتر معماری و فرهنگی و تاریخی و زیست‌محیطی می توانست ثبت جهانی گردد.

هورامان به معنای عام آن یک میراث فرهنگی، تاریخی‌، قومی و زیست محیطی می باشد و از لحاظ جانوری و بخصوص گیاهی یک ذخیره‌گاه ژنتیکی منحصر به فرد است. همچنین یک خرده اقلیم خاص از لحاظ آب و هوایی می باشد از منظر آبهای سطحی و زیر زمینی یک ثروت فوق العاده است چشمه های هانه کوان،بل و زه لم که می توان در یک روز مسیر هر سه آنها را پیمود خود به تنهایی قادر خواهند بود مملکتی را از لحاظ آب شرب تامین کنند و تو خود حدیث مفصل بخوان ازین مجمل.

متاسفانه در ۲۰ سال اخیر اثرات مدرنیته به بدترین شیوه و با ناکارآمدترین روش ها چه از طرف مسئولین منطقه و مردم بومی می‌رود که این سمفونی زیبا از طبیعت، فرهنگ، و هنر ، جنگل ، آداب و سنن را با خطر جدی مواجه کند و چه بسا از بین ببرد.

به هر کجا قدم می گذاری مشاهده می کنید که یک ارگان دولتی و یا یک شخص حقیقی با بیل مکانیکی مشغول کندن و زخمی کردن یک نقطه زیبا از این سرزمین است و انگار نه انگار که اراضی ملی و محیط زیست و چیزی دیگری اهمیت دارد و هر کسی به زعم خویش مشغول ساختن ویلا و خانه باغ است ( شما بخوانید ویران کردن هورامان) .

اغلب چشمه های هورامان چون در پایین ‌دست هستند با نشت چاه‌های فاضلاب آلوده شده اند و کمتر آبی مانده است که از گزند فاضلاب‌های انسانی و صنعتی سالم مانده باشد. مسئولین امر انگار یادشان رفته که این منطقه کوهستانی است و فعالیت‌های ناسازگار با محیط زیست به راحتی می تواند سطح وسیعی از دره ها و زمینها را از بالادست تا پایین‌دست آلوده کند و به راحتی مجوز مرغداری، گاوداری ، پرورش ماهی و یا هر فعالیت ناسازگار دیگری را می دهند که خود باعث آلودگی های محیط زیستی شده است.

در شهرستان کوچکی مانند پاوه چهار ارگان دولتی منابع طبیعی،جهاد کشاورزی،راه و شهرسازی ، محیط زیست به تنهایی می توانند جلوی خیلی از تخریب ها را بگیرند. ولی دریغ از هر گونه دخالت. تخریب های بزرگ مانند سد داریان، تخریب دهانه چشمه بل و از همه بزرگتر انتقال بین حوضه ای آب سیروان به مناطق دیگر که در دراز مدت می تواند باعث تغییرات در خرده اقلیم منطقه چه از لحاظ آب و هوایی و چه از لحاظ پوشش گیاهی شود. اگر به مناطق گرمسیری هورامان سری زده باشید برگ درختان “ون “و ” که که و ” خشک و پژمرده شده است .

همه اینها می‌رود که در آینده حیات هورامان به معنای گستره همگون از اقلیم و فرهنگ و غیره با خطر جدی مواجه شود. هورامان یک پکیج است نه یک روستا، چند خانه قدیمی، یا یک چشمه و منظر بلکه مجموعه‌ای از همه اینهاست و هورامان با تمام اینها هویت و معنا می یابد.

پس قطع یک درخت‌، آلوده کردن یک چشمه‌، ساخت یک خانه باغ به روش غیر اصولی و هزاران کار نادرستی دیگر ما را از مسیر خود دور خواهد کرد و در پیشگاه تاریخ باید جوابگوی طبیعت و نسل‌های آینده باشیم که قدری چنین نعماتی را ندانستیم و با دستان خود تیشه به ریشه طبیعت و تاریخ و فرهنگ خود زدیم.

دلمان را خوش نکنیم که هورامان ثبت جهانی می گردد . هیچ تاریخ و زیست بوم و فرهنگی توسط یونسکو حفظ نخواهد شد اگر ما خودمان دست نجنبانیم و پیش از این با تبر خویش و بیگانه هورامان و زیبائیهایش را از ریشه نکنیم و جلوی تخریب محیط زیست و معماری را نگیریم هیچکس به داد ما نخواهد رسید و رسوای تاریخ خواهیم شد.

اگر هم هورامان ثبت جهانی شود و این شیوه ادامه پیدا کند مطمئنا یونسکو در آینده آن را از لیست میراث جهانی حذف خواهد کرد. به مانند قضیه میدان نقش جهان اصفهان که با ساخت و ساز غیر اصولی در خطر حذف از لیست میراث جهانی قرار گرفت. از این لحاظ چون منظر طبیعی و فرهنگی هورامان ثبت می شود اقدامات تک تک مسئولین و مردم می تواند موثر باشد و اگر این مسیر نادرست را ادامه دهیم بی شک راه برگشتی نخواهد بود .

چون چشمه بل با مظهر زیبایش غیر قابل برگشت است .معماری هورامان اگر نابود شود دیگر راه برگشتی نیست. زیست بوم زیبا و منحصر به فرد منطقه دچار تغییر شود دیگر قابل جبران نخواهد بود. صرف حفظ هورامان با تمام زیبائیهایش می تواند معیشت چندین برابر جمعیت این منطقه را از راه توریسم سازگار با طبیعت و فرهنگ تامین کند. یادمان نرود کسی از دیدن ساختمان های مکعبی زشت‌، هتل ها، سد ها، کارخانه ها و ویلاهای ناسازگاز با محیط زیست و غیره لذت نخواهد برد.

همه می آیند که چشمه ها و کوهها و فرهنگ مردم و معماری بی نظیر هورامان را ببینند و اگر روزی اینها نباشند با التماس هم نمی توان توریست جذب کرد. پس بیاییم قبل از اینکه کار از کار بگذرد و دیر شود همه با هم در راه حفظ هورامان با تمام خصوصیاتش چه از لحاظ منظر طبیعی، تاریخی ، قومی، فرهنگی و … قدم برداریم.به امید آن روز.

منبع: سلام پاوه