به گزارش کردپرس، آسو حاجی عضو سندیکای روزنامه نگاران اقلیم کردستان و فدراسیون جهانی روزنامه نگاران و دارای تالیفاتی درباره تاریخ و تحولات سیاسی عراق و اقلیم، طی گفتگو با کردپرس به پرسش هایی درباره وضعیت اقلیم و عراق پاسخ داد.

متن مصاحبه به شرح ذیل است:

کردپرس: بسیاری از ناظران سیاسی پس از خروج آمریکا از افغانستان نسبت به تکرار این سناریو در عراق و سوریه ابراز نگرانی می کنند و بر این باور هستند که خروج آمریکا از این کشورها، موجب بروز تهدید و خطر علیه جایگاه و وضعیت کردها می شود و شماری از ناظران نیز بر این باورند که وضعیت اقلیم با افغانستان متفاوت بوده و نباید چنین مقایسه ای صورت بگیرد؛ نظر شما در این مورد چیست؟

آسو حاجی: این مقایسه دور از منطق است، زیرا پیش از تصمیم آمریکا به خروج از افغانستان، در سال 2011 و در دوران ریاست جمهوری اوباما نیز از عراق خارج شد و پیش از آن نیز از سال 1999 الی 2003 یک سرباز آمریکایی هم در اقلیم کردستان حضور نداشت، اما با این حال در صدور قطعنامه 688 شورای امنیت سازمان ملل و ایجاد منطقه پرواز ممنوع نقشی اساسی ایفا کرد.

اقلیم کردستان در آن مقطع به عنوان ساختاری دیفاکتو در چارچوب عراق، حضور داشت و پس از سال 2003 و سقوط رژیم بعث، حضور نظامی آمریکا و کشورهای عضو ناتو در عراق آغاز شده و در اقلیم کردستان نیز دارای پایگاه هایی هستند. به باور من آمریکا با خروج بی برنامه از افغانستان دچار چنان اشتباه مهلکی شد که نه دولت کنونی و نه دولت های بعدی این کشور نیز این اشتباه را تکرار نمی کنند.

آمریکا پیشتر نیز چنین تصمیمی را در مورد سوریه گرفت و تجربه نشان می دهد که آمریکا از هر منطقه ای خارج شده باشد، این خروج پیشروی نیروهای افراط گرا و تندروها را به دنبال داشته و این نیروها جای آمریکایی ها را پر کرده اند، همچنان که در افغانستان طالبان قدرت را در دست گرفت. به همین دلیل هیچ نشانه ای مبنی بر اینکه آمریکا از عراق و به ویژه اقلیم خارج شود، مشاهده نمی شود. از سوی دیگر از سال 2003 تاکنون هیچ آسیبی به نیروهای آمریکایی در اقلیم کردستان نرسیده و ممکن است که نیروهای آمریکایی در دیگر مناطق عراق دچار جراحت و آسیب شده باشند، اما شرایط آنان در اقلیم بسیار متفاوت بوده است.

کردپرس: اگر به دلایل مطرح شده از سوی رئیس جمهور آمریکا برای خروج از افغانستان توجه کنیم، وی گفت که وجود فساد و اینکه پس از 40 سال تلاش موفق به تشکیل دولتی سالم و ارتشی منسجم و کارآمد در این کشور نشده اند، عامل این خروج بوده، سیاست آمریکا، مشخصا بر اساس منافع این کشور تدوین می شود و اگر روزی حاکمان و تصمیم گیرندگان در آمریکا، درباره خروج از عراق، تصمیم گیری کنند، این خروج شامل اقلیم کردستان نیز می شود. از سوی دیگر آمریکا و دیگر کشورها طی این سال ها، بر تلاش برای اتحاد میان کردها و سازماندهی و متحد سازی نیروهای پیشمرگ اقلیم و اصلاحات در وزارت پیشمرگ، تاکید می کنند، اما با این حال هنوز هم اختلافات میان احزاب کردستانی حل نشده و اصلاحات در وزارت پیشمرگ و تلاش برای متحد سازی نیروهای پیشمرگ نیز نتیجه ملموسی به دنبال نداشته و ممکن است که این وضعیت و عوامل موجب ناامیدی آمریکا و ائتلاف جهانی از اقلیم شود؛ نظر شما در این مورد چیست؟

آسو حاجی: آمریکا در سال 2017 و پس از وقایع 16 اکتبر، تجربه تلخی به کردها نشان داده و ثابت کرد که قابل اعتماد نیست، آمریکا اکنون نیز همان سیاست 100 قبل را که کشور تحمل شده عراق را ایجاد کرد، در پیش گرفته، زیرا عراق با توافق فرانسه و انگلیس به عنوان دو قدرت اشغالگر و استعمارگر تشکیل شده و مرزهای آن ترسیم شد و پیش از سال 1921 اساسا کشوری به نام عراق وجود نداشت؛ اما آمریکا هنوز هم از همان دیدگاه انگلیس به این نقشه می نگرد. آمریکا هنوز تجربیاتی را که در آن ها شکست خورده، تکرار می کند، مانند تجربه کابینه دولت علاوی، جعفری، مالکی، عبادی، عبدالمهدی و اکنون نیز کاظمی و همیشه سعی دارد که افرادی نزدیک به این کشور و تحت عنوان طیف های عراقی، قدرت را در عراق در دست بگیرند و عراق را تبدیل به مرکزی کرده و از چارچوب قانون اساسی خارج کنند. عراق کشوری دارای نظام فدرالی است و در قانون اساسی مصوب سال 1958 این کشور ذکر شده که باید با مشارکت دو طیف کرد و عرب اداره شود و در ماده سوم این قانون آمده که عراق میهن مشترک کردها و اعراب است. اما سیاست آمریکا در عراق، هنوز مبتنی بر دیدگاه کلاسیک ناموفقی است که انگلیس بنیان نهاد و تا زمانی که آمریکا این استراتژی و دیدگاه خود را در منطقه تغییر ندهد، موفق نخواهد بود. به همین دلیل موضوع خروج آمریکا، ارتباطی با فساد در دولت و یا موفقیت حکومت ندارد؛ فساد در دولت عراق صد برابر بیشتر از دولت افغانستان است، بر اساس طبقه بندی های سازمان های جهانی، بغداد در زمره فاسد ترین دولت های دنیا قرار دارد و از نظر خدمات رسانی به شهروندان نیز در قعر جدول بوده و گذرنامه عراقی نیز از بدترین گذرنامه های جهان است، محیط زیست و هوای عراق در زمره آلوده ترین ها است و اکنون گفتگوی استراتژیک میان عراق و آمریکا نیز پایان یافته و بنا به توافقی که منتج از این گفتگوها بود، آمریکا تا پایان سال 2021 نیروهای رزمی خود را از عراق خارج می کند، پس از توافق میان مصطفی کاظمی نخست وزیر عراق با آمریکا، از هم اکنون نام نیروهای رزمی آمریکا در عراق به نیروهای مشاور تغییر داده شده و این در حالی است این نیروهایی که اکنون عنوان مشاور گرفته اند و همان ساختار پیشین و نیروها و فرماندهان پیشین بودە و اکنون تحت عنوانی دیگر در عراق هستند و فقط نام آنان تغییر داده شده و این نیز فریب آمریکا برای عراق و کشورهای منطقه و به ویژه ایران است که بر خروج آمریکا از عراق تاکید می کند. پیشتر هم مجلس عراق رسما لایحه خروج نیروهای آمریکایی از عراق را تصویب کرد، اما توافق آمریکا و کاظمی عملا این مصوبه پارلمان را بی اثر کرده و در نتیجه آمریکا این قصد را دارد که به حضور نظامی خود در عراق، ادامه دهد و برای این منظور نیز ده ها توجیه و بهانه می تراشد؛ از جمله نهادینه کردن اصول دمکراسی در عراق و کمک به عراقی ها در جنگ با ترور و ... و همه این ها اصطلاحاتی است که توسط تمامی دولت ها استفاده می شود و هر زمانی هم که قصد خروج از کشوری را داشته باشند، مانند افغانستان بهانه هایی مانند فساد در دولت و عدم تشکیل ارتش را مطرح می کنند.

کردپرس: به جز آمریکا کشورهای دیگری هم رابطه مستحکمی با اقلیم کردستان دارند به ویژه فرانسه که در وقایع پس از برگزاری رفراندوم استقلال اولین روابط دیپلماتیک با اقلیم را از طریق انجام دادن دیدار با نچیروان بارزانی نخست وزیر وقت اقلیم، آغاز کرد و در سفر اخیر رئیس جمهور فرانسه به اقلیم نیز مشاهده شد که اقلیم استقبالی شاهانه و متفاوت را از وی به عمل آورد؛ آیا این به معنای کمرنگ شدن تاثیر و نفوذ آمریکا نیست؟ روابط میان اقلیم و اروپا و به ویژه فرانسه را چگونه ارزیابی می کنید و تاثیر آن بر جایگاه کردها در عراق و منطقه چگونه است؟

آسو حاجی: روابط میان فرانسه و اقلیم، مسبوق به سابقه تاریخی طولانی است و روابط کنونی نیز نتیجه ارتباطات پیشین در دوران ژنرال دوگل است و در آن مقطع هم ملا مصطفی در نامه ای به دوگل به ارسال سلاح و جنگنده ها اعتراض کرد و بعدها با بهبود روابط چند نفر را از جمله کامران بدرخان و دکتر عصمت شریف وانلی و دکتر نورالدین زازا را به عنوان نمایندگان کردها در اروپا تعیین کرد که مرکزیت آنان در فرانسه بوده و شمار بسیاری از شخصیت های روشنفکر و روزنامه نگاران و شخصیت های سیاسی فرانسوی از طریق میرکامران بدرخان، به جنبش های کردی پیوستند و ملا مصطفی و جنبش ها و مطالبات کردها را معرفی کردند و در اواسط دهه هفتاد میلادی هم انیستیتوی کرد در پاریس تاسیس شده و با ایفای نقش افرادی مانند کندال نزان این روابط توسعه یافته و به دوران مادام میتران رسید که به مادر کردها شهره است. این تاریخ و سابقه موجب شد که در سال 1991 و کوچ بزرگ کردهای عراق به ایران و ترکیه، مادام میتران کشورهای جهان را به یاری فراخوانده و اعلام کرد که از کردها در مقابل قتل عام و نسل کشی، حمایت می کند و قطعنامه 688 نیز در پی این وقایع صادر شد. این تاریخ و سابقه از عوامل تقویت روابط میان فرانسه و اقلیم بوده و از سوی دیگر برخورد کشورهای منطقه با کردها پس از وقایع سال 2017 و تبعات برگزاری رفراندوم استقلال نیز عامل دیگری در تقویت روابط با فرانسه بود و این کشور در بهبود روابط اربیل و بغداد نیز نقش داشت.

کردپرس: با در نظر گرفتن معادلات قدرت در بغداد و تاثیرگذاری کشورهای منطقه ای و جهانی بر آن، به ویژه جایگاه و نقش ایران به عنوان کشور همسایه و دارای اشتراکات مرزی، فرهنگی و تاریخی فراوان با اقلیم کردستان، ضرورت های تعامل ایران و اقلیم را در چه می دانید؟

آسو حاجی: اقلیم کردستان همزمان روابط خوبی هم با آمریکا و هم با ایران دارد و در عین حال روابط اقلیم با ترکیه و فرانسه نیز حسنه است و این در حالی است که این دو کشور دارای اختلافات بسیاری هستند. از سوی دیگر روابط اقلیم با کسورهای عربی از جمله امارات و اردن هم بسیار خوب است، در حالی که این کشورها تمایل چندانی به منافع ایران ندارند. در سطح داخلی عراق نیز اکنون روابط اربیل و بغداد خوب است و مسعود بارزانی رهبر حزب دمکرات هم در اظهاراتی گفت که بغداد عمق استراتژی ما است. یعنی بغداد همان عمقی است که اقلیم برای حل مشکلات خود به آن رجوع می کند و این دیپلماسی اقلیم کردستان است. در مقابل هم اگرچه اقلیم ساختاری قانونی است، نه بغداد این شرایط را می پسندد و نه به مذاق دیگر کشورها خوش می آید. به همین دلیل ترکیه روزانه به اقلیم حمله کرده و نظامیان این کشور آزادانه وارد خاک اقلیم شده و فعالیت می کنند. این گونه برخوردها با عراق و اقلیم، صحیح نیست و این کشورهای منطقه از ضعف دولت عراق در حفظ حاکمیت خود، سوءاستفاده می کنند و همان برخورد را از دیدگاه نظامی و برتری قدرت با اقلیم دارند و خود را قوی تر دانسته و دارای تکنولوژی نظامی پیشرفته و نیروهای نظامی بودە و کشورهای مستقل و سازمان یافته هستند.اما اقلیم فقط ساختاری سیاسی است که هنوز از بسیاری جهات رشد نکرده و 30 سال از موجودیت آن سپری شده و از سال 1991 تا 2005 به عنوان دیفاکتو و امری واقع حضور داشته و از سال 2005 چارچوبی قانونی یافته، اما متاسفانه کشورهای منطقه برخورد و رابطه شایسته و درخوری با اقلیم ندارند. درباره ایران هم باید گفت که این کشور با توجه به تاریخ طولانی و مشترک با اقلیم، نزدیک ترین کشور به اقلیم به شمار می آید و کردها و فارس ها از لحاظ خون و نژاد و قومیت و اشتراکات زبانی و فرهنگی مشترک، به یکدیگر نزدیک هستند و اگر برادر نباشند دست کم عموازده هستند و این عوامل باید مشوق ایفای نقش بیشتر ایران در رابطه با اقلیم و ثبات و تقویت باشد. از نظر من ایران در عراق دچار اشتباه استراتژیک شد که مذهب را در اولویت داد و این اقدام نه تنها به زیان کردها بلکه به زیان خود ایران هم بوده؛ زیرا همانطور که دیدیم پس از وقایع 16 اکتبر و دیگر وقایع در سال 2017 و برخورد ایران با موضوع رفراندوم، تفکر عربی در عراق تقویت شده است. به ویژه در حال حاضر که افرادی در میان جریان های شیعه وجود دارند که با ایران کنار نمی آیند و عرب بودن خود را به مذهب اولویت می دهند. در کل ایران می توانست نقش بیشتر و بهتری را داشته باشد و از تاریخ و فرهنگ مشترک موجود استفاده کند.

کردپرس: ایران همیشه اعلام می کند که دارای روابط برادرانه و خوبی با اقلیم است و در سفر اخیر نچیروان بارزانی رئیس اقلیم به تهران هم استقبال بسیار خوبی از وی صورت گرفت و ایران برای گسترش و تقویت روابط اقتصادی و سیاسی و فرهنگی هم تلاش می کند. از نظر فرهنگی هم روابط گسترده ای میان دانشگاه های ایران و اقلیم وجود داشته و هزاران دانشجوی اقلیم، در دانشگاه های ایران به تحصیل مشغول هستند. همه این موارد نشان می دهد که ایران درصدد تحکیم و گسترش مناسبات برادرانه با اقلیم است، شما این روابط را چگونه می بینید؟

آسو حاجی: آنچه اکنون در جریان است، همان راه درست است و استقبال از بارزانی در تهران نیز بر اساس پروتوکل های سیاسی بوده و مشخص است که روابط ایران و اقلیم در شرایط صحیح خود قرار دارد و می تواند بهتر از این هم باشد، برای اینکه دیگر طرف ها از ایجاد شکاف در این روابط بهره برداری و استفاده نکنند، به طور مثال اگر فرصت ادامه تحصیل در ایران نباشد، دیگر کشورها از این شرایط استفاده می کنند. به ویژه فرصت تحصیل در شهرهای کردنشین ایران برای دانشجویان اقلیم بسیار خوب و جذاب است، چرا که در شهری با هم زبانان و هم فرهنگ های خود تحصیل می کنند و با توجه به این دلایل ایران باید بر این استراتژی و ایفای نقش بیشتر در اقلیم، تمرکز کرده و در روند ساماندهی جریان های سیاسی اقلیم ایفای نقش کرده و از دخالت مستقیم و غیرمستقیم در بروز تفرقە و اختلاف میان جریان های سیاسی کردستانی خودداری کند.

مصاحبە: منصور رحیمی