نویسه «ۊ» و تثبیت رسم الخط مصوب زبان کُردی / کرم اله پالیزبان*

سرویس ایلام - برای نویسهٔ «ۊ» از چهار نشانهٔ مختلف استفاده می‌شود که شوربختانه برخی از این نشانه ها از سوی نویسندگانی به کار می‌رود که خود سالیان زیادی است در حوزهٔ کردی پژوهی دستی بر آتش دارند.

یکی از رویدادهای فرهنگی امیدبخش در سال جاری انتشار ماهنامهٔ «تفکر انتقادی» است؛ ماهنامه ای که با انتشار مطالب قابل اعتنا و علمی در مدت کوتاهی که از انتشار آن می‌گذرد، با استقبال علاقمندان به زبان کردی مواجه شده است. دوستداران و علاقمندان به فرهنگ، زبان و ادبیات کردی به خوبی می‌دانند که با قطع انتشار ماهنامهٔ «ئاوینە» که حدوداً تا پانزده سال پیش در مناطق کردنشین و به ویژه استانهای ایلام و کرمانشاه بسیار مورد استقبال خوانندگان قرار می‌گرفت، جای نشریه ای که بتواند مسائل زبانشناختی کردی را به صورت آکادمیک و متقن مورد بررسی قرار دهد، بسیار خالی بود که خوشبختانه با زحمات دست اندرکاران این ماهنامهٔ وزین و به ویژه تلاش های چشمگیر آقای افشین غلامی به عنوان مدیرمسئول، این نقیصه رفع گردید.
بررسی محتوایی مقالات سه شمارهٔ گذشته نشان می‌دهد که «توجه به تنوعات گویشی زبان کردی» و نیز «استفاده از مقالات اهل فن و افراد آگاه به مسائل زبانشناختی کردی» دو دغدغه اصلی گردانندگان این نشریه است؛ دغدغه‌هایی که ستودنی و قابل تقدیر است. با این حال، نکته ای در این میان وجود دارد که عدم طرح آن می‌تواند مسیر روشن و نقطه امیدی را که این نشریه در مباحث کردی پژوهی ایجاد نموده است، به حاشیه برده و به پاشنهٔ آشیل این ماهنامه تبدیل شود؛ یعنی عدم توجه به رسم الخط استاندارد کردی. نیک می‌دانیم که مهمترین شاخصهٔ آواشناختی گونه های مختلف کردی جنوبی که آن‌ها را از کردی سورانی و کرمانجی متمایز می‌کند، وجود نویسهٔ «ۊ» است. با توجه به گسترهٔ توزیع ماهنامهٔ تفکر انتقادی، انتشار نسخهٔ الکترونیکی و استقبال از آن حتی در خارج از مرزهای کشور، انتظار این است که این نشریه از رسم الخطی یکدست و استاندارد استفاده کند تا کاربرد چنین رسم الخطی در بین فعالان فرهنگی و علاقمندان به حفظ زبان مادری به ویژه مخاطبانی که به دنبال یادگیری این رسم الخط هستند، نهادینه شود؛ مسئلەای که تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان نمونه، بررسی شمارهٔ سوم و نیز صفحهٔ ماهنامه در اینستاگرام نشان می‌دهد که برای نویسهٔ «ۊ» از چهار نشانهٔ مختلف استفاده می‌شود که شوربختانه برخی از این نشانه ها از سوی نویسندگانی به کار می‌رود که خود سالیان زیادی است در حوزهٔ کردی پژوهی دستی بر آتش دارند. در این جا به نمونه هایی از این دست اختلافات در رسم الخط که باعث سردرگمی بیشتر خوانندگان می‌شود، اشاره می‌کنم که از شمارهٔ سوم ماهنامه استخراج شده است:
۱. «ویـ»: بویشم [بۊشم]
۲. «ۆ»: بۆنە [بۊنە]
۳. «ۊ»: [بۊچگ]
۴. ئاگرمەلؤچ [ئاگرمەلۊچ]

در همین شمارهٔ اخیر از ماهنامهٔ تفکر انتقادی، بندە نیز مقاله ای با عنوان بررسی زبانشناختی نویسهٔ «ۊ» در کردی جنوبی نوشتم به این امید که مطمح نظر پژوهشگران و صاحبنظران قرار گیرد و بیش از این شاهد تشتت آرا در این مورد نباشیم.
به هر روی، اکنون دو دیدگاه در مورد نویسه «ۊ» وجود دارد: نخست نظر «مجمع علمی زبان کردی» که در سال ۱۳۸۱ در تهران تصویب شد مبنی بر اینکه از نشانه «ۆ» استفاده شود.
در مقاله فوق الذکر، بنده دلایل خود را در غیرعلمی بودن این دیدگاه بیان کرده ام.
و دوم مصوبه «پژوهشکده کردستان شناسی» در سال ۱۳۹۶ مبنی بر استفاده از نشانه «ۊ».
در سمپوزیم دانشگاه کردستان بنده و آقای ظاهر سارایی شاعر و نویسنده نام آشنای ایلامی حضور داشتیم و خوشبختانه دلایلی را که در دفاع از نشانه «ۊ» مطرح کردیم مورد پذیرش قرار گرفت. حال از ماهنامه تفکر انتقادی به عنوان یکی از نشریات مطرح در حوزهٔ کردی پژوهی انتظار می‌رود که در زمینهٔ تثبیت رسم الخط مصوب زبان کردی به ویژه در مناطق ایلام، کرمانشاه و لرستان پررنگ تر ظاهر شود.

*دکترای زبانشناسی

کد خبر 2254

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha