به گزارش خبرنگار کردپرس، استان آذربایجان غربی در هفته ملی کتاب، همچنان با افول استقبال از کتاب مواجه است استانی که دو روزنامه در آن روزانه منتشر می شود اما خوانندگان چندانی ندارد. بیش از 100 انتشاراتی در آن بر پا شده اما بعضی هایشان سالیانه یک کتاب با تیراژ پایین منتشر می کنند و این همه فعالیت نشر شان شده است.

نویسنده ایی که بدون شوق و نیاز سنجی جامعه می نویسد، ناشری که با کیفیت پایین نشر می کند و خواننده ایی که کتاب جایی در سبد مصرفی خانوارش ندارد.

این گونه است که چرخه تولید، توزیع و مصرف فرهنگی در استان آذربایجان غربی می لنگد و مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان هم معتقد است؛«تا زمانی که این چرخه کامل نشود نمی توان به ارتقای سرانه مطالعه در این استان خوشبین بود».

در این خصوص خبرنگار کردپرس، گفت و گویی با «ناصر خدایاری»، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی ترتیب داده که در ادامه می خوانید؛

هفته کتاب؛ تلنگری برای افزایش انگیزه مطالعه

خدایاری، هفته کتاب را تلنگری برای افزایش انگیزه مطالعه کتاب می داند و می گوید: این هفته سر آغازی برای حرکتی نوین و سرفصلی نو برای نگاه جدید به مسئله کتاب و کتابخوانی است.

او در پاسخ به این سوال که چرا سرانه مطالعه در استان آذربایجان غربی از سال گذشته تا کنون تغییری نکرده است، پاسخ می دهد: دلیل عدم ارتقاء سرانه مطالعه از سال گذشته تاکنون در کشور و به تبع آن در استان ما دارای چندین علت است که نیاز به بررسی‌های کارشناسی دارد. شما دقت کنید به شعر ساده و گیرای (من یار خوش بیانم، دانا و خوش زبانم) که توسط "عباس یمینی شریف" سالها پیش سروده شده است، این شاعر ایرانی، در سال 1298 متولد و 28 آذر سال 1368در گذشت، مشخص است که جامعه ایران در آن زمان هم نسبت به مطالعه کتاب بی میل بوده و از این رو شاعر برجسته کشورمان سعی کرد تا با این شعر شوق و علاقه به کتابخوانی را در میان مردم ایجاد کند.

لنگ بودن توسعه فرهنگی دلیل نقصان در سایر بخش های توسعه جامعه

خدایاری می گوید: اما در کل اینکه چرا ایرانیان کتابخوان نیستند به مسائل عمده‌ای باز می‌گردد و این از طرفی به انتظاراتی برمی‌گردد که جامعه کتابخوان از مولفان دارد و نیازی که باید در جامعه کتابخوان با تولید کتاب‌های تخصصی ایجاد شود و در این بخش ضعف اساسی مشاهده می شود.

متاسفانه سرانه مطالعه در استان ما همانند کشور حدود یک ربع ساعت است و این میزان بسیار اندک است چرا که 6 تا 7 دقیقه از این میزان هم صرف مطالعه کتاب‌های درسی شود و در واقع سهمی برای مطالعه آزاد و واقعی نمی ماند.

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بیان می کند: زیربنای توسعه فرهنگی امر کتابخوانی، تسهیلگری، تشویق و تهییج مردم به مسئله کتاب در قالب آشتی با کتاب و حتی در مرحله بالاتر تالیف کتاب است. اما بی تفاوتی به این موضوع به سایر حوزه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نیز کشیده شده است و با لنگ بودن توسعه فرهنگی سایر بخش های توسعه نیز دچار نقصان می شوند.

خدایاری اضافه می کند: در واقع بدون توسعه فرهنگی و توسعه امر کتابخوانی سایر حوزه ها نمی توانند درخشش چندانی داشته باشند همه این موارد با یکدیگر گره خورده اند تا هم راستا با هم بتوانند قله‌های رفیع توسعه و پیشرفت را فتح کنند. ملت های متمدن با استفاده از کتاب مسیر توسعه را طی کرده اند. شعار امسال هفته ملی کتاب هم در همین راستا (دانایی و مانایی) قرار داده شده، که شعار بسیار برجسته و مهمی است. زیرا معتقدم دانایی الهام نمی‌شود و به تولید و ترویج نیاز دارد.

او با اشاره به اینکه تولید توزیع و مصرف اندیشه، سیکل وار است، می گوید: این چرخه باید روال اصلی خود را طی کند در واقع زمانی که نویسنده، می نویسد قطعاً باید مصرف کننده ایی هم داشته باشد و هر فرد در جامعه باید بودجه ای جهت سبد فرهنگی خانواده خود در نظر بگیرد، حقیقتا مشکلات اقتصادی وجود دارند اما در کنار آن می‌توان حتی سالیانه یک تا دو جلد کتاب را نیز به سبد فرهنگی خانواده اضافه کرد تا این چرخه تکمیل شود در غیر این صورت نیازهای فرهنگی جامعه احصا نمی شود.

آذربایجان غربی؛ استانی با تنها دو روزنامه بدون خواننده!

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان با بیان اینکه متاسفانه در استان پهناوری همچنین آذربایجان غربی با بیش از سه میلیون نفر جمعیت تنها دو روزنامه چاپ می‌شود، ادامه می دهد: آن دو روزنامه هم فروش چندانی ندارند و سایر هفته نامه ها و ماهنامه ها نیز همچنین با استقبال کم مردم مواجه می‌شوند از این رو انگیزه تولیدکنندگان نیز کاهش پیدا می‌کند و چرخه تولید، توزیع و اندیشه فرهنگی به هم می‌خورد.

او با مقایسه میزان خرید کتاب از نمایشگاه در دو استان آذربایجان غربی و شرقی بیان می کند: در نمایشگاه کتاب سال ۹۷ تنها ۴۵۰ میلیون تومان بود در آذربایجان غربی کتاب به فروش رفت که رقم بسیار پایینی به نسبت جمعیت این استان و استان های مجاور است و اصلا هم رضایت بخش نیست اما در آذربایجان شرقی و در همان سال ۱۲ میلیارد تومان کتاب به فروش رسیده بود و این نشان می دهد که خرید و مطالعه کتاب در استان آذربایجان غربی تا چه حد مورد غفلت قرار گرفته است.

در صورتی که جمعیت سه میلیون و ۳۵۰ هزار نفری استان آذربایجان غربی سالانه هر نفر یک کتاب تهیه کند هم در حوزه چاپ و نشر کتاب اشتغال زایی صورت می گیرد و این روند به تدریج توسعه می یابد، اما متأسفانه این مسئله در استان ما نادیده گرفته شده است.

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان معتقد است؛ این مسئله به تقویت زیرساخت های فرهنگی نیاز دارد. در واقع استقبال از کتاب و کتابخوانی درمانی به غیر از تقویت زیرساخت‌های فرهنگی ندارد ما باید زیرساخت‌های فرهنگی خود را تقویت کنیم تا در نهایت بتوانیم اندیشه فرهنگی را ترویج کنیم.

او تاکید می کند: بیماری عدم مطالعه کتاب به درمان فرهنگی و واکسن فرهنگی نیاز دارد همین مورد می تواند در تقویت سرمایه های اجتماعی ما وجدان اجتماعی ما بسیار موثر باشد و سبب رشد و نمو و اعتلای فرهنگی ما نیز می گردد. اما شما می بینید که در حال حاضر سرمایه‌های اجتماعی ما اعتماد عمومی ما کاهش پیدا کرده است و همه اینها به دلیل نبود فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در جامعه رخ داده است. جای کتاب را فضای مجازی و شبکه‌های مجازی پر نمی کنند، فرهنگ مطالعه و اینکه چه بخوانیم و چگونه بخوانیم احتیاج به آموزش دارد تا افق‌های جدیدی پیش روی ما باز شود و اینها مسائلی است که باید در نظر گرفته شود.

وابستگی شدید به کتب درسی در محیط های آموزشی و دوری از مطالعه آزاد

خدایاری تاکید می کند: البته باید مسئولین نیز کوتاهی هایی در این زمینه انجام داده‌اند و مسئله ضعف کتاب خوانی در جامعه ما دارای ریشه های تاریخی است و به آسیب شناسی نیاز دارد. متاسفانه در میان دانش‌آموزان و دانشجویان رقابت های فراوانی برای کسب نمرات برتر و رسیدن به دانشگاه از طریق کلاس های کنکور وجود دارد اما متاسفانه مطالعات آزاد در میان آنها جایی ندارد. دانشجویانی که وارد دانشگاه می‌شوند وابستگی شدیدی به کتاب‌های درسی دارند و در کل مطالعه آزاد و غیر درسی در محیط آموزشی ما از سوی نهادهای مرتبط نادیده گرفته شده است.

این مدیر کل ادامه می دهد: تمام انرژی دانش آموزان و دانشجویان صرف مطالعه کتاب های درسی می شود در حالیکه باید فرابگیریند که این تنها بخشی زندگی است. نحوه کنونی آموزش، کودکان و نوجوانان ما را از فضای مطالعه دور کرده و تنها افرادی را تحویل جامعه می دهد که مدرک گرا هستند و اطلاعات چندانی در باب جامعه خود ندارند و حتی رویکرد مناسبی در مطالعه و کتابخوانی ندارند.

او با بیان اینکه فرهنگ کتاب خوانی باید از سنین پایین در کودکان نهایدینه شود، می گوید: لازم است در کنار تامین سایر مایحتاج زندگی کتاب نیز بخشی از مجموعه زندگی ما شود و کودک از محیط خانه این مورد را مشاهده کند و مطالعه کتاب را از والدین خود یاد بگیرد و این شیوه و سبک زندگی والدین برای کودک به الگویی تبدیل شود تا کتابخوانی و مطالعه به عنوان یک ارزش فرهنگی در کودک نهادینه گردد.

نبود کتاب تخصصی در میان تازه های کتاب

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان با اشاره به لزوم تالیف کتاب های تخصصی بیان می کند: در حوزه تالیفات نویسندگان دو مدل تالیف کتاب وجود دارد یکی انکه دسته ایی از نویسندگان کتاب می نویسند و سپس به دنبال خواننده برای کتاب خود می‌گردند تا بتوانند مصرف کننده ای برای محصول فرهنگی خود پیدا کنند و ممکن است در این روند از نظر مالی نیز پروژه آنها ضررده باشد این مسئله نشان می دهد که موضوع مورد انتخاب نویسنده مورد استقبال جامعه نبوده است و متاسفانه اغلب کتاب های ما در این سبک و سیاق قرار دارد و به دلیل اینکه نتوانسته اند نیاز جامعه را تشخیص دهند، با استقبال هم مواجه نمی شوند.

از سوی دیگر کمبود کتاب‌های تخصصی در کشور بسیار مشهود است و کتاب‌هایی که بتوانند گره‌گشا باشند و مشکلات جامعه ما را برطرف کنند جایشان در کتابخانه‌های ما خالی است. علاقه مندی خوانندگان به کتاب های ترجمه ایی در کشور نشان می دهد که آن دسته از کتاب‌ها ناظر به حل مسئله بودند و به همین دلیل برای مردم جذابیت بیشتری از کتاب‌های تالیفی داخل کشور داشته‌اند.

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در خصوص علاقه بیشتر ایرانیان به کتاب های رمان نیز می گوید: اینکه مردم ما بیشتر به رمان علاقه نشان می دهند از طرفی خوب است و از طرفی بد. رمان‌ها داستان های بلند و برگرفته از ذهنیت نویسنده هستند و به شیوه غیرمستقیم پیام‌هایی را به جامعه می رساند از این رو ممکن است این کشاکش برای مخاطب جذابیت بیشتری داشته باشد اما از سوی دیگر دور کردن از واقعیت ها و دور بودن از واقعیت جامعه و غرق شدن در آرمان‌ها ممکن است چندان جالب نباشد و نمی توان انتظار داشت که مردم تنها در تخیلات سیر کنند و واقعیت جامعه را فراموش کنند.

حمایت مالی از نویسندگان و ناشران بخشی از حل مسئله است

خدایاری همچنین به مسئله نبود حمایت مالی کافی از نویسندگان و ناشران اشاره می کند و ادامه می دهد: فقر فرهنگی می‌تواند زمینه‌ساز فقر اقتصادی هم بشود البته امر کتابخوانی تنها با یک ارگان در جامعه میسر نمی شود و به همکاری همه ارگانها در جامعه نیاز دارد. از سویی دیگر هم ناشران و نویسندگان به حمایت مالی احتیاج دارند و ما باید بتوانیم این زمینه را برای ناشران، نویسندگان و مترجمان فراهم کنیم و همه ما باید نهضتی راه بیندازیم که بتوانیم امر کتاب و کتابخوانی را در سطح جامعه تقویت کنیم. در واقع دوباره تاکید می کنم که چرخه اندیشه فرهنگی در کنار یک تولید کننده خوب به مصرف کننده واقعی هم نیاز دارد و حمایت مالی از نویسندگان و ناشران بخشی از حل مسئله است.

او اضافه می کند: راهکار های فراوانی برای ایجاد انگیزه و کتابخوانی در سطح شهر می‌تواند وجود داشته باشد. در فروشگاه‌های بزرگ تازه‌های نشر باید برقرار باشد، در پارک ها و پایانه‌های مسافربری در تلویزیون های درون شهری هم می‌توانیم تازه‌های نشر را تبلیغ کنیم. شهرداری ها می توانند به المان‌های کتاب و کتابخوانی توجه کنند این نشانه ها در خصوص کتاب و کتابخوانی می‌تواند قطعاً فرهنگ کتاب و کتابخوانی را در اذهان مردم جای دهند و بدین شیوه مردم را نسبت دهیم فرهنگ مطالعه سوق دهند.

ما باید مشتاق دانش باشیم و مردم را نیز نسبت به مطالعه آزاد تشویق کنیم و در این زمینه حتی تسهیلگری درخصوص خرید کتاب نیز می تواند وجود داشته باشد. همه اینها راه کارهایی است که می‌توان در افزایش سرانه مطالعه موثر باشد. می توانیم حتی یک جشنواره ایده برای راهکارهای افزایش سرانه مطالعه کتاب نیز برگزار کنیم تا مردم خودشان در این امر مشارکت داده شوند. در این سال ها اقداماتی چند انجام گرفته که کافی نیست و باید تا حصول نتیجه تدوام داشته باشد زیرا امر کتاب و کتاب خوانی امری مقطعی نیست.

وجود 130 انتشاراتی در آذربایجان غربی با کمترین خروجی!

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان می گوید: در سطح استان آذربایجان غربی ۱۳۰ انتشاراتی وجود دارند که رقم بالایی است اما متاسفانه خروجی آنها پایین است مجموع کتاب‌هایی که در این انتشاراتی ها به چاپ می رسد در سال حدود ۴۰۰ کتاب است. همچنین تنها 10 باب کتابفروشی فعال در سراسر استان داریم. همه اینها نشان می دهد؛ پروسه تولید، توزیع، مصرف در حوزه فرهنگ در این استان ناقص است و نیاز به درمان فرهنگی دارد.

او می افزاید: یکی دیگر از مشکلاتی که در حوزه کتاب وجود دارد این است که کتاب‌هایی که در انتشاراتی های آذربایجان غربی چاپ می‌شوند به دلیل مشکلاتی که در حوزه نشر و ضعف‌هایی که در این بخش وجود دارد، متاسفانه به مرکز کشور نمی رسند. از این رو برخی از نویسندگان ما کتاب‌های خود را به انتشارات در تهران می سپارند تا به این شیوه بتوانند کتاب خود را در سراسر ایران پخش کنند و این مشکلات قطعاً باید بررسی شود که مشکلات پخش و نشر چیست و چرا این مشکلات در انتشارات استان وجود دارد.

خدایاری تاکید می کند: یک وجه قضیه به مصرف کننده و خوانندگان کتاب در استان بازمی گردد کسانی که با نحوه مصرف خود می‌توانند فضایی رقابتی در میان نویسندگان ما شکل دهند اما نقص موجود در سیکل فرهنگی استان ما ازتولید تا مصرف باعث شده که تولیدات فرهنگی ما از نظر کیفی پایین بیاید.

گفت و گو/ تانیا شعفی