به گزارش خبرنگار کردپرس، خبر تهدید آب شرب شهری مهاباد خبر تازه ایی نیست. چند سال پیش جلسه ایی با حضور کارشناسان دانشگاهی کشوری و استانی، مسئولان محیط زیست و شرکت آب منطقه‌ای استان در مهاباد به منظور بررسی وضعیت آب شرب این شهر و تهدیدات آن انجام گرفت.

در آن جلسه مسئله افزایش تعداد ماهیان گوشت خوار(سوف) به عنوان تهدیدی برای حیات ماهیان لجن خوار سد مهاباد و در پی آن افزایش جلبک ها و احتمال غیر قابل شرب بودن آب سد و یا آلودگی شدید آب در صورت تدوام این وضعیت هشدار داده شد.

نکیه قابل توجه عدم اجازه رسانه ایی کردن این موضوع توسط رسانه ها از سوی مسئولان در آن زمان بود!!

اکنون بعد از چند سال، رییس بازرسی شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی دقیقا همان هشدارها را تکرار کرده و به ایرنا می گوید: «به دلیل کاهش ماهیان جبلک‌خوار، آب دریاچه سد مهاباد هم‌اکنون دچار پدیده‌ای (رشد جلبک) شده و تداوم این وضعیت در بلند مدت می‌تواند آب شرب را نیز با مشکل مواجه کند به نحوی که در چهار تا پنج سال آینده سیستم داف هم نمی‌تواند جوابگو باشد».

مشخص نیست از آن زمان تا کنون چرا اقدامی جدی صورت نگرفته و هنوز هم موضوع احتمال آلودگی و غیر قابل شرب بودن آب سد مهاباد به عنوان تنها منبع آب شرب این شهر در دراز مدت، مطرح است!

بی توجهی مسئولان به توقف تکثیر و پرورش ماهی سوف در سد مهاباد از سال ها قبل!

موضوع آلودگی آب سد مهاباد که به مصرف آب شرب مردم این شهرستان می رسد، طی سالهای گذشته یکی از موضوعات مورد بحث کارگروه امنیت غذایی استان بوده اما بی توجهی و غفلت مسئولان سبب تکثیر و پروش ماهی گوشتخوار سوف، کاهش جمعیت ماهیان لجن خوار، تخلیه فاضلاب روستاهای اطراف به دریاچه پشت سد و در نتیجه رشد جلبکها در بستر دریاچه طی سالیان اخیر بوده است.

موضوع توقف پرورش و تکثیر ماهی سوف، که بومی منطقه هم نیست طی سالیان گذشته از سوی دانشگاه علوم پزشکی آذربایجان غربی و شرکت آب منطقه ای استان هم هشدار داده شده بود و حتی اواخر سال 93 مدیر عامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی کاهش سطح کیفی آب سد مهاباد و احتمال عدم بازگشت کیفیت آب را متذکر شده بود.

کیومرث دانشجو، در یکی از جلسات کارگروه امنیت غذایی استان در آن سال، با انتقاد از اینکه متاسفانه نسبت به هشدارهای این نهاد مبنی بر توقف تکثیر و پرورش ماهی سوف در دریاچه پشت سد مهاباد، بی توجهی شده، اظهار داشت: «کاهش تنزل کیفی آب با پرورش ماهی متاسفانه هم اکنون به چالشی جدی در این زمینه تبدیل شده است» .

او تاکید کرد: «پرورش ماهی در دریاچه پشت سدها به استناد قانون بر اساس شرایط زیست محیطی، با انجام مطالعات لازم و تائید اداره محیط زیست و شیلات باید انجام شود».

راهیابی غیر قانونی ماهیان سوف به سد مهاباد

رییس اداره تولیدات دامی شهرستان مهاباد زمان حضور ماهی سوف در دریاچه سد مهاباد را به اوایل دهه 90 مربوط می داند.

کوروش سعیدی فروردین سال 97، به خبرنگاران گفت: «اوایل دهه 90، تعدادی افراد سودجو بصورت غیرقانونی نوع ماهی سوف را از روی ناآگاهی به داخل سد مهاباد ریختند و همین ماهی موجب ازدیاد جلبک در سطح و کنار ساحل دریاچه می‌شود. این موضوع در حال حاضر به آفتی برای آب سد مهاباد تبدیل و کیفیت آب شرب را پایین آورده است».

او در خصوص راهکارهای حل این معضل گفت: «سازمان شیلات استان 7 برنامەی پیشنهادی اعم از "مدیریت جمعیت گونه‌های موجود جهت ایجاد تناسب اکولوژیکی، تدوین متد مناسب رهاسازی، کنترل جمعیت موجود و شناسایی مکانهای مناسب زیست سوف، صید در مکانهای مورد علاقه سوف، بررسی امکان محل تخم‌ریزی و ایجاد دانه‌های مصنوعی جهت کنترل میزان زادآوری و بقای نسل آینده، محدود کردن میزان غذای قابل دسترسی، کنترل سطوح تروفی در هرم غذایی با معرفی مصرف کننده سطح بالا، استفاده از عادت فتوتاکتیکی مثبت در دوران لاروی جهت جمع‌آوری و خارج کردن آنها برای حل این مشکل" به فرمانداری ویژه مهاباد ارایه کرده است».

ادامه رشد جلبک ها در سد مهاباد و دستور توقف صید ماهی سوف توسط فرماندار

چند ماه بعد در آبان سال 97، در پی تغییر رنگ آب شرب مهاباد مدیر امور آب این شهرستان در گفتگو با خبرنگار کردپرس گفت: «تغییر رنگ آب در ماه های گذشته به خاطر وجود جلبک ها و گیاه تومه است که منجر به تغییر رنگ آب شده اند».

رضا جهینی اضافه کرد: «با کاهش جمعیت ماهیان لجن خوار و ازدیاد ماهی گوشت خوار سوف بر حجم جلبکها افزوده شده و این مورد باعث تغییر رنگ آب شد».

با این همه فرماندار ویژه مهاباد در همان زمان، با صدور دستور توقف فعالیت صیادان در سد مهاباد اعلام کرد؛ «مجوز تداوم فعالیت تعاونی صیادی سد مهاباد به منظور صید ماهی های سوف که ماهی های لجن خوار را شکار می کند، داده شده بود ولی هم اکنون این امر ضرورتی ندارد».

به گفته ایرج شجاعی؛ امنیت آب شرب از اهمیت ویژه ای برخوردار است، استفاده صیادان از قایق های موتوری و ورود آنها به مخزن سد ممنوع است و به همین خاطر، فعالیت آنها باید متوقف شود.

او در خصوص دلیل این اقدام خود بیان کرده بود: «اولویت احداث این سد تامین آب شرب بوده و استفاده کشاورزی و آبزی پروری در اولویت های بعدی قرار دارد و با توجه به اینکه انجام عملیات صیادی در دریاچه پشت سد در این فصل از سال که حجم آب سد به حداقل کاهش یافته است، باعث می شود رسوبات سد وارد لایه های بالایی شده و کیفیت برداشت آب برای مصرف شرب کاهش یابد».

اما فرماندار مهاباد در آن زمان به مسئله رشد جلبک ها در دریاچه سد در پی توقف صید ماهیان گوشت خوار و به هم خوردن تعادل زیستی ماهیان لجن خوار سد و کاهش کیفیت آب کوچکترین توجهی نکرد!

هشدار عدم کارکرد تصفیه خانه جدید مهاباد در مقابل تهدید فراموش شده آب شرب شهری

دو سال پیش، مدیر امور آب مهاباد امیدوار بود، با وارد مدار شدن 50 درصدی تصفیه خانه جدید مشکل تغییر رنگ آب به طور کامل برطرف شود.

موضوعی که اکنون از سوی رییس بازرسی شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی رد می می شود. چرا که او معتقد است؛ سیستم داف تصفیه خانه در شرایط کنونی می‌تواند با حذف جلبک‌ها، آب شرب این شهر را تامین کند اما در صورتی که میزان جلبک‌ها افزایش پیدا کند، طی چهار تا پنج سال آینده کاری از سیستم داف تصفیه خانه جدید مهاباد هم بر نمی آید.

منیره خوش‌نوا آذر به ایرنا می گوید: «مجوز رهاسازی بچه‌ماهی در منابع آبی غیرشرب توسط وزارت نیرو صادر می‌شود اما این قانون در گذشته در برخی مناطق از جمله سد مهاباد به درستی اجرا نشده بود».

او اضافه می کند: «با رهاسازی ماهی سوف (از گونه‌های گوشت‌خوار) در سد مهاباد، که از سایر گونه‌های ماهی تغذیه می‌کند و هرگونه رهاسازی باعث تامین خوراک برای این گونه غالب می‌شود. این گونه شکارچی، از سایر گونه‌ها مانند کپور، سیمبرگ که جلبک خوار هستند تغذیه کرده و به همین دلیل اکنون دریاچه سد مهاباد با پدیده بلوم جلبکی (رشد جلبک) روبرو شده که در صورت تداوم این وضعیت در بلند مدت می‌تواند آب شرب را نیز با مشکل مواجه کند».

راهکار رفع خطر تهدید آلودگی آب شرب شهری مهاباد چیست؟

رییس بازرسی شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی در خصوص انجام ۲ تحقیق علمی در خصوص کیفت آب سد مهاباد می گوید: «۲ تحقیق که یکی از آنها در سال ۱۳۹۰ (زمان رهاسازی بچه‌ماهی در سد) و دیگری در سال ۱۳۹۸ (۶ سال پس از عدم رهاسازی) نشان می‌دهد که اکنون میزان جلبک‌ها به شدت در حال افزایش است و دلیل عمده آن هم حذف ماهیان جلبک خوار در این دریاچه است».

خوش‌نوا آذر بیان می کند: «در فراخوانی که مدتی قبل توسط این شرکت برای یافتن راهکاری برای حذف جلبک‌ها از آب سد مهاباد داده شده بود ۶ پروپوزال توسط محققان این حوزه پیشنهاد شده بود که شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی هم‌اکنون در حال بررسی و تایید نهایی یکی از آنهاست».

او اضافه می کند: «هم‌اینک ۲ راهکار مکانیکی و بیولوژیکی بیشتر از سایر راهکارها مورد توجه قرار گرفته است که در روش اول حذف جلبک با امواج رادیویی و روش دوم رهاسازی ماهی از گونه‌های جلبک‌خوار که در گذشته در این دریاچه زیست می‌کردند انجام می‌گیرد. البته تاکید ما بیشتر روی روش بیولوژیکی است اما با توجه به وجود ماهی سوف باید این گونه حذف یا به حداقل برسد و در صورت رهاسازی باید گونه جلبک‌خوار درشت رهاسازی شود تا طعمه گونه سوف نشود.».

رییس بازرسی شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی هم در پایان بر این موضوع تاکید کرد که اعضای تعاونی صید و صیادی مهاباد برای تامین معیشت خود، فعالیت صیادی را در یکی از سدهای منطقه که کاربرد غیرشرب دارد، باید ادامه دهند.

به گزارش کردپرس، توقف صیادی به دلیل منبع آب شرب بودن سد مهاباد در این سال ها سبب رشد جمعیت ناخواسته ماهی سوف شده است. گونه ایی که از ماهیان لجن خوار به عنوان خوراک استفاده می کند و در نهایت به رشد جلبک ها در این دریاچه کمک کرده است.

سوالی که در پایان مطرح می شود این است که؛ چه کسانی به افزایش جمعیت گونه ماهی سوف در دریاچه سد مهاباد اقدام کردند و چرا این موضوع طی این سال ها همچنان مورد غفلت مسئولان بوده است؟! موضوعی که اکنون سلامت تنها منبع آب شرب شهری مهاباد را با تهدیدی جدی روبه رو ساخته است.

رشد جلبک ها تا 5 سال آینده تهدیدی جدی برای تصفیه خانه جدید مهاباد به عنوان یکی از مجهزترین تصفیه خانه های کشور محسوب می شود و مسئولان تنها کمتر از 5 سال فرصت دارند تا این معضل را رفع کنند در غیر این صورت آلودگی آب شرب شهری مهاباد را تهدید می کند.

در کنار آن، فعالیت دامپروری در حاشیه سد شهرستان مهاباد، ورود سموم کشاورزی و فاضلاب خانگی روستاهای بالا دست سد این شهرستان از دیگر آلاینده های این منبع آب شرب به شمار می روند.

سد مهاباد دارای ۱۹۷ میلیون متر مکعب ظرفیت اسمی و ۱۷۲ میلیون متر مکعب ظرفیت مفید است که علاوه بر تامین آب شرب شهر مهاباد، بیش از ۱۲ هزار هکتار از اراضی کشاورزی این شهرستان را نیز زیر پوشش قرار می‌دهد.

گزارش/ تانیا شعفی