به گزارش کردپرس، مدیریت بحران به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها، چاره‌جویی‌ها و دستورالعمل‌هایی اطلاق می‌شود، که مدیریت یک سازمان در چالش با بحران انجام می‌دهد و هدف آن کنترل و رفع بحران است. اما مهمترین نکته در این موضوع زمان است و به قبل، در و بعد از بحران تقسیم بندی می شود. ولی مدیریت قبل از بحران به بینشی نیاز دارد تا این امکان را به مدیران بدهد که توانایی فکر کردن در مورد سناریوی بدترین حالت‌های قابل وقوع و چاره یابی آن را داشته و در نهایت امکان سنجی و مدیریت کنند.

در واقع طرح مقابله با تهدیدهای احتمالی و پاسخ سریع باید قبل از بحران آماده شده و حتی با مانور و تمرین، آمادگی کافی برای عبور از آن وجود داشته باشند.

مدیریت بحران در مدیریت اجرایی شهری، مقوله ایی است که کمتر بدان پرداخته شده است. اما مشخص است که اصول پدافند غیرعامل جزء ضروری‌ترین نیازهای برنامه‌ریزی شهرهاست که می‌تواند خسارات ناشی از وقوع بحران‌ها و بلاهای طبیعی را کاهش دهد.

نبود هماهنگی برنامه ها و تمهیدات ستادهای مدیریت بحران نقطه ضعف در مدیریت بحران محسوب می‌شود در حالیکه راهبرد طرح جامع ایمن‌سازی شهر در مقابل بحران‌ها برای برنامه‌ریزی در حوزه‌ مدیریت شهری می‌تواند بسیار کارامد باشد.

نبود طرح جامع ایمنی در مهاباد / شهر به مدیریت علمی بحران نیاز دارد

شهر مهاباد و تجربه مدیریت اجرایی شهری آن در بیشتر موارد نشان داده که برنامه و طرح جامعی در برخورد با بحران ها وجود ندارد بلکه هر بار ستاد بحران در این شهر، بعد از بحران تشکیل می شود.

نمونه واضح آن آتش سوزی گسترده در بازارچه تجاری مهاباد در بهمن ماه سال گذشته بود، موردی که بارها نبود ایمنی این مراکز تذکر داده شده بود، اما کوچکترین اقدامی برای رفع نواقص انجام نگرفت و در نهایت آتش به جان 70 غرفه آن افتاد و بالغ بر 30 میلیارد تومان خسارت به بار آمد.

بارها از عدم لایروبی رودخانه ها و سیلاب بهاره مهاباد در کردپرس(کلیک کنید) نوشتیم، از نبود ایمنی مدارس، بیمارستان، مراکز درمانی، تالارهای پذیرانی، پاساژهای تجاری تاناکورا و ... . اما باز هم مدیریت بحران شهرستان در سکوت کامل قرار دارد و جلسات این ستاد زمانی برگزار می شود که دیگر کار از کار گذشته و بحران دامنگیر شهر شده باشد.

به طور کلی ایمنی اماکن عمومی در مهاباد پایین است و لازم است تا اقدامی جدی در راستای ارتقاء ایمنی این اماکن انجام شود اما تا کنون اخطاریه های سازمان آتش نشانی در خصوص رفع مشکلات ایمنی و ارتقای امنیت این اماکن در مهاباد لحاظ نشده است.

با اینکه رفع نواقص و شناسایی موارد و نقاط بحرانی بسیار کم هزینه تر از جبران خسارات مادی فردای بحران است، اما هیچگاه کارنامه خوبی در مدیریت بحران را شاهد نبودیم در حالی که مدیریت بحران یک علم است و به کارشناسان و متخصصان امر نیاز دارد.

کوچکترین نمونه آن بارش برف پاییزی در آذر ماه سال 99 بود. برفی که چندان هم سنگین نبود اما منجر به قطعی چند ساعته برق شهری و اتصالات فراوان شد. حتی برخی از مناطق روستایی به خاطر همین برف ۷۲ ساعت از برق محروم بودند! همین موضوع نشان داد که مدیریت بحران در بحران، فایده ایی ندارد و شهر به طرح جامع و ایمن نیاز دارد.

در این خصوص "عبدالمناف یوسفی"، کارشناس پیشگیری از بحران جمعیت یاری‌رسانان زاگروس معتقد است؛ «حادثه آتش سوزی گسترده بازارچه مهاباد یک دهم سایر موارد بحرانی شهر که نادیده انگاشته شده اند، هم نیست».

او ادامه می دهد: «در چند سال گذشته توجه به رفع مشکلات زیرساختی شهرستان به حاشیه رانده شده و روی دادن حوادثی از این دست حتی با حجم گسترده‌تر، دور از انتظار نیست. تجهیزات آتش‌نشانی مهاباد فرسوده است، سایر مشکلات زیرساختی مدیریت بحران در مهاباد هم نیازمند توجه و اقدام جدی هستند».

چرا مجوز انبوه سازی های مهاباد در نبود امکانات ایمنی صادر می شود؟

این کارشناس پیشگیری از بحران اضافه می کند: «انبوه سازی ها فراوان در سال های اخیر در مهاباد با سرعت زیادی شتاب گرفته اما متاسفانه همزمان با آن اقدامات ایمنی لازم در دسترس نیست. برای مثال اگر در طبقه پنجم یا ششم یک ساختمان بلند مرتبه آتش سوزی صورت بگیرد آتش‌نشانی مهاباد توانایی اطفاء حریق به دلیل نبود امکانات لازم و نردبان هیدرولیکی را ندارد در آن صورت چندین نفر قربانی ندانم کاری ها و نبود امکانات خواهند شد، مشخص نیست!».

یوسفی در خصوص فرسودگی تجهیزات آتش نشانی مهاباد می گوید: «امکانات این سازمان در آتش سوزی بازارچه اصغری مهاباد جوابگو نبود و از شهرهای اطراف درخواست کمک شد، پس چه زمانی آتش نشانی مهاباد تجهیز می شود؟! اصلا چرا مجوز انبوه سازی ها صادر می شود در حالی که در کنار آن امکانات ایمنی لازم تعبیه نشده است؟».

او ادامه می دهد: «از سوی دیگر فقط بحران آتش سوزی نیست که شهر را تهدید می کند بلکه موارد و نقاط بحرانی فراوانی در این شهر وجود دارد که سال هاست مورد غفلت واقع شده اند و هر زمان می توانند شهر را درگیر بحرانی فراگیر کنند».

سیلاب احتمالی در مهاباد شهر را دو پاره می کند/ مکان یابی نادرست تیم امداد!

کارشناس پیشگیری از بحران بیان می کند: «تصور کنید روزی سد ریزش کند و یا به هر دلیلی سد تخریب شود، در آن صورت ارتباط شمال و جنوب شهر به طور کلی با یکدیگر خواهد شد و اولین مرکزی که در سیلاب آسیب خواهد دید، ماشین آلات شهرداری مهاباد و مرکز آتش‌نشانی شهر است، اینها به دلیل مکانیابی نادرست در عرض ۵ دقیقه نابود می شوند.

همچنین پست 132 فشار قوی در توانیر مهاباد که در اول خیابان پارک ملت و در مسیر سد مهاباد قرار دارد، در صورت وجود سیلاب این پست برق نیز تهدید می‌شود و حدود ۳ تا ۴ ماه ممکن است این شهر بدون برق باشد. آیا ستاد بحران شهرستان به این مسائل اندیشیده است؟».

یوسفی با اشاره به اینکه امکانات درمانی تنها در بخش شمالی شهر واقع شده است، اضافه می کند: «در صورت وقوع سیلاب بخشی از شهر از امکانات درمانی محروم خواهد شد بنابراین باید از هم اکنون به فکر احداث سوله های ویژه برای مواقع بحرانی در نقاط ایمن شهر باشیم».

قرار گیری تنها بیمارستان مهاباد روی قنات/ اگر قنات ریزش کند؟..

او با اشاره به عدم لایروبی رودخانه‌ها، عدم احیای قنوات شهر نیز می گوید: «در قسمت بافت فرسوده شهر مهاباد قنات‌های وجود دارد که ساماندهی نشده اند در صورتی که این قنات ها ریزش کنند و بخش اعظمی از شهر ویران شده و با خسارت فراوانی مالی روبه‌رو خواهیم شد. در ٣٠ سال اخیر بارها به شهرداری، سازمان امور آب مراجعه کرده و درخواست ساماندهی این قنات‌ها را مطرح کرده ام، اما تاکنون پاسخی درخور توجه دریافت نکرده ام».

کارشناس پیشگیری از بحران جمعیت یاری رسانان زاگروس مهاباد ادامه می دهد: «آب قنات های سطح شهر مهاباد روان است و متاسفانه ساماندهی نشده اند و هیچ ارگانی این موضوع را بر عهده نمی گیرد و متاسفانه ارگان‌های مربوطه هم عنوان کرده‌اند که مسیر قنات مشخص نیست! اما باید عرض کنم که مسیر آب واضح و مشخص است قدیم که سازمان امور آبی وجود نداشت و مردم از این قنات‌ها استفاده می کردند تمام حمامها و مساجدی که از قدیم الایام در شهر مهاباد ساخته شدند در مسیر این قنات‌ها بودند از این رو دسترسی به نقشه مسیر قنات ها مسئله چندان سخت و دشواری نیست این قنات ها نیاز به احیا و ساماندهی دارند. در غیر این صورت این وضعیت می‌تواند به تهدیدی برای مدیریت شهری تبدیل شود».

یوسفی بیان می کند: «تنها بیمارستان مهاباد که قطب درمانی جنوب استان است، در محلی قرار گرفته که از زیر آن قنات عبور می کند اگر زمانی این قنات ریزش کند. چه بلایی بر سر بیمارستان مهاباد خواهد آمد؟ آیا مدیریت بحران در این خصوص از خود سوال کرده است که چکار خواهد کرد؟».

بحران را امروز مدیریت کنیم؛ فردا دیر است

او تاکید می کند: «در وضعیت بحرانی قرار داریم باید این مسائل را تغییر داده و درست کنیم نباید واقعاً منتظر بحران باشیم. مدیریت بحران مربوط به زمان قبل از بحران است. اعتباری که فردا روزی قرار است پس از بحران تخصیص یابد، بهتر است اکنون به ارگانهای ذیربط داده شود تا از وقوع بحران جلوگیری کنیم. شهرداری وظیفه دارد در طرح تفصیلی نقاط بحرانی را شناسایی کند و اقدامات لازم در این خصوص انجام بگیرد. زیرا در فردای بحران امکان حل مشکلات وجود نخواهد داشت و یا این که بسیار سخت خواهد بود».

اینها تنها بخشی از موارد بحرانی است که می شد به آن اشاره کرد، دو سال پیش خبرگزاری کردپرس در گفت و گویی جامع با مدیر عامل سازمان آتش نشان مهاباد از نقاط بحرانی دیگری هم پرده برداشت.

از آن جمله نبود سیستم های دقیق اطفاء حریق و خاموش کننده در مراکز پمپ بنزین، عدم سیستم اطفای حریق و رعایت استانداردهای ایمنی در مراکز تجاری، وجود بخاری های نفتی در برخی مدارس روستایی و عدم استقبال آموزش و پرورش برای آموزش موارد ایمنی به معلمان مدارس سطح شهرستان و ... .

نقشه مخاطرات و نقاط بحرانی مهاباد با تاخیر تدوین می شود

در سال جدید معاون توسعه و برنامه‌ریزی فرمانداری مهاباد از تدوین نقشه مخاطرات و نقاط بحرانی این شهر برای ساماندهی و آمادگی در مقابل حوادث طبیعی و غیرطبیعی با همکاری شهرداری خبر داد و گفت: «در این نقشه باید سازه‌های بحرانی که فرسوده‌اند، مکان های استقرار موقت در بحران و نقاط حادثه خیز جهت شناسایی و ساماندهی قبل از وقوع حوادث مشخص و نسبت به رفع آنها اقدام لازم انجام شود».

خشایار صنعتی ١٩ فروردین ماه در جلسه ستاد مقابله با بحران مهاباد افزود: «شهرداری برای تهیه این نقشه در سال‌های گذشته کوتاهی کرده است اما کارشناسان شهرداری مهاباد توانایی تهیه نقشه پیش فرض را داشته و نباید منتظر مدیران استانداری برای اقدام و تهیه این نقشه باشند».

او ادامه داد: «بسیاری از حوادث بوجود آمده مانند آتش سوزی بازارچه اصغری قابل پیش‌بینی و غیرطبیعی بوده که با کار کارشناسی و اقدامات پیشگیرانه می‌توان از وقوع آن جلوگیری کرد».

معاون توسعه و برنامه‌ریزی فرمانداری مهاباد لایروبی مسیرهای رودخانه مهاباد را نیز ضروری دانست و گفت: «مسیر رودخانه در داخل شهر و حوضه سد انحرافی یوسفکند قبل از سیلابی شدن و رهاسازی آب برای مصارف کشاورزی باید لایروبی شود تا از بروز مشکلات برای شهروندان و کشاورزان جلوگیری شود».

حال باید دید نقشه مخاطرات و نقاط بحرانی شهرستان مهاباد که سال ها پیش باید تهیه می شود تا در کنار طرح جامع و تفصیلی به ساخت شهری ایمن و استاندارد کمک می کرد، چه زمانی تدوین و ارائه می شود؟!

گزارش/ تانیا شعفی