کردپرس: کرکوک به عنوان یکی از استان های نفت خیز و مهم عراق، هم از لحاظ سیاسی و هم از لحاظ اقتصادی، همیشه برای کردها و اعراب جذابیت هایی داشته که طی نزدیک به صد سال اخیر یکی از اصلی ترین موارد اختلافی میان طرفین بوده و این اختلافات در مقاطع مختلف در رژیم پیشین و پس از سال 2003 و حکومت فعلی عراق به درگیری های نظامی نیز کشیده شده است.
فارغ از تنش های پیشین میان کردها و دولت های مرکزی در عراق بر سر کرکوک، رویدادهای سال 2014 و ورود داعش به عراق تحولات را به سمت و سویی برد که نظم نوین با سیطره کامل نیروهای پیشمرگ بر کرکوک مستولی شد. پیش از این و از سال 2003 به بعد، کرکوک و اکثر مناطق مشمول ماده 140 قانون اساسی عراق که به عنوان مناطق مورد مناقشه شناخته می شدند، به صورت مشترک از سوی نیروهای کرد و عراقی و با فرماندهی مشترک اداره می شدند. تسلط کامل اقلیم کردستان بر مناطق مورد مناقشه پس از ورود داعش به شمال عراق موجب ایجاد شرایط جدیدی شد و در این میان، کردها با کنترل کامل میادین نفتی این مناطق همزمان با در پیش گرفتن سیاست استقلال اقتصادی، سودای استقلال را در سر پروراندند. عراق پیش از ورود داعش هم در بحران سیاسی و اقتصادی عمیقی به سر می برد و کردها قدرت مانور چشمگیری برای دستیابی به خواسته هایشان در بغداد داشتند. با ورود داعش به خاک این کشور و افزایش گستره قدرت و نفوذ جغرافیایی نیروهای نظامی کرد و افزایش بیش از 50 درصدی تسلط بر میادین نفتی عظیم شمال عراق، این قدرت، بیشتر و بیشتر شد. به جرئت می توان گفت که نفت و به ویژه نفت کرکوک نقش اصلی را در انگیزه بالای برخی از رهبران سیاسی اقلیم کردستان عراق برای تحقق رویای استقلال و از سوی دیگر، تقابل سیاسی با دولت مرکزی عراق که در نهایت به تقابل نظامی انجامید، ایفا نمود.
نباید این مهم را از نظر دور داشت که عدم سازماندهی نیروهای پیشمرگ به عنوان نیرویی کردستانی با فرماندهی واحد و تداوم نقش آفرینی آن ها به عنوان شاخه نظامی و کارت احزاب در راستای پیشبرد برنامه ها و تحقق اهداف حزبی، عامل اصلی و زمینه ساز سهل شدن بازگشت نیروهای عراقی به کرکوک و دیگر مناطق مورد مناقشه در 16 اکتبر 2017 و روزهای پس از آن بود. کرکوک نه تنها میان اقلیم کردستان و دولت فدرال عراق محل اختلاف و مناقشه سیاسی و اقتصادی است، بلکه یکی از مناطق مهم و سرنوشت ساز در رقابت های کردی – کردی، از بعد سیاسی و اقتصادی به شمار می آید و این رقابت میان حزب دمکرات و اتحادیه میهنی برجسته تر بوده و هست.
طی هفته های اخیر شاهد وقوع انفجارهای تروریستی و درگیری هایی میان گروه های مسلح در کرکوک با نیروهای عراقی به ویژه حشد الشعبی بودیم. گزارش ها حاکی از تحرکات داعش در مناطق مورد مناقشه به ویژه کرکوک و طوزخورماتو است. بر اساس برخی اخبار، 27 تن از نیروهای عراقی تنها در یکی از درگیری با داعش در کرکوک جان باخته اند و این نیز نشان از جدی بودن بحث امنیت و نگرانی ها در این بارە در کرکوک را دارد. در وضعیت کنونی، رسانه های وابسته به حزب دمکرات کردستان عراق اقدام به تشدید مانور تبلیغاتی علیه نیروهای عراقی در کرکوک نموده و نهایت تلاش خود را برای نشان دادن ناتوانی آن ها در استقرار ثبات و امنیت در این استان و افزایش نا امنی پس از خروج نیروی پیشمرگ از آن نمودند. دستگاه رسانه ای حزب دمکرات در گزارش هایی از خروج نیروهای عراقی از 40 درصد استان کرکوک و خطر بازگشت داعش و گروه های تروریستی به این مناطق خبر دادند.
در همین رابطه شاخوان عبدالله نماینده حزب دمکرات در مجلس عراق در مطلبی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی « فیس بوک» نوشت "نیروهای حشد الشعبی درپی حادثه اخیر در منطقه «السعدونیه» در استان کرکوک و کشته شدن تعدادی از این نیروها در این حادثه به بهانه اینکه اجازه دفاع از اهالی شهر حویجه به آ ن ها داده نمی شود، از این استان و مناطق زیادی در جنوب و غرب کرکوک عقب نشینی کردند."
وی با تاکید براینکه این عقب نشینی نیروهای حشد الشعبی از کرکوک با هدف سرنگونی حیدر العبادی، نخست وزیر عراق و تعویق برگزاری انتخابات پارلمانی در این کشور صورت می گیرد، افزود: درپی عقب نشینی حشد الشعبی، نیروهای پلیس فدرال عراق نیز کرکوک را ترک کردند و این سوء ظن بین شهروندان استان کرکوک بوجود آمد که ممکن است این استان مانند موصل به داعش تسلیم شود.
همزمان، سرتیپ حکیم ساتی جانشین فرمانده تیپ 2 نیروهای پیشمرگ اقلیم کردستان اظهار کرد که طی روزهای گذشته نیروهای عراقی از برخی مناطق اطراف کرکوک در منطقه شوان خارج شده اند و نیروهای پیشمرگ به منظور تحکیم مواضع خود در این منطقه اقدام به ایجاد سنگرهای جدید کرده و در آن مستقر شده اند.
وی افزود که پس از استقرار نیروهای پیشمرگ در این مناطق، نیروهای عراقی نیز به منطقه بازگشته اند، اما نتوانسته اند در مواضع پیشین خود مستقر شوند، چراکه نیروهای پیشمرگ حاضر به ترک سنگرهای خود نشده اند و در عین حال نیز، هیچ گونه تنش و درگیری میان آنان و نیروهای پیشمرگ ایجاد نشده و ارتباط و هماهنگی نیز میان دو طرف وجود ندارد.
همچنین گفت در نشستی که در وزارت پیشمرگ برگزارشده، وزیر پیشمرگ تأکید کرده که هیچ‌یک از فرماندهان پیشمرگ این اختیار را ندارد که بدون اطلاع و کسب موافقت وزارت پیشمرگ با نیروهای عراقی و یا ائتلاف بین‌المللی ضد داعش دیدار کند.
این در حالی بود که سرتیپ ستاد جعفر البطاط در گفتگو با خبرگزاری «الغدپرس» با بیان اینکه ستاد فرماندهی پلیس فدرال عراق یگان های زرهی خود را به استان کرکوک اعزام کرده است، گزارش های مبنی بر عقب نشینی یگان های پلیس فدرال ازاین استان را تکذیب کرد.
البطاط ضمن اشاره به اینکه گروه داعش از نظر نظامی پایان یافته تلقی می شود، افزود: هسته های اطلاعاتی در یگان های مختلف امنیتی، نظامی و امنیت ملی در استان کرکوک برای شناسایی و تعقیب داعشی ها تشکیل شده است.
وی اوضاع امنیتی در شهر حویجه و دیگر مناطق استان کرکوک را بسیار خوب توصیف کرد.
کرکوک به عنوان اصلی ترین استان مورد مناقشه میان اربیل و بغداد و یکی از نفت خیزترین مناطق عراق که نقش برجسته ای در منازعات سیاسی و رقابت های اقتصادی کردی – کردی و کردی – عربی در عراق ایفا می کند، پس از وقایع 16 اکتبر و کنترل کامل آن از سوی نیروهای عراقی؛ به کارتی در دست احزاب سیاسی کردستانی و عراقی در رقابت های فی مابین تبدیل شده است.
حزب دمکرات کردستان (پارتی) با اشغالی خواندن استان کرکوک، اقدام به بایکوت انتخابات پارلمانی عراق در این استان کرده و به دنبال کسب دستاوردهای سیاسی با تحریک ملی گرایی کردی می باشد. از سوی دیگر و در رقابت های کردی نیز ضمن حمایت از نامزدهای حزب اتحاد اسلامی کردستان در انتخابات پارلمانی در استان کرکوک که دارای بیشترین قرابت و همسویی با پارتی است؛ با پیشبینی عدم توانایی خود در رقابت با اتحادیه میهنی به دلیل وضعیت کنونی و پایگاه سنتی اتحادیه در کرکوک، قصد تقویت یک حزب سیاسی نزدیک به خود در مقابل رقیب دیرین را دارد و همزمان خود را از احتمال شکست حتمی در انتخابات در این استان حفظ خواهد کرد. در انتخابات مجلس نمایندگان عراق در سال 2014 در استان کرکوک، حزب دموکرات (پارتی) در بهترین شرایط سیاسی، اقتصادی و نظامی در این استان فقط دارای 11 درصد از مجموع آرا بوده است. یعنی تنها 63 هزار و 64 رای از مجموع 570 هزار و 795 رای و آراء پارتی تنها دو کرسی از 12 کرسی این استان در پارلمان عراق را شامل شده است و این در حالی است که اتحادیه میهنی دارای 6 کرسی کرکوک در پارلمان می باشد.
نباید شرایط پسارفراندوم و 16 اکتبر 2017 در اقلیم کردستان، کرکوک و دیگر مناطق مورد مناقشه شمال عراق و به وجود آمدن وضعیت جدید که در آن احزاب و ائتلاف های جدید سیاسی به دنبال عرض اندام و نقش آفرینی به ویژه در مقابل احزاب حاکم اقلیم کردستان هستند را نیز از نظر دور داشت. در شرایط جدید، جنبش تغییر به رهبری عمر سید علی، جماعت اسلامی کردستان به رهبری علی باپیر و ائتلاف برای دموکراسی و عدالت به رهبری برهم صالح در کرکوک و دیگر مناطق مورد مناقشه عراق زیر چتر یک لیست انتخاباتی با نام "وطن" گردهم آمده و با توجه به عدم رضایت شهروندان این مناطق از احزاب حاکم اقلیم کردستان به ویژه پس از رفراندوم، تغییر در نتایج انتخاباتی محتمل می باشد.
در شرایطی که پس از سال 2014 کرکوک به طور کامل به دست نیروهای پیشمرگ درآمد، اما این استان گاه و بی گاه هدف حملات بزرگ تروریستی قرار گرفت که مهم ترین آن ها ورود شمار زیادی از عناصر داعش به داخل شهر کرکوک و تصرف مراکز دولتی و حزبی در جمعه 30 مهر ماه سال 1395 بود. در وضعیت موجود، پارتی از طریق دستگاه عظیم رسانه ای خود با ناامن جلوه دادن کرکوک و متهم کردن نیروهای عراقی به برخورد تبعیض آمیز با شهروندان کرد و عدم توانایی در کنترل امنیتی این استان مترصد رویدادی است که بتواند نظم نوین پسارفراندوم در این مناطق را برهم زده و در شمایل یک قهرمان به کرکوک بازگردد و بار دیگر بر میادین نفتی آن سیطره یافته و جان تازه ای بیابد، اما با توجه به واقعیات موجود فضای کردی و عربی عراق، حصول چنین مهمی حتی در درازمدت بعید به نظر می رسد.
نظر شما