کردپرس: انتخابات 12 می 2018 مجلس نمایندگان عراق از لحاظ مشارکت واجدین شرایط رای دادن، کم ترین میزان را از سال 2003 و طی 15 سال اخیر به‌ ثبت رسانید.

کمیسیون عالی انتخابات عراق پس از پایان اخذ رای انتخابات چهارم مجلس نمایندگان، میزان مشارکت در انتخابات را 44.52 درصد اعلام کرد. این درصد، پایین ترین میزان مشارکت در انتخابات پس از سقوط رژیم بعث می باشد. قبل از انتخابات اخیر، سه‌ انتخابات پارلمانی در عراق برگزار شده‌ است که‌ میزان مشارکت در آن ها بدین نحو بوده‌ است؛ در انتخابات پارلمان عراق در سال 2005 میزان مشارکت واجدین شرایط رای دادن 79.6 درصد بود. این میزان در سال 2010 به‌ 62.4 درصد کاهش یافت و روند نزولی کاهش در انتخابات دوره‌ سوم در سال 2014 ادامه‌ داشت و به‌ 60 درصد رسید. همان گونه‌ که‌ مشاهده‌ می شود دوره‌ اول انتخابات پارلمانی عراق بیشترین میزان مشارکت را به خود دیده‌ و روند نزولی طی سه‌ دوره‌ ادامه‌ داشته‌ است.

در انتخابات چهارم نیز، علیرغم درخواست همه‌ احزاب و ائتلاف ها از مردم برای مشارکت، اما مشارکت واجدین شرایط رای دادن به‌ نصف هم نرسید. از مجموع بیش از 24 میلیون نفر واجد شرایط رای دادن، فقط 10 میلیون و ۸۴۸ هزار نفر پای صندوق های رای حاضر شدند و درصد مشارکت 44.52 بود.

عوامل سیر نزولی مشارکت شهروندان عراقی در انتخابات طی 15 سال اخیر

عامل اول، نا امیدی شهروندان از ایجاد تغییرات ریشه‌ ای از طریق صندوق های رای می باشد. به‌ گونه‌ ای که‌ طی دو دوره‌ پیشین انتخابات، دو لیست تحت رهبری ایاد علاوی در سال 2010 و نوری المالکی در سال 2014 که‌ رای اکثریت را در انتخابات کسب کردند، نتوانستند منصب نخست وزیری را به‌ دست گیرند و این مناصب در کشمکش و رقابت های داخلی و خارجی به‌ شخصیت های دیگر رسید و تغییر مورد انتظار عموم در چهره‌ ها و وضعیت، ایجاد نشد.

عامل دوم را می توان وجود تقلب در انتخابات و زیر سوال بردن سلامت انتخابات در دوره‌ های مختلف ذکر کرد. موضوعی که‌ در همه‌ دوره‌ ها به‌ انحا و شیوه‌ های مختلف مورد بحث و اعتراض بوده‌ است.

وخیم تر شدن اوضاع اقتصادی، فساد اقتصادی در نهادهای دولتی و افزایش بیکاری و نارضایتی مردمی که‌ طی سال های اخیر در برخی مناطق عراق زمینه‌ را برای اشغال داعش فراهم نمود، دلیل سومی است که‌ می توان برای کاهش مشارکت مردمی در انتخابات عراق برشمرد.

تشکیل دولت توافقی که‌ بیش از آن که‌ منافع مردم مد نظر قرار گیرد، منافع احزاب و جریان های حاکم و حاضر در دولت های ائتلافی را تامین می کند و منافع مردم قربانی منافع حزبی خواهد شد را می توان دلیل چهارم سیر نزولی مشارکت مردم در انتخابات پارلمانی عراق در تمامی استان ها و مناطق این کشور برشمرد.

مخاطب کنش انتخاباتی کردها کیست؟

پس از سقوط رژیم بعث صدامی در سال 2003 و به‌ دلیل وضعیت جدیدی که‌ در عراق به‌ وجود آمد، مشارکت کُردها در پروسه‌ سیاسی این کشور به‌ بالاترین سطح رسید و زمینه‌ حضور این اقلیت در حاکمیت بغداد و تثبیت حقوق آن ها در قانون اساسی کشور، فراهم شد. این مهم، کسب امتیازات سیاسی و اقتصادی از دولت مرکزی به‌ ویژه‌ سهم 17 درصدی اقلیم کردستان از بودجه‌ سالانه‌ عراق و کسب مناصب عالی حاکمیتی از سوی کردها را به‌ دنبال داشت. اما آن چه‌ طی 15 سال اخیر مشاهده‌ شده‌ است، روند نزولی مشارکت شهروندان کُرد در انتخابات می باشد. نگاهی به‌ آمار انتخابات 2018 و چند انتخابات پیشین در سه‌ استان اقلیم کردستان این واقعیت را به‌ وضوح نمایان می سازد:

میزان مشارکت مردمی در انتخابات مجلس چهارم عراق به ترتیب در استان سلیمانیه 50 درصد، در اربیل 43 درصد و در دهوک 51 درصد بوده و میانگین مشارکت در اقلیم کردستان در این انتخابات 48 درصد می باشد.

این در حالی است که میزان مشارکت استان سلیمانیه در انتخابات مجلس سوم 74 درصد، اربیل 79 درصد و دهوک 77 درصد بوده است. میانگین مشارکت در دوره سوم انتخابات مجلس عراق در سه استان اقلیم کردستان 76.6 را نشان می دهد.

آمار فوق نشان دهنده این واقعیت است که مشارکت شهروندان استان سلیمانیه در دوره‌ چهارم انتخابات مجلس عراق نسبت به انتخابات دوره‌ سوم، 32.5 درصد کاهش داشته‌ است. این کاهش در اربیل 45.6 درصد و در دهوک 33.8 درصد بوده‌ است.

در مجموع؛ میزان مشارکت شهروندان سه‌ استان اقلیم کردستان عراق در انتخابات پارلمانی سال جاری میلادی، نسبت به‌ انتخابات دوره‌ پیشین، کاهش 37.4 درصدی را نشان می دهد و اربیل با 45.6 درصد کاهش، بیشترین افت مشارکت در سراسر عراق را دارد.

روند مشارکت در انتخابات هشت گانه پیشین در اقلیم کردستان به صورت میانگین در سلیمانیه 21 درصد، اربیل 49.1 درصد و در دهوک 38.3 درصد کاهش را نشان می دهد.

در مجموع؛ اقلیم کردستان طی انتخابات هشت گانه (کردستانی و عراقی) 36.1 درصد کاهش مشارکت را به‌ خود دیده‌ و روند مشارکت نزولی می باشد.

این در حالی است که در انتخابات انجام شده از سال 2003 تا 2018 در مناطق "شیعه نشین" جنوب عراق، کاهش 20.8 درصدی مشارکت و در بغداد نیز کاهش 12 درصدی را شاهدیم، اما در مناطق مختلط "سنی نشین" روند مشارکت شهروندان 16.5 درصد افزایش به‌ خود دیده‌ است.

در حالی که اقلیم کردستان و با عنوان دیگری، کُردها با جمعیتی "دیگر" در حال رقابت، تخاصم و یا مسئله آفرینی سیاسی هستند، جمعیت مقابل آن ها یعنی "اعراب" اعم از "شیعه" و "سنی" دارای روند رو به رشد مشارکت سیاسی هستند.

در این میان، نتایج مقایسه‌ روند مشارکت کردها و اعراب سنی در انتخابات قابل تامل است. مشارکت در اقلیم کردستان به طور میانگین 48 درصد می باشد. این میزان در مناطق سنی نشین 44 درصد است، اما هنگامی که‌ روند انتخابات هشت گانه‌ از سال 2003 تا 2018 بررسی می شود و در مقام مقایسه‌ قرار می گیرند، روند مشارکت کردها در انتخابات سیری نزولی دارد، اما در ارتباط با اعراب سنی، سیر صعودی است. (در انتخابات هشت گانه در اقلیم کردستان شاهد کاهش مشارکت منفی 36.1 درصدی هستیم، اما در مناطق سنی نشین مثبت 16.7 درصد بوده است). بر این اساس و با در نظر گرفتن روند موجود، پیشبینی می شود در انتخابات آینده، مشارکت اعراب بیش از پیش افزایش یابد و مشارکت کردها سیر نزولی بیشتری داشته‌ باشد.

روند نزولی مشارکت کردها در انتخابات کردستانی و عراقی، حاکی از نارضایتی شدید مردمی در اقلیم کردستان است. وضعیت موجود در حالی است که جنگ با داعش پایان یافته و رفراندوم استقلال نیز برگزار شد و شاهد رویدادهای 16 اکتبر در کرکوک و مناطق مورد مناقشه‌ بودیم. با این اوصاف می بایست انسجام در جامعه کُردی به دلیل احساسات ناسیونالسیتی و مسائل ملی و نزاع با اعراب افزایش می یافت، اما کاهش 36 درصدی مشارکت نشان از نگرانی و نارضایتی مردم کردستان دارد. مخاطب این نگرانی و نارضایتی مردمی، حاکمیت بغداد و اعراب نیستند، که اگر این گونه بود، باید مشارکت افزایش می یافت، زیرا پیگیری مسائل کُردها در چارچوب عراق و در بغداد می باشد. می توان گفت، نارضایتی مردم از حاکمیت اقلیم کردستان و احزاب کُرد عامل سیر نزولی مشارکت کردها در انتخابات است. زنگ خطر نارضایتی مردمی در مقطع کنونی برای حاکمیت اقلیم کردستان به‌ صدا در آمده‌ است. این مسئله در عراق هم وجود دارد، اما درصد افزایش آن در کردستان بسیار بالاتر است. کنش انتخاباتی کردها با در نظر داشتن این واقعیت که‌ بغداد و مجلس نمایندگان عراق محل نزاع و مناقشه‌ بر سر حقوق آن ها است بیشتر قابل تامل و بررسی می باشد و بر رویدادهای آینده‌ در روابط کردها و دولت مرکزی و جایگاه کردها در پروسه سیاسی عراق تاثیرگذار خواهد بود، اما آن چه‌ محرز است این واقعیت می باشد که‌ تداوم این روند در دراز مدت به‌ ضرر کردها و منافع آن ها در چارچوب عراق خواهد بود.

گزارش: حسن صالحی – سرویس عراق و اقلیم کردستان / خبرگزاری کردپرس