سیاست در ترکیه از حوزۀ بحث های سیاسی معمول فراتر رفته است: آنچه روی می دهد تغییر رژیم است.
اسلام گرایان ترکیه به رهبری حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP) و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه بر اساس میثاق اسلام گرایانه و ضد غربی خود، در حال برعکس کردن جهت حرکت ترکیه در مسیر غربی شدگی و تجدد در حدود دو قرن گذشته هستند. بحث اصلی در ترکیۀ امروز این است که شما موافق تغییر رژیم هستید یا با آن مخالفید؛ غیر از این همۀ موضوعات دیگر فرعی و ثانویه هستند.
حال که احزاب اپوزیسیون نتوانسته اند دریابند آنچه در ترکیه روی می دهد تغییر رژیم است و مطابق معمول به سیاست ورزی خود ادامه می دهند، آیا اسلام گرایان قادر خواهند بود ترکیه را در مسیر آمال ایدئولوژیک خود قرار دهند؟ یا آن گونه که خود می گویند، آیا «ترکیۀ جدید» جای «ترکیۀ کهن» را می گیرد؟
موضوع تغییر رژیم تنها منحصر به ترکیه نیست. بر اساس تجربۀ موارد دیگر، در این روند چهار نتیجه محتمل است.
در سناریوی نخست تلاش اسلام گریان برای تغییر رژیم شکست می خورد و ترکیه به مسیر سنتی خود که متمایل به غرب است باز می گردد. این یعنی اسلام گرایان قادر نخواهند بود مسیر چند قرنی ترکیه را تغییر دهند و طبقۀ متوسط تقریباً قوی این کشور، فرهنگ شهری و نهادهای حکومتی ثابت خواهند کرد که بسیار مرتجع بوده و در مقابل تلاش برای تغییر رژیم مقاومت خواهند کرد.
در سناریوی دوم، اسلام گرایان در ایجاد ترکیۀ جدید در راستای دستور کار ایدئولوژیک خود موفق می شوند و ترکیه را به یک جامعۀ اسلامی تبدیل می کنند. طرفداران این دیدگاه خاطر نشان می کنند که اسلام گرایان بیش از 15 سال است قدرت را به دست دارند و در این دوران تغییرات سازمانی و سیاسی بسیاری را عملی کرده اند. AKP در پنج سال گذشته برنامۀ رادیکال تری برای دگرون کردن حکومت در پیش گرفته و در نتیجه، اگر بیشتر در قدرت بماند، اسلام گرایان خواهند توانست ترکیه را بر اساس جهان بینی خود شکل دهند.
در سناریوی سوم آشفتگی سیاسی در سال های پیش رو نیز ادامه خواد یافت و ترکیه از نظر سیاسی و اقتصادی یک دولت درمانده خواهد شد. نمونه های این پیامد را در پاکستان و مصر می توان دید؛ دو کشوری که دستخوش مشکلات سیاسی و اقتصادی ریشه داری هستند.
نکتۀ هشدار دهنده این است که تاریخ سیاسی ترکیه سابقۀ چنین پیامدی را در خود دارد. در اواخر دهۀ 1970 ترکیه تقریباً یک دولت درمانده بود با احزاب قطب بندی شده که برای کسب قدرت رقابت می کردند و خشونت سیاسی فضای عمومی کشور را انباشته بود.
سناریوی آخر مصالحه و آشتی است که به دوران جدیدی از ثبات منتهی می شود، اما با دو مانع عمده رو به رو است. رهبران سیاسی باید این روند را هدایت کنند، اما با توجه به تفاوت های ایدئولوژیک و اختلافات عمیق سیاسی در مورد مسائلی مانند نقش اسلام، سکولاریسم و مسألۀ کردها، به سختی می توان تصور کرد این رهبران بر سر یک چارچوب مشترک به توافق برسند.
مانع دوم در جامعه ریشه دارد. تنش سیاسی گروه های شدیداً متفرقی ایجاد کرده است که تقریباً هیچ گونه ارتباط و تماسی با هم ندارند. در نتیجه، برای مثال، برخی گروه ها در مقابل شکایت ها و خواسته های گروه های دیگر بی تفاوتی کاملی از خود نشان می دهند و زمینۀ مشترک تقریباً از دست رفته است.
با وجود این، اگر چه ترکیه هنوز روی نقشه یک کشور است، اما دیوارهای اجتماعی – سیاسی قطوری دارد که طرفداران و مخالفان تغییر رژیم را از هم جدا کرده است.
* گوکهان باجیک استاد علوم سیاسی دانشگاه پالاتسکی شهر اولوموتس در جمهوری چک است. وی در خصوص خاورمیانۀ مدرن، اسلام و سیاست و سیاست ترکیه تحقیق می کند.
منبع: پایگاه خبری – تحلیلی احوال
ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس ترکیه
بیشتر بخوانید:
هزینۀ 100 میلیارد دلاری سیاست خارجی نو عثمانی گری برای ترکیه / ذوالفقار دوغان
آوارگان غوطۀ شرقی در عفرین؛ تقابل آداب و رسوم و سبک زندگی / خالد الخاطب
طاهر الچی وکیل نبود، پدر و برادر بود / فاروق بالیکچی
ملت سازی در ترکیه؛ از گذشته تا حال / علی آغجاکولو
شکاف میان ترکیه و آمریکا در سوریه عمیق تر می شود / مراد یتکین
«شهر نوح» در کردستان ترکیه؛ عاری از زندگی / نورجان بایسل
دمیرتاش در زندان؛ تهدیدی برای قدرت اردوغان / یحیی مادرا
چرا ارمنی های سوریه از ترکیه روی گردانند / سیبل هورتاس
12 سال 13 گلوله: داستان کشته شدن یک کودک کرد در ترکیه
نظر شما