کردپرس: عرصه‌ سیاسی عراق پس از سال 2003 و با روی کار آمدن حاکمیت جدید بر اساس دموکراسی توافقی، همیشه‌ با تنش های جدی به‌ ویژه‌ میان سه‌ طیف اصلی کُرد، شیعه‌ و سنی مواجه‌ بوده‌ است. تنش ها میان سه‌ طیف به‌ ویژه‌ کردها و شیعیان پس از آغاز جنگ داعش که‌ روند تحولات بخشی از رهبری سیاسی کردستان را به‌ سوی اجرای طرح های جدایی خواهانه‌ و استقلال طلبانه‌ سوق داد در سال 2017 به‌ اوج رسید، فارغ از ماهیت این تنش و تقابل ها و دلایل ایجاد چنین وضعیتی، انتخابات پارلمانی سال 2018 و نتایج حاصله‌، فصل نوینی از سیاست ورزی در چارچوب عراق یکپارچه‌ را آغاز کرد. رویکرد و تحرکات جدید حزب دمکرات کردستان (پارتی) و رهبری آن یعنی مسعود بارزانی در ارتباط با تشکیل دولت جدید در بغداد و حل اختلافات فی مابین از طریق دیالوگ و سفر وی به‌ پایتخت عراق در راستای تحقق این مهم، امیدها به‌ شروع دوره‌ ای از ثبات سیاسی به‌ ویژه‌ در روابط کردها و حاکمیت عراق را دو چندان کرد.

عرصه‌ رسانه‌ ای و محافل سیاسی عراق و منطقه‌ تحلیل و تفسیرهای متفاوتی درباره‌ تحولات اخیر در سیاست کُردی در عراق و در این میان، سفر مسعود بارزانی به‌ بغداد داشت که‌ اولین دیدار وی از پایتخت عراق پس از برگزاری رفراندوم استقلال بود.

خبرگزاری کردپرس در ادامه‌ مصاحبه‌ با مقامات و شخصیت های سیاسی عراق و اقلیم کردستان این بار با مسعود عبدالخالق رئیس موسسه مطالعاتی - رسانه ای standardkurd موضوعات فوق الذکر را بررسی کرده‌ است:

مشروح مصاحبه‌ با مسعود عبدالخالق رئیس موسسه مطالعاتی - رسانه ای standardkurd:

کردپرس: افق روابط اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق با توجه به رویدادهای چند ماه اخیر به ویژه انتخابات و تشکیل دولت جدید در بغداد با مشارکت فعالانه احزاب حاکم اقلیم کردستان را چگونه می بینید؟

مسعود عبدالخالق: اگر بخواهیم به جایگاه کردها به ویژه در دولت مرکزی عراق اشاره داشته باشیم، باید به این مهم اذعان کرد که از سال 2003 به بعد به دلیل تحولات عراقی، منطقه ای و جهانی و ماهیت حاکمیتی که در عراق بر سر کار آمده بود، فرصتی طلایی برای کردها به وجود آمد. فرصتی برای نقش آفرینی در دولت مرکزی و تاثیرگذاری بر سیاست های کلی و حاکمیتی و تحقق حقوق کردها بر اساس قانون اساسی جدید. مسئول این که کردها نتوانستند به صورت بهینه از این فرصت مغتنم استفاده کنند هر دو طرف عراقی و کردستانی بود. انتظار این بود که رهبری سیاسی کردستان با حکمت و تدبیر بیشتری از این فرصت نهایت بهره را ببرد. به هر روی، روند تحولات و روابط فی مابین به سمت و سویی رفت که رهبری سیاسی کردستان اقدام به برگزاری رفراندوم استقلال نمود. اقدامی که هم اکنون از انجام دادن آن پشیمان است و سفر اخیر مسعود بارزانی به بغداد نیز نشان دهنده این پشیمانی است. روابط اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق در مقطع کنونی، رو به بهبود است. دلیل آن نیز بر سر کار آمدن رهبران جدید در بغداد می باشد. دکتر برهم صالح به عنوان رئیس جمهوری عراق پیشینه و عملکردی بسیار موفقیت آمیز دارد. از سوی دیگر، دکتر عادل عبدالمهدی به عنوان نخست وزیر جدید عراق یکی از دوستان و شخصیت های سیاسی عراقی نزدیک به کردها است و همچنین محمد الحلبوسی به عنوان رئیس مجلس نمایندگان عراق از دوستان برخی از احزاب کردستانی است. این مثلث در حاکمیت بغداد مناسب ترین چینش رهبری در عراق به نفع کردها و حل و فصل ریشه ای روابط میان اقلیم کردستان و بغداد است.

سفر اخیر مسعود بارزانی به بغداد نیز آغاز روندی خوب و امیدوار کننده در راستای نزدیکی مواضع و حل و فصل اختلافات و مشکلات پس از پشت سر نهادن رویدادهای دو سال اخیر است. درباره این سفر باید بگویم‌ مشکل اینجاست که سفر بارزانی به بغداد سفری حزبی بوده است، نه سفری دولتی.

کردپرس: با در نظر گرفتن رویدادهای دو سال اخیر به ویژه رفراندوم و 16 اکتبر و متعاقب آن، تنش ها در روابط اربیل – بغداد و در نهایت؛ آغاز مرحله ای جدید در عرصه سیاسی عراق در نتیجه انتخابات پارلمانی، به عقیده شما سفر مسعود بارزانی به بغداد حاکی از تجدید نظر در سیاست ها و رویکرد ایشان و حزب متبوعش می باشد؟ آیا انجام این سفر نتیجه تغییری استراتژیک در رویکرد حزب دمکرات دارد یا تاکتیکی سیاسی برای مرحله کنونی می باشد؟

مسعود عبدالخالق: "شکست" موجب تجدید نظر در هر انسان و سازمانی می شود. حاکمیت کردی در عراق در تمامی حوزه ها با شکست های سنگینی مواجه شد و موارد اخیر آن نیز، شکست رفراندوم و وقایع 16 اکتبر 2017 بود که جغرافیای گسترده ای از شمال عراق از زیر سلطه و حاکمیت کردها خارج شد. حاکمیت اقلیم کردستان در نتیجه این شکست ها با تهدید جدی روبرو شد. ترکیه نیرویی بزرگ را وارد اقلیم کردستان کرده است و شاهدیم که هر روز بر شمار این نیروها می افزاید و تهدید این کشور متوجه همه مردم کردستان و احزاب کردستانی است. حتی آن هایی که دوست این کشور بودند، هم اکنون این تهدیدات را احساس می کنند. نابودی کیان کردی در هر جایی که باشد در اولویت برنامه های ترکیه است. در این میان اگر بخواهم مقایسه ای انجام داده و از تفاوت های سیاست و رویکرد ایران و ترکیه در منطقه بگویم، باید به این مهم اشاره داشته باشم که ترکیه در تلاش برای تغییر ملی گرایی در کردستان عراق به مذهبی گرایی است و جنبه های دینی و مذهبی کردها را تقویت و برجسته می سازد. همان گونه که در دوره امپراطوری عثمانی به این نحو سیاست می کرد و بر منطقه سلطه یافته بود و امروز نیز به این شیوه کردستان عراق را در چارچوب پروژه ترکیه جدید جای می دهد. این سیاست برای کردها در عراق هیچ آینده ای نخواهد داشت. در مقابل، ایران اراده و تمایل به چنین کاری ندارد، کردها با رویکرد و سیاست های جمهوری اسلامی ایران می توانند تحرکات سیاسی داشته باشند و منافعشان بیشتر تأمین خواهد شد. برای کردها در عراق، پروژه ایران برای عراق و منطقه در مقابل پروژه ترکیه، مطلوب تر است. رهبری سیاسی کُرد به ویژه در منطقه زرد (مناطق تحت حاکمیت حزب دمکرات کردستان، پارتی) به خوبی این مهم را درک نکرده بود، اما در مقطع کنونی به این نتیجه رسیده و به خوبی این مسئله را درک کرده است و در نتیجه سیاست ها و رویکردش از لحاظ استراتژیک دچار تغییر و تحول شده است. به عقیده من سفر مسعود بارزانی به بغداد با لحاظ شرایط و وضعیتی که در اقلیم کردستان حاکم است، جدی و استراتژیک می باشد و تحولی عمیق در خوانش و رویکرد حزب دمکرات کردستان و رهبری آن ایجاد شده است و هم زمان، سیاست و رویکرد عراقی، منطقه ای و جهانی نیز در این رابطه تغییر کرده است.

کردپرس: طی دو سال اخیر و پس از رویدادهایی که بیش از همه، حزب دمکرات کردستان (پارتی) هزینه های آن را داد و به نوعی به انزوا کشیده شد، اتحادیه میهنی تلاش کرد جای این حزب در عراق و پایتخت آن را پر کرده و خود را در جایگاه نماینده کردها در این کشور قرار دهد و انزوای حزب دمکرات را بیشتر کند. به عقیده شما سفر اخیر مسعود بارزانی و تحرکات وی و حزب متبوعش با نگاه جدید به بغداد و نقش آفرینی در میدان سیاسی عراقی چقدر به رقابت های دو حزب کردی مذکور و همچنین تلاش برای تغییر موازنه سیاسی ارتباط دارد؟

مسعود عبدالخالق: در بررسی کشمکش های میان حزب دمکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان، ناچار به اشاره و تحلیل پروژه دو حزب هستیم.

حزب دمکرات کردستان در گذشته تا اندازه ای در تحلیل و ارزیابی تحولات و معادلات منطقه ای و جهانی دچار اشتباه محاسباتی شد و تصور می کرد که سیاست آمریکا ایجاد جنگ بزرگی در خاورمیانه است، اما مشخص شد که سیاست ترامپ، جنگ طلبی نیست. اگر کارنامه دولت ترامپ و بودجه سالانه ایالات متحده را بررسی کنید متوجه می شوید که هیچ کدام بر اساس سیاست های جنگی تنظیم و تدوین نشده است. رئیس جمهوری کنونی آمریکا قصد دارد از طریق دیپلماسی و اعمال تحریم بر کشورها و راه های دیگری به جز برپا کردن درگیری نظامی، به اهداف خود دست یابد. ایجاد تغییرات سیاسی در خاورمیانه با اعمال فشار و جنگ ممکن نیست. آمریکا به هیچ عنوان نمی تواند نظام جمهوری اسلامی ایران را تغییر دهد. حزب دمکرات کردستان با تأخیر واقعیات منطقه و راهبرد آمریکا را درک کرده است و با اطمینان خاطر می گویم که این حزب شاهد تغییرات ریشه ای در نگاه و تحلیل از روند تحولات و معادلات سیاسی است و سفر اخیر مسعود بارزانی به بغداد نیز در این چارچوب تفسیر می شود. باید اشاره کنم که هیئت همراه بارزانی در این سفر بسیار ضعیف بود؛ این هیئت نه تنها ملی نبود، بلکه حزبی هم نبود و بیشتر یک هیئت خانوادگی به شمار می آمد. بیش از آن که در گفتگوها مسائل ملی کردستانی بررسی شوند، هیئت حزب دمکرات، موضوعات و مسائلی که دغدغه خاندان مذکور است را بررسی کرده است که بر اساس اطلاعات من 40 تا 50 موضوع بوده است و مهم ترین آن ها که همگی شخصی هستند "نفت" می باشد. مسعود بارزانی پس از برگزاری رفراندوم برای سفر به کشورها نیازمند وزارت خارجه عراق است و یکی از اهداف سفر به بغداد جلوگیری از ایجاد مشکل در انجام سفرهای خارجی وی بود. به دلایلی که اشاره کردم بارزانی در این سفر نخواسته است کادرها و رهبران حزب تحت امرش، حتی اعضای دفتر سیاسی را با خود همراه کند. حل مسائل شخصی و خانوادگی مرتبط با دولت مرکزی عراق نیز چینش هیئت همراه را برای وی توجیه می کند. بارزانی که پیش تر تصور می کرد دیگر نیازی به عراق ندارد به اشتباه خود پی برده است و در سیاست خود تجدید نظر کرده است. هنگامی که از آغاز فصل جدیدی از بهبود و گسترش روابط صحبت می شود. مطمئناً از این پس باید منتظر سفرهایی این چنینی باشیم. احتمالاً برای مسائل مورد اختلاف از جمله نفت، مناطق مورد مناقشه و نیروهای پیشمرگ راه حلی اندیشیده شود. نفت طی سالیان گذشته همیشه برای اقلیم کردستان یک مسئله و چالش بوده است و از شواهد و قرائن این گونه بر می آید که پرونده نفت بار دیگر در اختیار شرکت ملی بازاریابی و فرش نفت عراق (سومو) قرار گیرد و شاهد پایانی بر بحران ایجاد شده بر سر نفت اقلیم کردستان باشیم. همگی به این امر واقفیم برخی از کشورهایی که به سرمایه های عراق و اقلیم کردستان چشم دوخته اند، بخش عظیمی از نفت اقلیم کردستان را به غارت می برند و درآمدهای آن حتی کفاف پرداخت بودجه را نمی دهد. پروژه استقلال اقتصادی از طریق نفت در اقلیم کردستان با شکست بزرگی مواجه شد. به احتمال زیاد پرونده نفتی به طور کامل در اختیار دولت مرکزی عراق قرار گیرد و در مقابل نیز، بودجه کامل در اختیار اقلیم کردستان قرار گیرد.

کردپرس: بر این عقیده اید که با شرایط جدید و نگاه حزب دمکرات کردستان به بغداد، مسائل مورد مناقشه میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق که طی سالیان گذشته همیشه محل اختلافات و زمینه ساز تقابل های جدی بوده اند، حل و فصل خواهند شد؟

مسعود عبدالخالق: به عقیده من حاکمیت کنونی در بغداد به گونه ای نیست که به دنبال تعریب و سیاست های سخت گیرانه علیه اقلیم کردستان و افزایش تنش ها باشد. فرصتی به وجود آمده است که رهبری سیاسی اقلیم کردستان با حکمت و دوربینی و تدبیر و بدون تنش های سیاسی مناطق مورد مناقشه از جمله کرکوک، شنگال و مخمور و دیگر مناطق مشمول ماده 140 قانون اساسی عراق را تحت حاکمیت‌ اقلیم کردستان بازگرداند. به عقیده من نگاه جدید حزب دمکرات کردستان به حاکمیت عراق و سفر اخیر مسعود بارزانی به بغداد، سیاست مناسبی است و می تواند نتایج در خوری داشته باشد.

کردپرس: برنامه ریزی سفر مسعود بارزانی به بغداد به گونه ای تنظیم شده بود که برهم احمد صالح رئیس جمهور عراق برای شرکت در اجلاسی جهانی در سفر خارجی بود، آیا می توان این را نشانه ای از تداوم اختلافات و کشمکش های حزب دمکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان ارزیابی کرد؟

مسعود عبدالخالق: متأسفانه رهبران سیاسی کردستان دارای چنان وسع نظری نیستند که بتوانند گذشته و اختلافات را کنار گذاشته و از آن چه روی داده است چشم پوشی کنند. آنچه که هم اکنون توجه تمامی مردم اقلیم کردستان را به خود جلب کرده و مورد بحث و مناقشه است این سخن مسعود بارزانی در بغداد می باشد که گفت "برای جبران اشتباهات گذشته به بغداد آمده ایم". بارزانی می بایست این سخن را در کردستان بیان می کرد. در اقلیم کردستان شاهد اشتباهات بسیار بزرگی در مقابل مردم بودیم. اشتباهاتی که دامن حقوق بگیران، نیروهای پیشمرگ، خانواده شهدا، را گرفتە و بە همین دلیل ظلم بزرگی به اقشار مختلف مردم رفت. بارزانی می بایست قبل از سفر به بغداد در اقلیم کردستان چنین چیزی را بیان می کرد و از مردم کردستان دلجویی می کرد. اما این کار را نکرد. در مقابل نیز دکتر برهم صالح رئیس جمهور عراق است و مردم کردستان بسیار به ایشان نیاز دارند و در تحولات و وضعیت جدید در عراق که به آن ها اشاره کردم نقش اصلی را ایفا می کند. بهتر آن است که کاک مسعود بارزانی روابط و اختلافات شخصی با ایشان و یا هر شخصیت سیاسی دیگر کُرد را به بغداد نبرد و این اختلافات در اقلیم کردستان حل و فصل گردند و یا حداقل در بغداد ادامه نیابند زیرا نتیجه چنین چیزی تضعیف جایگاه کُردها در عراق می باشد. در پایان باید بگویم در خاورمیانه؛ فارس، کرد، عرب، ترک و ملیت های دیگر زندگی می کنند و ساکنان این منطقه باید در مقاطع دشوار در کنار هم باشند و به یکدیگر یاری رسانند. جمهوری اسلامی ایران در مقطعی که رژیم بعث عراق کردها را از طریق پروسه انفال و بمباران شیمیایی و سیاست انکار و تعریب، نسل کشی می کرد در کنار ما بود و به ما کمک و یاری رساند و ما قدردان ملت و نظام جمهوری اسلامی ایران هستیم، هم اکنون نیز ایران با تهدید روبرو است و ما کردها لازم است در این مقطع خوبی های ملت و حکومت ایران را جبران نماییم و روزهایی که آن ها در کنار ما بودند را از یاد نبریم. کمک و همکاری میان ملیت های خاورمیانه امری ضروری است و نباید علیه یکدیگر تبدیل به عوامل بیگانگان شویم. پیشنهادی را مطرح کرده ام و احتمالاً از سوی موسسه مطالعاتی – رسانه ای standardkurd در چارچوب پروژه ای جدی پیگیری شود. کُرد در عراق می تواند نقش مهمی را در راستای حل مشکلات و حفظ ثبات منطقه ایفا نماید به ویژه که ما منصب ریاست جمهوری عراق را در اختیار داریم و می توانیم با توجه به تنش میان ایران و آمریکا نقشی خیرخواهانه و میانجی گرانه ایفا نماییم نه اینکه به بخشی از جبهه بندی ها و عاملی علیه همسایگان تبدیل شویم.

*مصاحبه : حسن صالحی – سرویس عراق و اقلیم کردستان خبرگزاری کردپرس