مدتی است که اپوزیسیون ترکیه به خصوص جمهوری خواهان این کشور از مذاکرات پشت پرده دولت اردوغان با بشار اسد رئیس جمهور سوریه سخن گفته و بر این مسئله تاکید می کنند که ترکیه تنها در ظاهر به مخالفت با دولت مرکزی سوریه پرداخته و در پشت پرده با دولت بشار اسد مذاکره می کند. هرچند دولت ترکیه همواره این ادعاها را تکذیب کرده است، اما روز گذشته وزیر امور خارجه ترکیه در دوحه پایتخت قطر پیامی را منتشر کرد که می توان از آن به عنوان مهمترین چراغ سبز دولت اردوغان به بشار اسد در چند سال اخیر نام برد. مولود چاووش اوغلو به خبرنگاران گفت: در صورت پیروزی بشار اسد در یک انتخابات دموکراتیک در سوریه می توانیم با وی وارد همکاری شویم. در واقع این پیام مراحل زیادی را پشت سر گذاشته است تا به اینجا برسد و در این شرایط و برهه زمانی مخابره شود. دولت اردوغان که در هر اظهارنظری دربارۀ دولت مرکزی سوریه، بشار اسد را با صفت "قاتل" معرفی می کرد، به این آسانی نمی تواند از ایجاد ارتباط و همکاری با وی در صورت پیروزی در انتخابات دموکراتیک سخن بگوید. در واقع از مهمترین پارامترهای موثر در صدور این پیام آن هم در چنین برهه زمانی، می توان از فاکتور روسیه و کردهای سوریه نام برد.

روسیه یکی از پارامترهای بسیار مهم در ایجاد ارتباط میان ترکیه و سوریه است. در واقع بارها شاهد میانجی گیری روس ها در ارتباطات ترکیه و سوریه بوده ایم ولی چیزی که در چنین برهه زمانی پیش آمده است تنها یک میانجی گری صرف نبوده و تلاقی منافع مشترک است. حضور آمریکا در شمال و شرق سوریه همان حساسیتی را برای روس ها دارد که حضور کردها برای ترکیه دارد. در واقع همکاری آمریکا و نیروهای کرد سوریه با یکدیگر در شمال و شرق سوریه، ترکیه و روسیه را به متحدان طبیعی در برابر این ارتباط تبدیل می کند. این دو کشور (روسیه و ترکیه) این موضوع را با عنوان حفظ تمامیت ارضی سوریه پیش می برند. بنابراین، مخالفت همزمان با کردهای حاضر در شمال سوریه و دولت مرکزی سوریه برای ترکیه آسان نبوده و بایستی از میان این دو دست به انتخاب بزند. هر قدر ارتباط آمریکا با کردهای سوریه قوی تر می شود، به همان اندازه موضع گیری های روسیه علیه کردهای سوریه شدید می شود و این موضوع به صورت خودکار ترکیه را در کنار روسیه قرار می دهد و قرار گرفتن ترکیه در کنار روسیه مستلزم اتخاذ مواضع نرم تری نسبت به دولت مرکزی سوریه است. از همین رو یکی از مهمترین فاکتورهایی که باعث می شود دولت ترکیه برای بشار اسد چراغ سبز نشان دهد، همسویی منافع ترکیه با روسیه (در حال حاضر) در شمال و شرق سوریه است.

مسئله دیگری که برای ترکیه فاکتور مهمی به حساب می آید ساختاری است که کردهای سوریه در شمال این کشور به وجود آورده و در تلاش برای تثبیت آن هستند. ترکیه کردهای سوریه را یک تهدید امنیتی برای خود به حساب می آورد، آن هم به چند دلیل: نخست، ترکیه کردهای وابسته به حزب اتحاد دموکراتیک سوریه (PYD) و یگان های مدافع خلق (YPG) را شاخه سوری PKK می داند که به صورت مستقیم از این سازمانی که بیش از 40 سال است در مبارزه مسلحانه با ترکیه است، دستور می گیرند. از همین رو ترکیه YPG را به عنوان یک تهدید جدی برای بقای ملی و امنیت ملی ترکیه قلمداد می کند که قصد تجزیه ترکیه را دارد. دوم، ترکیه حضور نیروهای کرد سوری در کریدور شمال سوریه را به عنوان بخشی از طرح بلند مدت کردستان بزرگ قلمداد می کند، که در راستای آن آمریکا در نظر دارد با ایجاد کریدور کردی در شمال سوریه کردها به دریای مدیترانه دسترسی پیدا کنند. از آنجا که کردستان بزرگ بخش هایی از ترکیه را نیز در بر می گیرد، بنابراین از این منظر نیز حضور کردهای سوریه در یک ساختار شبه دولتی در شمال سوریه یک تهدید امنیتی و ملی برای ترکیه به حساب می آید. سوم، کردهای سوریه و کردهای ترکیه یک ارتباط طبیعی مستحکم با یکدیگر دارند. ترکیه یک بار در تظاهرات کوبانی در داخل ترکیه تجریه تلخی از این موضوع دارد و به خوبی می داند که تحولات کردستان سوریه تا چه اندازه برای کردهای داخل ترکیه اهمیت دارد. ایجاد یک ساختار فدرال و مستقل در مرزهای جنوبی ترکیه توسط کردهای این کشور بدون شک کردهای داخل ترکیه را نیز ترغیب خواهد کرد تا دست به ایجاد ساختار مشابهی در داخل ترکیه بزنند. چهارم، ترکیه طولانی ترین مرز (به طول 911) کیلومتر را با سوریه دارد. حضور اقلیم کردستان عراق در مرزهای جنوب شرقی و حضور یک اقلیم کردستان دیگر در مرزهای جنوبی و جنوب شرقی ترکیه این کشور را با مشکلات بسیار زیادی مواجه خواهد کرد که ترکیه برای رویارویی با آنها مجبور به پرداخت هزینه های هنگفتی خواهد شد.

بنابراین، با در نظر گرفتن تمامی این ها حال این مسئله برای ترکیه مطرح می شود که همسایگی با سوریه تحت حاکمیت بشار اسد بهتر است یا همسایگی با اقلیم کردستانی که تحت اداره ساختاری است که آشکارا از تفکرات عبدالله اوجالان تغذیه می کند. از این رو، در برهه زمانی کنونی که ترکیه در آستانه انجام یک عملیات نظامی در مهمترین بخش تحت کنترل نیروهای کرد سوریه قرار گرفته است، پیامی که وزیر امور خارجه ترکیه در قطر منتشر می کند، پیامی برنامه ریزی شده، مهندسی شده و با در نظر گرفتن تمام نتایجی است که بعد از آن می تواند در پی داشته باشد. ترکیه در واقع در تلاش است تا یک بار دیگر دولت مرکزی سوریه را وادار به سکوت کند تا بتواند دست به یک عملیات نظامی علیه نیروهای کرد سوری بزند. چیزی که سوری ها هم از آن ناخرسند نیستند. به خصوص بعد از آن که مذاکراتی که با امیدواری های زیادی میان کردها و دولت مرکزی سوریه آغاز شده بود با شکست روبه رو شد، اکنون سوری ها به چیزی غیر از خارج کردن مناطق شمال شرق سوریه از کنترل کردها رضایت نمی دهند؛ خواسته ای که شاید بتوانند به دست ترک ها آن را عملی کنند. سوریه به خوبی می داند که خارج کردن یک دولت بیگانه از خاک این کشور در میان مدت بسیار آسان تر از برچیدن حاکمیتی خواهد بود که از خود ملت سوریه و آن هم با حمایت های جهانی به وجود آمده است.

خبرگزاری کردپرس/ سرویس ترکیه/ محمد شریفی کرجان