آسیب­ شناسی اجتماعی مفهوم جدیدی است که از علوم زیستی گرفته شده و مبتنی بر تشابهی است که دانشمندان بین بیماریهای عضوی وانحرافات اجتماعی قائل می­شود در واقع با شکل­گیری و رشد جامعه­شناسی در قرن نوزدهم میلادی بهره­گیری از علوم مختلف برای بیان فرایندهای اجتماعی نیز معمول گردید و در نتیجه بسیاری از اصطلاحات و واژه های رایج در علوم دیگر چون زیست شناسی، علوم پزشکی، زمین شناسی و مانند آن در جامعه­شناسی نیز به کار گرفته شد که از جمله می توان آسیب­شناسی را نام برد. آسیب­شناسی عبارت است از مطالعه و شناخت ریشه­ی بی­نظمی ها در ارگانیسم انسانی. بنابراین در مشابهت کالبد انسانی با کالبد جامعه، اصطلاح آسیب­شناسی اجتماعی برای مطالعه و ریشه­یابی بی نظمی­های اجتماعی بکار می­رود. بیکاری، اعتیاد، طلاق، کودکان کار، کودک آزاری، حاشیه نشینی، فقر و فحشا، خودکشی، تکدیگری و ... از مهمترین چالشها و آسیبهای اجتماعی هستند که کمابیش تمامی جوامع با آنها روبرو هستند، اما آنچه مهم است چگونگی پیشگیری و کاهش این آسیبها، جلوگیری از بازتولید آنها و در کل مدیریت و حمایت از افراد آسیب دیده است که بعنوان یکی از شاخصههای مهم رفاه و سلامت در هر جامعه تلقی میشود.
در این نوشتار با ذکر اهمیت توجه به آسیبدیدگان اجتماعی، ضمن بررسی اجمالی فرهنگ کار، وضعیت اشتغال، موانع و مشکلات موجود و چالشهای پیش رو در جامعه کنونی ایران، راهکاری اجرایی و کاربردی برای بخشی از جامعه جویای کار، آسیب دیدگان اجتماعی و افراد توان یاب ارائه میگردد.
تأمین اشتغال و ایجاد کار یکی از فاکتور های مهم امنیت و حفظ حریم و اخلاقیات در هر جامعه میباشد. بدیهی است که بسیاری از آسیب های اجتماعی و کجرویها ریشه در بیکاری و فقر جامعه دارد و مصداق این مسئله در باورها و مثل های جوامع مختلف نمایان است. آنچنان که در اسلام اعتقاد بر این است. «فقر از در وارد شود ایمان از پنجره میرود» و یا در جوامع فرنگی معتقدند: «دستهای بیکار، کارخانه شیطاناند». اما مشکل اساسی عدم رونق در بازار کار است و به قول اقتصاد دانان عرضه با تقاضا برابری نمیکند چنانکه برای بدست آوردن شغلی (تقاضا) هزاران نفر متقاضیاند، اما کار (عرضه) محدود به چند نفر است.
با توجه به بیان مسئله فوق این پژوهش در راستای پاسخ به این سوال انجام گردیده است و آن اینکه:
چه راهکاری برای ایجاد اشتغال دهک های پایین جامعه می تواند در کوتاه مدت و میان مدت کارساز باشد
تداعی اشتغال از منظر مردم، دولت و واقعیت اشتغال آسیب دیدگان اجتماعی و دهک های پایین جامعه:
در واقع تمامی افراد یک جامعه از تحصیلات، تخصص، توانایی و هوش یکسانی برخوردار نیستند، مخصوصاً در میان دهکهای پایین جامعه و یا برای بسیاری از آسیبدیدگان اجتماعی، مانند برخی حاشیهنشینها، کودکان کار، بعضی از معتادین بهبودیافته از اعتیاد که برای آنها تأمین معاش زندگی از منزلت اجتماعی و حتی هنجارهای اجتماعی مهمتر است و حاضرند برای کسب درآمد، بسیاری از کارهایی که سایرین از انجام آنها خودداری میکنند انجام دهند بعضی از این افراد را هر روزه، پیرامون خود میبینیم و با مشاغل عمدتاً کاذب آنها تا حدودی آشنایی داریم مانند: پاکبانها (رفتگران محترم شهرداری) دستفروشان، نان خشکهها، زباله گردها، نظافتچیهای سرویس بهداشتی مساجد و اماکن عمومی، افراد وزن دقیق (باسکولی)، فال فروشها، متکدی ... و بسیاری از کارها و اعمال منکراتی و ناصواب و هنجارشکنانه .
پیشنهـاد :
دستـان مهـربـانی :
در این طرح که با مشارکت و حمایت چند نهاد دولتی و مساعدت استانداریها محقق میشود، نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد و بهزیستی متناسب با ظرفیت طرح و موقعیت محل و منطقه اجرایی، افراد نیازمند و داوطلب را معرفی میکنند و به این افراد واکس دادن کفش را آموزش می دهند (کاری که در کمتر از یک ساعت ممکن است و افراد به مهارت میرسند). در زندگی شهری و آپارتمانی امروز، بعضی از امور شخصی افراد به مراتب محدودتر و دشوارتر از گذشته شده است که یکی از این موارد واکس زدن کفشها میباشد که معمولاً در محدوده آپارتمان و منزل موجب آزار دیگران و ناخوشایند است، همچنین با مشغلههای کاری ، فضای مجازی و... دیگر فراغتی برای واکس زدن اطو کردن و ... نمانده است و انجام بسیاری از موارد مشابه را به بیرون از منزل بردهایم.
2. تعرفهی واکسیها برای هر جفت کفش حداقل 2000 تومان است که پیشنهاد میشود نهادهای حمایتی با تأمین رایگان یا نصف بهاء ماده اولیه ( واکس) ، تعرفه ی واکس را نصف بهاء 1000 تومان تعیین کنند. با این ترفند اولین مهربانی و سخاوت از دست ( جانب) واکسی ها ( افراد نیازمند ) به مشتری صورت میگیرد . و حسن دیگر این مسئله در این است که انگیزه بیشتر برای واکس زدن و تمایل به مراجعه مجدد در مشتری ایجاد مینماید. واحیاناً بسیاری از مردم نیز از سر مهربانی و سخاوت و با مشاهده اینکه این افراد اشخاص آبرومند و نیازمند ی هستند، هر از گاهی تمایل به پرداخت تعرفه کامل 2000 تومان داشته باشند.
3. شهرادری ها با اختصاص مکان مناسب جلوی در اماکن عمومی،پارکها، بیمارستانها، بانکها، پیادهروها ... در اجرای این طرح همکاری نمایند.
4. متولیان طرح با تهیۀ کانکس های کوچک یکدست با طرح و لوگویی الهامبخش و تداعیگر موضوع مهربانی و همدلی (دستان مهربانی) با تهیۀ سقف و سرپناهی برای مکان استقرار افراد هدف در طرح مشارکت نمایند و با اطلاع رسانی و تبلیغات گسترده و با پویش (دستان مهربانی) در شبکه های اجتماعی به معرفی طرح و حمایت از آن اقدام نمایند.
5. در اجرای این طرح میتوان از افراد هدف خاصی مانند کودکان کار (خیابانی)، کودکان بیسرپرست، معلولین و افراد بهبودیافته از اعتیاد استفاده کرد که از مزایای این طرح برای کودکان کار پیشگیری از اَبیُوز کردن و سایر سوءاستفادهها از آنها و تأمین امنیت آنهاست که در آنصورت با کانون توجه قرار گرفتن و نظارت مستقیم بر آنها از به دام افتادن مافیاهای تبهکار توزیع مواد مخدر، باندهای تکدیگری بهدورخواهند بود و از شرور بودن و تبهکار بودن آنها در سالهای آتی با پشتوانه این طرح پیشگری خواهد شد. و این مسئله گامی مهم در راستای مدیریت و کاهش آسیب های اجتماعی در جامعه است. برای افراد بهبود یافته از اعتیاد نیز میتوان با کار درمانی و مدیریت درمان و کنترل آنها و تهدید امنیت شغلی با تستهای دورهای از لغزش و مصرف دوباره در آنها پیشگیری کرد.
6. ممکن است این پرسش ایجاد شود که با اجرای این طرح به افراد شاغل در این حرفه اجحاف میشود، اما در واقع آنچه موجب اجحاف به این حرفه شده است چرخهای صنعت است که چوب لای چرخ آنها گذاشته است و بسیاری از ادارات و اماکن عمومی با خرید دستگاههای واکسی برقی باعث نابودی کسب و کار آنها شده اند. که پیشنهاد میشود مسئولین اجرای طرح ، برای نتیجه گیری بهتر اقدام به جمع آوری این دستگاه ها از ادارات و اماکن عمومی نمایند. دستگاههایی که در یک یا دو واحد تولیدی با اشتغال کمتر از 30 نفر انجام می شود. اما در صورت اجرای این طرح، برای هزاران نفر اشتغال ایجاد میشود و از سوی دیگر با تحقیق و مشاهده وضعیت و معیشت اندک افراد واکسی کنونی که به مشاغل زیر راه پلهای و در حال فراموشی تبدیل شدهاند مشاهده میشود که همۀ آنها از افراد دهکهای پائین جامعه هستند که در صورت تمایل میتوان از آنها هم در طرح مزبور استفاده کرد.
بـرخی مـزایای جانبـی طـرح:
1. در این طرح که با مشارکت نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد و بهزیستی قابل اجرا می باشد؛نهاد اجرایی با ایجاد بستر اشتغال ،هیچگونه دخل و تصرفی در وجوه پرداختی ندارد و با حذف واسطه ،مبالغ پرداختی و درآمد حاصله از اجرای طرح مستقیماً به دست افراد نیازمند می رسد
2. یکی از مهمترین دلایل کمک مردم به متکدیان با وجود فعالیت نهادهای حمایتی ، حذف واسطه و پرداخت مستقیم به شخص نیازمند می باشد، از سوی دیگر بیشتر این افراد بالفاظی و شیرین زبانی از شخص کمک کننده تشکر و طلب دعای خیر و رفع حاجت می کنند. اما با اجرای این طرح بدلیل ارتباط انسانی متقابل این خلاء نیز مرتفع می شود.
3. یکی از مزیتهای بارز این طرح، امتیاز بُرد- بُرد آن برای دو طرف میباشد، چرا که شخص حامی در قبال کمک به نیازمند خدمات و پاداش متقابل دریافت می کند؛و هر دو راضی و منتفع خواهند شد موردی که در هیچ یک از طرحهای نهادهای حمایتی دیده نمیشود.
4. با اجرای این طرح ، فاصلهٌ طبقاتی و ارتباطی آسیب دیدگان اجتماعی با جامعه کمتر می شود و این افراد که به حاشیه رانده شده اند و بیشتر اوقات بعنوان سوژه فیلم و عکس رسانه ها ، معرف هویت و ملیت ایران و ایرانی و ابزاری برای تحقیر مسئولان اجرایی در سناریو رسانه ها ی معاند استفاده می شوند به فرصتی برای همبستگی و همدلی جامعه تبدیل می شوند.
5. دولت و مسئولین با حمایت از این طرح، سبب بسط فضای معنوی، تلطیف اخلاقیات و تعمیم فرهنگ مهربانی و همدلی در جامعه میشوند
یادداشت / محمدحبیبی مربی یوگا و پژوهشگر
نظر شما