حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) که نمایندۀ کردهای ترکیه در پارلمان این کشور است، پس از انتخابات ژوئن 2015، که حزب عدالت و توسعه (AKP) از کسب نتیجۀ مطلوب باز مانده بود، علی رغم تمایل AKP با این حزب ائتلاف نکرد و صلاح الدین دمیرتاش رئیس مشترک وقت HDP، که اینک در زندان است، خطاب به رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد: «اجازه نمی دهیم رئیس جمهور شوی». نتیجۀ این موضع گیری چه شد؟ پروسۀ آشتی که از سال 2013 به ابتکار اردوغان آغاز شده و به طرفیت عبدالله اوجالان رهبر دربند حزب کارگران کردستان (PKK) به نمایندگی از این گروه جریان داشت و امید بزرگی برای حل و فصل صلح آمیز مسألۀ کردها در ترکیه ایجاد کرده بود، به هم خورد؛ درگیری های خون باری در مناطق کردنشین ترکیه آغاز شد و به فجایع عظیمی منتهی شد؛ رؤسای مشترک و نمایندگان HDP پس از لغو مصونیت قضایی زندانی شدند؛ شهرداران منتخب مناطق کردنشین برکنار و زندانی شدند و به جای آنها سرپرست هایی از سوی دولت برای شهرداری های اغلب شهرهای کردنشین منصوب شدند؛ بسیاری از اعضای HDP دستگیر و بازداشت شدند؛ HDP دچار بحران رهبری شد و به شدت تضعیف گشت؛ دستاوردهای حداقلی کردها در زمینۀ آزادی زبان، رسانه ها، مطبوعات، آیین های قومی و... از دست رفتند؛ و در نهایت اردوغان پس از تغییر قانون اساسی به شیوۀ دلخواه خود، رئیس جمهور شد. اما این تمام ماجرا نیست؛ HDP که خود را برای معارضه با اردوغان و حزبش قربانی کرد و تن به ائتلاف با وی نداد، حزب ناسیونالیست افراطی حرکت ملی (MHP) جایش را گرفت و اینک به یمن همین ائتلاف، سیاست های ضد کردی خود را با طیب خاطر و همراهی تمام عیار حزب حاکم پیش می برد. و البته ماجرا به همین جا نیز ختم نمی شود؛ HDP که نخواست اپوزیسیون را قربانی منافع حزبی (و البته قومی) خود کند، فداکاریش به پشیزی انگاشته نشد و اینک به جایی رسیده که احزاب اپوزیسیون در اعلام برائت از همکاری و حتی ارتباط با این حزب، گوی سبقت از هم می برند.

حزب جمهوری خواه خلق ترکیه (CHP) که حزب اصلی اپوزیسیون ترکیه است، در انتخابات حیاتی ریاست جمهوری سال گذشته در کنار حزبی قرار گرفت که ائتلاف با CHP را به عدم حضور HDP در ائتلاف مشروط کرد. حزب خوب ترکیه که از حزب ملی گرای افراطی MHP منشعب شده است، آشکارا با HDP دشمنی می کند. اینک در آستانۀ انتخابات شهرداری ها نیز که اهمیت همکاری با HDP بیش از انتخابات ریاست جمهوری است، CHP همچنان به شرط حزب خوب پایبند است و علاوه بر عدم همکاری مستقیم با HDP، مکرراً بر این موضع تأکید می کند که همکاری یا توافق پشت پرده ای با HDP ندارد. هویدا است که اپوزیسیون ترکیه HDP را نادیده می گیرد، حتی به قیمت شکست در انتخابات. اما حزب حاکم نشان داده است که می تواند با این حزب همکاری کند، دست کم برای حفظ منافع خود. اگر اقدامات سابق CHP علیه HDP را نیز در نظر بگیریم، از جمله مخالفت آشکار و کارشکنی در پروسۀ آشتی و همراهی با طرح لغو مصونیت قضایی نمایندگان که ضربۀ مهلک و غیر قابل جبرانی بر پیکر HDP وارد آورد، می توان به این نتیجه رسید که اپوزیسیون ترکیه برای کردها خطرناک تر از حزب حاکم است (اگر چه باور عام بر این است که اردوغان و AKP کردستیزترین فرد و حزب موجود هستند، حتی بیشتر از کمالیست های CHP که در حقیقت بیشترین ستم بر کردها در کارنامۀ دولت های آنان ثبت شده است).

سؤالی که در این رابطه مطرح می شود، و البته تازگی ندارد، این است که اگر اپوزیسیون فعلی ترکیه قدرت را در دست بگیرد، سرنوشت HDP و کردها چه خواهد شد؟ مشخص است که در چنین شرایطی HDP جایی در حکومت نخواهد داشت، این را انتخاب ها و موضع گیری های اپوزیسیون ترکیه به خوبی نشان داده است. همکاری با HDP برای حزب خوب خط قرمز است و حاضر است هزینۀ آن را نیز بپردازد. CHP نیز هم بنا بر ملاحظات تاریخی و هم به خاطر منافع خود، حزب خوب را بر HDP ترجیح می دهد. ساده اندیشانه است اگر انتظار داشته باشیم در حکومت ائتلافی احتمالی حزب خوب و CHP وضعیت HDP و کردهای ترکیه بهتر از وضعیت کنونی، در سایۀ ائتلاف AKP و MHP باشد. اگر چه در درون CHP کسانی هستند که از HDP و کردها حمایت می کنند، اما تعداد آنها برای تأثیر گذاری بر سیاست های کلان حزب کافی نیست.

و حال که عملکرد HDP نتایجی را که می خواست به بار نیاورده و دقیقاً عکس آن روی داده است، سؤال دیگری که به ذهن می رسد این است که اگر HDP در سال 2015 با AKP ائتلاف می کرد، روند امور به چه صورتی پیش می رفت و اینک وضعیت ترکیه، کردهای این کشور و HDP چگونه بود؟ آیا آرمانی که HDP خود را در راه آن قربانی کرد، و اینک می بینیم که آن آرمان نیز از دست رفته است، امروز دست یافتنی تر نبود؟ آیا ترکیه از امروز دموکراتیک تر نبود؟ آیا دشمنی حکومت ترکیه با کردها آن قدر مجال بروز پیدا می کرد که موسیقی کردی، زبان کردی، مجسمه های شخصیت های کرد، تابلوهای کردی خیابان ها و ابنیه و هر چه رنگ و شناسنامۀ کردی دارد، مورد حمله قرار گیرد؟ آیا وضعیت کردستان سوریه نیز به همین ترتیبی که شاهد بوده ایم پیش می رفت؟ آیا ترکیه به عفرین حمله می کرد؟ آیا اینک کردهای سوریه در معرض تهدید جدی نابودی از سوی ارتش ترکیه بودند؟

پاسخ دادن به این پرسش ها البته آسان نیست، چرا که روند مسیر متفاوتی را پیموده است، اما ینک که آن انتخاب نخست، میان AKP و اپوزیسیون، نتایجی به این وخامت به بار آورده است، می توان ذهنیتی از نتایج احتمالی انتخاب متضاد آن به دست آورد. دست کم می توان نتیجه گرفت که HDP با شرایط بسیار دشواری رو به رو است که عبارت است معارضۀ همزمان هم با حزب حاکم و هم با اپوزیسیون در کنار همۀ مصائب و مشکلات دیگری که با آن مواجه است. شاید دیگر برای پایان دشمنی با حزب حاکم دیر شده باشد، اما HDP دیر یا زود ناگزیر خواهد بود که با همین اپوزیسیون فعلی نیز مبارزه کند.

بیستون عباسی