کردپرس: نشست سالیانه اربیل تحت عنوان "راه حل های مسائل امنیتی و حاکمیتی در خاورمیانه" با حضور ده ها شخصیت و تحلیل گر سیاسی از اقلیم کردستان، عراق و منطقه از سوی مرکز تحقیقات روداو برگزار شد.

یکی از موضوعات اصلی که در پنل های مختلف این نشست سالانه بر روی آن تمرکز شد، عراق، وضعیت داخلی و آینده این کشور تاثیرگذار در خاورمیانه بود.

در این گزارش، محور اصلی سخنرانی ها و پنل های مربوط به عراق آمده است که در ادامه می خوانید:

مامند روژه: اتحاد منطقه ای کلید حل بحران ها

نشست سالیانه اربیل روز جمعه 10 اسفند ماه 1397 با سخنرانی مامند روژه رئیس مرکز مطالعات موسسه رسانه ای روداو آغاز شد.

روژه ضمن اشاره ای گذرا به ویژگی های استراتژیک بین النهرین و در این میان، عراق و کردستان و تاریخ این منطقه و حکام و خلفایی که بر آن حکمرانی کردند، به وضعیت کنونی عراق اشاره و آن را دشوار و پیچیده توصیف کرد. وی اربیل را در کنار بغداد قرار داد و آن را پایتخت دوم عراق توصیف نمود. مامند روژه تأکید کرد که اگر عراق و اقلیم کردستان بر سر مسائل فی مابین به توافق دست یابند، آن گاه انرژی و توان خود را به جای تضعیف یکدیگر در راه اعتلای یکدیگر صرف خواهند کرد و در صورتی که نهاد های استراتژیک تصمیم گیرنده از اثرات علمی نخبگان سیاسی بهره برند، عراق شاهد جهشی رو به جلو خواهد بود و ظرفیت تبدیل به مرکز تغییرات دمکراتیک و تحولات استراتژیک در خاورمیانه را خواهد داشت.

رئیس مرکز مطالعات موسسه رسانه ای روداو، با اشاره به این که خاورمیانه با عنوان منطقه نا آرام و بدون ثبات شناخته شده است، تصریح کرد: تمامی قدرت های بزرگ به جای ساکنان این منطقه فکر و در خصوص سرنوشت آن تصمیم گیری می کنند، دلیل این امر چیست؟ زیرا دولت ها و نخبگان سیاسی منطقه هیچ گاه با مشارکت تمامی طیف های منطقه به بررسی و تحلیل موشکافانه مسائل خاورمیانه در راستای یافتن راه حل مشکلات نپرداخته اند و این نیز موجب بازتولید بی ثباتی و بحران می باشد. حال این سؤال پیش می آید که آیا زمان آن فرا نرسیده است نخبگان فکری و سیاسی این منطقه دور هم گرد آیند و خودمان راهکارهای حل و فصل بحران هایمان را بیابیم؟ آری زمان آن فرا رسیده است که این وظیفه را انجام داده و یخ های بی اعتمادی را آب کنیم. به همین دلیل امروز در اربیل گرد هم آمده ایم تا گام اول را برای ایجاد اعتماد برداریم. ما بر این اعتقادیم که خودمان قادر به یافتن راه حل های بحران هایمان هستیم.

ما بر این مهم تأکید داریم که حل مشکلاتمان در "اتحاد منطقه ای" است. این نشست آغازی است برای "اتحاد منطقه ای". کردستان دروازه عراق است، عراق نیز گهواره خاورمیانه. تاریخ از اینجا آغاز شد، ما نیز از اینجا شروعی دگر باره خواهیم داشت.

نیچروان بارزانی: نظام فدرالی در عراق تثبیت نشده است

پس از سخنرانی رئیس مرکز مطالعات موسسه رسانه ای روداو در آغاز نشست سالانه اربیل، کریم سنجاری وزیر داخلی اقلیم کردستان، پیام نیچروان بارزانی نخست وزیر اقلیم کردستان را برای این کنفرانس قرائت کرد.

بارزانی در این پیام، نظام فدرالی را مناسب ترین سیستم برای اداره عراق دانست و اعلام کرد که هنوز خوانش صحیح و درستی از نظام فدرالی در عراق وجود ندارد و هم چنین این نظام در کشور تثبیت نشده است. وی تعامل بغداد با اقلیم کردستان را همچون تعامل با دیگر استان های کشور دانست، نه یک واحد فدرالی.

بارزانی به مسائل و مشکلات کنونی عراق اشاره کرد و گفت: می خواهیم ساکنان عراق و اقلیم کردستان از رفاه و آسایش برخوردار باشند. شاهد تحقق رفاه شهروندان نخواهیم بود، مگر آن که کشور دارای ثبات سیاسی باشد.

وی افزود: حاکمیت کنونی عراق خود را حاکمیتی دمکراتیک و فدرال نامیده است و چناچە زیر سایه حاکمیتی این چنینی خدمات به شهروندان و مشارکت در اداره کشور به نحوی شایسته نباشد، آن گاه ثبات و آرامی و تحقق رفاه و‌ پیشرفت محال خواهد بود.

نخست وزیر اقلیم کردستان در ادامه به تداوم حضور داعش در عراق اشاره کرد و گفت: اگر با این دید که داعش "توطئه" و از خارج به عراق ارسال شده است، به این مسئله و پدیده بنگریم، هیچ راه حلی برای آن نخواهیم یافت و احتمالاً به سوی وضعیت اسفبارتری گام خواهیم نهاد. هم اکنون داعش دارای تحرکات چشمگیری در محور استراتژیک دیالی، کرکوک، صلاح الدین، الانبار و موصل تا مرزهای سوریه است و شبانه اقدام به گشت زنی کرده و علیه نیروهای امنیتی و اماکن عمومی اقدامات تروریستی انجام می دهند، بیشتر آن ها هم عراقی هستند! پس داعش پایان نیافته است. در وضعیت کنونی اگر گفته شود داعش پایان یافته است یک سازمان تروریستی دیگر از بازماندگان این گروه با توجه به مهیا بودن زمینه، تشکیل خواهد شد. به همین دلیل باید به صورت جدی به دنبال یافتن راه حلی ریشه ای باشیم.

نخست وزیر اقلیم کردستان در ادامه ضمن تأکید بر ضرورت اجرایی شدن تمام و کمال نظام فدرالی در عراق، مشارکت واقعی همه طیف ها در قدرت را ضروری دانست و گفت که اقلیم کردستان از عدم اجرای 55 ماده قانون اساسی که با حقوق مردم کردستان مرتبط است انتقاد دارد و خواستار حاکمیت قانون از طریق اجرایی کردن تمام و کمال قانون اساسی است.

نیچروان بارزانی، بازسازی مناطق ویران شده در عراق در نتیجه جنگ با داعش را راه حل جلوگیری از احتمال ظهور دوباره ترور دانست و در همین راستا بر ضرورت توسعه آموزش در تمامی عراق و مشارکت دادن تمامی عراقی ها در حاکمیت و اداره کشور نیز تأکید کرد و تحقق این هدف را تفاهم، همکاری و سازشی نو در عراق دانست.

وی در ادامه، عادل عبدالمهدی نخست وزیر عرق را شخصیت مناسبی برای مقطع کنونی و حل اختلافات از طریق گفتگو و سازش ملی توصیف نمود و اعتقاد به همکاری برای اداره بهتر کشور عراق در راستای تحقق ثبات را ضروری دانست.

نخست وزیر اقلیم کردستان، مشارکت حداقلی مردم عراق در انتخابات اخیر را اوج بی اعتمادی به حاکمیت توصیف و بر ضرورت جلب اعتماد دوباره مردم با تغییر رفتار و عملکرد تأکید کرد.

نیچروان بارزانی در پایان خاطرنشان ساخت که اگر عراقی ها خود زمینه را برای دخالت بیگانگان مهیا نکرده و آن ها را وارد معادلات و تحولات این کشور نکنند هیچ کشوری در امور داخلی عراق دخالت نخواهد کرد.

ایاد علاوی: عراق آوردگاه قدرت های منطقه ای و جهانی

ایاد علاوی رهبر ائتلاف الوطنیه یکی از سخنرانان کنفرانس «امنیت و حاکمیت در خاورمیانه» بود.

علاوی ضمن تشریح وضعیت کنونی عراق و بحران های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی که این کشور با آن ها دست به گریبان است، تغییر وضعیت موجود را ضرورتی انکارناپذیر دانست و در این میان بر مداخله کشورهای دیگر در عراق متمرکز شد.

وی گفت: همیشه از دول عربی درخواست پشتیبانی از عراق را کرده ام، از ترکیه و ایران درخواست کرده ام ثبات عراق را حفظ کنند. عراق به محل کشمکش های داخلی، منطقه ای و جهانی تبدیل شده است. عراق تبدیل به میدانی برای خصومت با ایران تبدیل گشته و از سوی دیگر میدانی است برای حامیان این کشور. عراق آوردگاه قدرت های منطقه ای و جهانی است و بغداد فاقد هر نوع قدرتی برای مقابله با این وضعیت است.

علاوی به اختلافات میان اربیل و بغداد نیز اشاره کرد و خاطر نشان ساخت که باید برادری میان طیف های عراقی در عمل به اثبات برسد و در حد اظهارنظر باقی نماند. کردها در اقلیم کردستان ما را پناه دادند و از ما دفاع کردند، مردم کُرد، فاکتور بسیار قدرتمندی در نابودی رژیم بعث بودند و از همه طیف های عراقی پشتیبانی کردند.

رهبر ائتلاف الوطنیه بر حل و فصل مشکلات و اختلافات بغداد با اربیل از طریق پایبندی به قوانین و در این بین قانون اساسی و تقسیم مساوی و متوازن درآمدها تأکید کرد.

پنل "افق سیاست داخلی عراق؛ انشقاق بیشتر یا توافق؟"

اولین پنل نشست سالانه اربیل تحت عنوان "افق سیاست داخلی عراق؛ انشقاق بیشتر یا توافق؟" برگزار شد.

صلاح الدین بها الدین: توافق بلای بزرگ عراق

صلاح الدین بها الدین دبیر کل اتحاد اسلامی کردستان (یکگرتو) در پنل "افق سیاست داخلی عراق؛ انشقاق بیشتر یا توافق؟" "توافق" را بلایی بزرگ برای عراق توصیف کرد و دلیل عدم حل اختلافات اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق را در عدم اجرایی کردن قانون اساسی عراق و نبود میانجی میان طرفین دانست.

صلاح الدین بها الدین بر این امر تأکید کرد که هنوز در عراق آن گونه که انتظار می رفت نظام فدرالی اجرایی نشده است و این سیستم در قانون اساسی و بر روی کاغذ باقی مانده است.

وی؛ تنوع قومی، دینی و مذهبی را به عنوان فرصتی دانست که در عراق بر خلاف بسیاری از کشورها به مشکل و عوامل بحران زا تبدیل شده اند و بی ثباتی در عراق به منطقه نیز سرایت کرده است.

دبیر کل اتحاد اسلامی کردستان، از فراموش کردن موارد مرتبط با "نظامی فدرالی" در "قانون اساسی" عراق گفت و عامل اصلی اختلافات میان اقلیم کردستان و بغداد را نیز همین مسئله دانست و توافق را به عنوان بلای جان عراق و راهی برای کسب بیشترین منافع از سوی هر یک از طیف ها توصیف کرد و بر ضرورت یافتن راهکارهای جدید از سوی نخبگان سیاسی برای عبور از وضعیت کنونی کشور عراق تأکید کرد.

عضو دفتر سیاسی اتحایه میهنی: قانون اساسی، ضامن حفظ یکپارچگی عراق است

عدنان مفتی، عضو دفتر سیاسی اتحایه میهنی (یکیتی)، یکی دیگر از سخنرانان پنل "افق سیاست داخلی عراق؛ انشقاق بیشتر یا توافق؟" بود و وی نیز بر اهمیت پایبندی و اجرایی شدن تمامی بندهای "قانون اساسی عراق" در راستای حل کلیه مشکلات و بحران های این کشور تأکید کرد.

مفتی، گفت: اگر می خواهیم متحد و یکپارچه باقی بمانیم باید پایبند "قانون اساسی" بودە و همدیگر را درک کرده و به همدیگر احترام گذاشتە و دارای یک سیاست واحد برای تعامل با هم باشیم.

عضو دفتر سیاسی یکیتی، به تفاوت در آرا و مواضع و رویکرد مرجعیت شیعه در عراق با احزاب شیعه اشاره کرد و گفت: تفاوت فاحشی میان مرجعیت و احزاب سیاسی دیده می شود. سال 2007 هیئتی از طرف ما به دیدار آیت الله سیستانی رفت، در این دیدار شاهد بودم که ایشان در ارتباط با حقوق طیف های قومی و مذهبی در عراق نگاه بهتری دارند. پس از انجام گفتگوهای تفصیلی، خطاب به برادران شیعه گفت: ملت از عملکرد شما راضی نیست، به مردم خدمت نمی کنید، اگر مردم از شما راضی نباشد به شما رای نخواهد داد، هوشیار باشید و در پایان نیز درباره کردها بە صورت قابل تأمل و خوب، صحبت کردند.

رئیس شورای امنیت ملی عراق: کنفدرالیسم راه حل مشکلات عراق نیست

فالح الفیاض رئیس و مشاور شورای امنیت ملی عراق سخنران بعدی پنل "افق سیاست داخلی عراق؛ انشقاق بیشتر یا توافق؟" بود و طی سخنانی اعلام کرد کشور عراق بر اساس اصل حقوق شهروندی، احترام به هویت و عدم متهم ساختن یکدیگر بنیان نهاده شده و در حال حاضر تحولات اجتماعی مثبتی در شرایط اجتماعی و روابط عشیره ای و قومی این کشور، در جریان بوده و روابط اربیل و بغداد نیز رو به بهبود است.

مشاور امنیت ملی عراق در خصوص داعش نیز اعلام کرد که بنا به ارزیابی های وی، داعش در عراق پایان یافته و از طرق مختلف، از جمله ایجاد هسته های مخفی و استفاده از خلا های امنیتی و مشکلات آوارگان و عدم رسیدگی به مناطق آزاد شده، سعی در بقای حیات خود دارد.

وی خاطر نشان ساخت که شاهرگ اصلی حیات داعش در سوریه و روند تحولات این کشور است و مقابله با تفکر و ایدئولوژی داعشی و افراطی گرایانه نه تنها مسئولیت عراق، بلکه مسئولیت و وظیفه ای بین المللی است و مقامات عراق در مجامع و نشست های جهانی بر این موضوع تأکید می کنند.

فیاض اعلام کرد که شورای امنیت ملی عراق برنامه استراتژیک این کشور برای مقابله با افراطی گری در کشور را تصویب کرده است.

وی همچنین با انتقاد از کشورهای اروپایی گفت که انگلیس، فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی حاضر به تحویل گرفتن 2500 تن از شهروندان خود که به داعش پیوسته و در حال حاضر در عراق دستگیر و زندانی شده اند، نیستند و این مسئله تبدیل به معضلی جدی برای عراق شده است.

فیاض تأکید کرد که باید کشورهای جهان به عراق در بازسازی ویرانه های ناشی از جنگ داعش کمک کنند؛ چراکه دولت عراق با بودجه ای که در اختیار دارد به هیچ عنوان قادر به بازسازی ویرانی های این کشور و به ویژه موصل نیستند.

مشاور امنیت ملی عراق، گفت عناصر خارجی داعش، از 250 قومیت و کشور مختلف هستند و در ویرانی های عراق دست داشته اند و باید کشورهای متبوع آنان به دلیل خسارتی که به عراق وارد ساخته اند به شهروندان این کشور غرامت پرداخت کنند، همچنان که در موارد مشابه چنین غرامت هایی را پرداخت کرده اند.

وی در بخشی دیگر از سخنان خود گفت که عراق نوین در سال های ابتدایی بنیان نهادن، با مشکلات میان شیعیان، سنی ها و کردها روبرو بوده و برنامه ای مدون و منسجم برای ملی ساختن مسائل کشور و ایجاد توازن موجود نبود و قومیت ها و طیف های مختلف در شهرهای کشور تقسیم شدند و باید دانست که کنفدرالسیم که از سوی برخی به عنوان ضرورت فعلی عراق مطرح می شود، مشکلات کشور و طایفی گرایی را نه تنها حل نمی کند، بلکه موجب تشدید آن نیز می شود و کنفدرالیسم نه تنها راه حل مشکلات عراق نیست بلکه خود مشکلی جدید به شمار می آید و برخی مناطق کشور هنوز آمادگی پذیرش فدرالسیم را نیز ندارند.

فیاض تأکید کرد که عراق یک واحد سیاسی متحد است و همه طیف های کشور توافق دارند که کشور بر اساس نظام فدرالی و دولت توافقی اداره شود و مشکلات کنونی نیز ناشی از دولت توافقی نیست، بلکه ناشی از مدیریت نادرست دولت است و چنین مسائلی زمینه ساز پیدایش گروه های افراط گرا چون داعش است.

سخنگوی پیشین ریاست اقلیم کردستان: رفراندوم شکست نبود

امید صباح سخنگوی پیشین ریاست اقلیم کردستان به عنوان سخنران بعدی کنفرانس، در پاسخ به توصیف رفراندوم به عنوان شکست اقلیم کردستان، ضمن تأکید بر این که رفراندوم شکست نبود، گفت: رفراندوم تصمیم مردم کردستان بود و با اجماع و پشتیبانی همه احزاب و نهادهای حاکمیتی کردستانی برگزار گردید و تبلور اراده مردم اقلیم به شمار می آید و هرگز شکست نخورد و شکست خورده محسوب نمی شود.

وزیر داخلی اقلیم کردستان: داعش در عراق پایان نیافته است

کریم سنجاری وزیر امور داخلی اقلیم کردستان در این کنفرانس با اشاره به اینکه داعش در عراق پایان نیافته و هنوز به فعالیت های خود ادامه می دهد؛ تأکید کرد که پایان داعش به معنای پایان ترور در منطقه نیست.

سنجاری اعلام کرد که حمله داعش به عراق موجب نابودی 70 درصد زیرساخت های اقتصادی شهرهای این کشور شده و با وجود اعلام پایان داعش در عراق، اما هنوز چنین امری محقق نشده و داعش به فعالیت های تروریستی خود در عراق ادامه می دهد.

همچنین تأکید کرد، شرایط خاص عراق نیز خود زمینه ساز بروز گروه داعش و همکاری و هماهنگی مردم برخی مناطق با ترور شده است و در مقطع کنونی باید نهاد قضایی عالی و مستقل در عراق به محاکمه و مجازات عناصر داعش و همکاران و حامیان این گروه بپردازد.

سنجاری گفت که کابینه دولت جدید عراق در ایجاد اعتماد ناموفق بوده و باید پروسه صلح و آشتی واقعی در این کشور آغاز شود.

آکو محمد: تمامی ارکان حاکمیتی و قوانین عراق باید فدرالی شوند

مدیر کل موسسه رسانه ای روداو در میزگرد "راه حل مسائل امنیتی و حاکمیتی در خاورمیانه" با تاکید بر ضرورت اجرایی شدن تمام و کمال قانون اساسی عراق، گفت: آن هایی که قانون اساسی جدید عراق را تدوین کردند، همسنگر و دارای تفاهم بودند.

آکو محمد بر ضرورت تغییر مکانیسم اداره عراق و قوانین آن به "فدرالی" تاکید کرد و گفت: حقوق شهروندی در جایی است که شاهد وجود مسائل ملی نباشید. در جایی که تو با ملتی مشکل داشته و به مسائل و مشکلات آن بی توجه باشی، چگونه برای آن ملت حقوق شهروندی قائل خواهی شد.

وی در ادامه گفت: ما خواستار پایان یافتن مسائل و اختلافات میان شیعیان و سنی ها در عراق هستیم و دلیل این امر نیز جلوگیری از سر برآوردن گروهی دیگر همچون داعش می باشد.

آکو محمد، نتیجه عدم مشارکت اهل سنت عراق در رای به قانون اساسی عراق و پروسه سیاسی این کشور پس از سال 2003 را ویرانی و بحران دانست. وی درباره تدوین قانون اساسی جدید برای عراق گفت: من موافق نگرش و رویکردی نیستم که خواستار تدوین و تصویب قانون اساسی و توافقنامه جدید برای عراق است. واقعیت این است که قانون اساسی کنونی با توافق شخصیت هایی تدوین و تصویب شد که در مبارزات چند ساله در یک سنگر بودند و تفاهمی که میان آن ها وجود داشت، بسیار دشوار است میان آن هایی که پس از آن ها به میدان آمده اند ایجاد شود. پس در مقطع کنونی راه حل ممکن اجرایی شدن تمامی مواد قانون اساسی و تصویب قوانین لازم دیگر است و تمامی قوانین و ارکان حاکمیتی عراق باید فدرالی شوند.

دبیر کل وزارت پیشمرگ: 540 هزار تن، آمار قربانیان ترور در عراق

دبیر کل وزارت پیشمرگ اقلیم کردستان در این کنفرانس اعلام کرد که از سال 2003 و سقوط رژیم بعث صدامی در عراق تاکنون، بیش از 539 هزار و 500 تن در عراق، قربانی حملات و عملیات های تروریستی شده اند.

جبار یاور طی سخنانی در پانلی تحت عنوان عراق و مشکلات امنیتی لاینحل، در اولین همایش سالانه اربیل، گفت: از سال 2003 و سقوط رژیم بعث صدامی در عراق تاکنون، بیش از 539 هزار و 500 نفر در عراق، قربانی حملات و عملیات های تروریستی شده اند.

دبیر کل وزارت پیشمرگ اقلیم کردستان، افزود که طی این سال ها، بنا به آماری که از سوی منابع رسمی منتشر شده است، 4 هزار و 384 نیروی آمریکایی در عراق کشته و مجروح شده اند.

وی همچنین اعلام کرد که طی سال های 2014 الی 2019 میلادی نیز تعداد 1 هزار 720 نیروی پیشمرگ در جنگ با گروه داعش، جان خود را از دست داده و 10 هزار و 729 تن دیگر نیز مجروح شده اند.

ظرفیت عراق برای تبدیل شدن به مرکز تغییرات دمکراتیک و تحولات استراتژیک در خاورمیانه

آن چه در سخنرانی ها و پنل های مربوط به عراق در نشست اربیل خودنمایی می کرد؛ تاکید همه حضار که هر کدام دارای جایگاه سیاسی و علمی هستند بر یافتن راه حلی برای برون رفت از وضعیت کنونی عراق بود. وضعیتی که تبلور جایگاه استراتژیک و ژئو پلتیک و ژئو استراتژیک عراق نیست و به جای استفاده از ظرفیت های این کشور در راستای اعتلا و شکوفایی آن، همان ویژگی ها به عوامل بی ثباتی و بحران های پی در پی تبدیل شده اند و نتیجه آن نیز وضعیت بغرنج کنونی و بازتولید بحران ها است. آن چه در کنفرانس برجسته بود تاکید بر "قانون اساسی" عراق و التزام به آن به ویژه "نظام فدرالی" و "مشارکت دادن همه طیف ها در حاکمیت" و "تقسیم مساوی و متوازن ثروت ها و درآمدهای ملی" بود.

در این میان بدون شک اگر عراق و اقلیم کردستان بر سر مسائل فی مابین به توافق دست یابند، آن گاه انرژی و توان خود را به جای تضعیف در راه اعتلای یکدیگر صرف خواهند کرد و در صورتی که نهاد های استراتژیک تصمیم گیرنده از اثرات علمی نخبگان سیاسی بهره برند، عراق شاهد جهشی رو به جلو خواهد بود و ظرفیت تبدیل به مرکز تغییرات دمکراتیک و تحولات استراتژیک در خاورمیانه را خواهد داشت. از سوی دیگر و در دایره ای بزرگتر کلید حل مشکلات تمامی کشورهای منطقه ‌ در "اتحاد منطقه ای" نهفته‌ است و چنین نشست هایی می تواند آغازی برای این مهم باشد.

* حسن صالحی - سرویس عراق و اقلیم کردستان