به گزارش خبرنگار کردپرس، دخالت های انسانی در طبیعت باعث بروز حوادث مختلفی می شود. حوادثی از قبیل سیل، آتش سوزی، فرسایش زمین، زلزله و... . شاید مدت ها پیش می شد این گونه حوادث را طبیعی دانست اما امروزه با تحول شهرنشینی و گسترش ساختمان سازی آن هم غیراصولی و به شیوه های خارج از استاندارد کارشناسی شده، دیگر نمی توان چنین اظهارنظری را داشت.

این روزها که سیل بسیاری از مناطق کشور را در بر گرفته تمامی کارشناسان مرتبط نقطه نظری مشترک دارند آن هم دخالت های انسانی است. از دستکاری مسیل ها و ساخت و ساز غیرمجاز گرفته تا مدیریت بحران غیراصولی و تخصیص بودجه های نه چندان کافی برای این مقوله و ... همه و همه مواردی هستند که در این مدت نسبت به آن ها بسیار انتقاد شده و گرچه مسئولان هم به این مسئله واقف اند اما لازم است از این حوادث درس گرفته و یک برنامه ریزی درست برای آینده داشت.

حال باید دید از نظر کارشناسی چه مواردی منجر به سیل می شوند و راهکار اساسی برای جلوگیری از سیل های پرخطر چیست. در این راستا رئیس منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان قروه در گفت و گو با خبرنگار کردپرس معتقد است عواملی همانند فرسایش خاک، ضعف پوشش گیاهی و بهم خوردن ساختمان خاک در بروز سیل دخیل هستند.

عوامل دخیل در بروز سیل

بهزاد شریفی پور عوامل سيل خيزي را شامل حساس بودن خاک بعضي از زير حوضه ها به فرسايش، رگبارهاي تند، تجاوز به حريم آبراهه ها دانست و اظهار داشت: همچنین تبديل حريم ها به زمين هاي زراعي، پوشش ضعيف گياهي و شيب هاي تند و پائين بودن زمان تمرکز در فيزيوگرافي حوضه ها در این زمینه دخیل اند.

به گفته او مهمترين عواملي كه باعث ايجاد سيل مي شوند در درجه اول خاك حساس به فرسايش حوضه و بعد ضعف پوشش گياهي و لخت بودن خاك اراضي واقع در بالادست حوضه های آبخیز است.

شریفی پور با بیان اینکه يكي از مهم ترين پيامدهاي فرسايش خاك بروز سيلاب ‌ها است، افزود: با فرسايش خاك، بافت و ساختمان خاك بهم خورده، عمق خاك كم شده و گياهان قادر به استقرار و ادامه حيات نخواهند بود.

او همچنین کاهش ظرفيت نفوذپذيري خاك را در این زمینه مهم دانست و گفت: با این روند بارندگي‌ ها بيشتر از آنكه به داخل خاك نفوذ كرده و مورد استفاده قرار گيرند، تبديل به هرز آب ها مي‌گردد و از بهم پيوستن آن ها سيلاب ‌ها به وجود مي ‌آيد.

اجرای طرح هایی برای کاهش خسارت سیل

شریفی پور در ادامه به يكي از مواردي كه مي تواند در پيشگيري و كاهش خسارت سيل موثر باشد، اشاره داشت و تصریح کرد: اجراي عمليات بيولوژيكي در سطح حوضه های آبخیز و مناطق بالادست حوضه نقش بسيار مهمي در وقوع سيل دارد.

همچنين مطابق اظهارات رئیس منابع طبیعی قروه با توجه به فرسايش كناري رودخانه، اجراي ديواره هاي حفاظتي در نقاط بحراني و حاشيه رودخانه ها و كنترل جريان و محصور كردن آن در داخل كانال توسط خاكريز، ديواره هاي سيل بند و يا مجاري بسته مفيد به نظر مي رسد.

بهزاد شریفی پور به شدت تخريب سیل اشاره کرد و گفت: این مهم به فاكتورهايي چون شدت سيل، حجم آورد سيل، مدت زمان تداوم سيل و تعداد وقوع سيل در سال بستگي دارد كه غالباً تحت تأثير مناطق سيل خيز بالادست قرار دارد.

به گفته او ميزان خسارات سيل به توسعه يافتگي مناطق سيل گير مرتبط خواهد بود، به اين معني كه خسارت در واحد سطح براي سيل هاي يكسان در مناطق شهري و روستايي، كشاورزي و صنعتي، شهرهاي پرجمعيت و كم جمعيت بسيار متفاوت است.

همچنین دیگر موردی که به نظر شریفی پور اهمیت داشت این بود که اجراي دقيق طرح هاي كنترل و پخش سيلاب، آبخوان داري و عمليات مكانيكي و بيومكانيكي در اين حوضه ها منجر به تأخير زمان حركت و افزايش نفوذ و حفظ منابع آب و خاك خواهد شد.

راه های پيشگيري از سيل

براي مبارزه با مشكل سيل و اجراي طرح هاي دقيق كنترل سيلاب، نخستين گام شناسايي ابعاد مشكل و بررسي دقيق عوامل ايجاد آن است. رئیس منابع طبیعی قروه ضمن بیان این مطلب افزود: شناسايي دقيق و برخورد آگاهانه و هوشيارانه با اين پديده دقت و كارايي برنامه ريزيهاي كنترل سيل را بالا برده و از هدر رفتن سرمايه ها و اجراي طرح هاي نامناسب جلوگيري به عمل مي آورد.

بنا به سخنان بهزاد شریفی پور سيل عمدتاً نتیجه طبیعت حوضه و عكس العمل هيدرولوژيكي آن است. چنانچه مديريت حوضه آبخيز و عكس العمل هيدرولوژيكي آن بهبود و توسعه يابد مي توان از صدمات وارده توسط سيل كه به طور وسيعي در دشت هاي سيلابي اتفاق مي افتد، جلوگيري نمود.

او اقدامات بيولوژيكي و مكانيكي ساده و اصلاح نحوه استفاده از زمين شامل جنگل كاري، كشت روي خطوط تراز، كشت نواري، تراس بندي و.... را از جمله فعاليت هاي مؤثر و كاربردي در جهت كنترل هرز آب ها دانست.

شریفی پور با تأکید بر اینکه احداث سازه هايي چون چك دم، سد هاي رسوب گير، بانكت بندي و مخازن جمع آوري آب هم با هدف تأخير در رواناب و تثبيت توليد رسوب تأثیرگذارند، افزود: این موارد گامي است در جهت اصلاح مناطق بالادست كه خود موجب كنترل جريان هاي سيلابي و كاهش خسارات ناشي از آن مي شود.

مدیریت صحیح در بحران

به گفته او بحران حاصل از پديده سيل هم مانند ساير بلايای طبيعی بايد در سه مرحله قبل، حين و بعد از وقوع حادثه به صورت کاملاً هماهنگ با هم مديريت گردد.

شریفی پور به مدیریت صحیح در بحران پرداخت و گفت: مديريت سيل هم مانند ساير بحران های طبيعی مديريتی فرابخشي بوده و بنابراين ارگان ها و سازمان های گوناگونی با توجه به اختيارات و وظايف قانونی خود در اين مديريت نقش دارند.

در ادامه از نظر این مقام مسئول نياز است تا شناخت درستی از تعداد و حجم رخداد های سيل به دست آيد از اين رو کارگروه تخصصی سيل و طغيان رودخانه، تهيه بانک اطلاعاتی سيل را به عنوان يک اقدام زيربنايی در محورهای کاری خود قرار داده است.

همچنین نقش منابع طبیعی در این راستا به اعتقاد شریفی پور مهم است، به طوری که اداره منابع طبيعی و آبخيزداری هم با محوريت اين موضوع و از محل اعتبارات بسيار محدودی گام های مؤثری را برداشته است که در قالب پيمان و عقد قرارداد با اهداف و موضوعات صورت می پذيرد./

^* گفت و گو: زیبا امیدی فر