به گزارش خبرنگار کردپرس، سید محمد امین شیخ الاسلامی موکری، متخلص به «هیمن موکریانی» در سال ۱۳۰۰ شمسی در در روستای شیلان آباد از توابع مهاباد دیده به جهان گشود.
با دیوان شعر «ناله جودایی» عشق و آزادگی را با هم پیوند داد و دیوان شعر تاریک و رون، قه لای ده م ده م ، شازاده و گه دا، هه واری خالی، بازنویسی تحفه مظفریه از رسم الخط لاتینی به کردی، مجموعه مقالات واشعار به نام "پاشه روک" و ... از آثار این استاد گرانقدر است.
کسی که سردبیری ۵ شماره اول نشریه کردی «سروه» را عهده دار بود، مجله ایی که محبوبیتش را مدیون سردبیرانی چون ماموستا هیمن و سایر ادیبان برجسته آن زمان بود. اکنون بعد از 33 سال از در گذشت این گهر گران مایه ادب کردی، هنوز اشعار دیوان او ورد زبان ها است.
28 فروردین ماه سال 1365 ماموستا هیمن موکریانی بر اثر سکته قلبی دارفانی را وداع گفت و برای همیشه در مقبره الشعرای شهرستان مهاباد آرام گرفت.
«صلاح الدین آشتی» نویسنده، شاعر، مترجم و زبان شناسی توانای کرد متولد مهاباد در گفت وگو با خبرنگار کردپرس به بررسی ابعاد شعر ماموستا هیمن پرداخته است.
متن این گفت وگو را در ادامه می خوانید؛
محور اصلی شعرهای ماموستا هیمن بر چه مبنایی استوار است؟
محور اصلی اشعار استاد مبتنی است بر اصالت انسان ، خردورزی، آزادیخواهی، تعالی اندیشه، شناخت زیبایی، مقاومت در برابر استبداد، طبیعت‌گرایی، گذر از مرحله‌ی ناامیدی به وادی امید و سرانجام واقع‌گرایی بر اساس خط‌مشی روشنفکری. البته تکامل و پرورش یافتن ذهن خلاق شاعر در طول زمان بر شالوده‌ی اندیشه‌ی سیاسی ، ادبی و اجتماعی دوران پر فراز و نشیب زندگی او استوار بوده است و همچنین شاخصترین خصوصیت شعر سهل‌ممتنع در شیوه‌ی کلام شیوای وی متبلور بوده و هست.
در اشعار ایشان چه موضوعاتی برجسته شده است؟
برترین موضوعاتی که در اشعار ایشان دیده می شود، احقاق حقوق انسان، احقاق حقوق زنان، احقاق حقوق پایمال شده‌ی کردها، همزیستی مسالمت‌آمیز، ترسیم طبیعت، خیال‌پردازی، امید به فردایی روشن و گسترش اندیشه‌ی روشنگری و روشنفکری در حیطه‌‌ی درخشان آزادی است.
تاثیر دو محور (شعر کلاسیک و عروضی) و (شعر کوردی و دوری از قالب کلاسیک) را در اشعار مامۆستا هێمن چگونه ارزیابی می کنید؟
استاد در این زمینه با توجه به آشنایی نسبتا عالی با اوزان عروضی و هجایی، توانسته به صورت طبیعی قالب و فرم را به منظور بیان اندیشه‌ی خود استخدام کرده و با توجه به آشنایی کامل با ادبیات فولکلور کردی به نوعی نوگرایی در چهارچوب شعر اقدام ورزد. وی با این بینش وزن هجایی را دستاوردی اصیل از گذشته‌های دور پنداشته و در تشویق و ترغیب نسل خود و آینده نقش بسزایی ایفا کرده است.
آیا می توان تاثیر مامۆستا گۆران در اشعاری که به شیوه ی (به سته ی کوردی) نوشته شده اند، مشاهده کرد؟
بی‌گمان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری در ادبیات هر ملتی به عنوان شاکله آن شناخته می‌شود و تاثیر ادبیات غربی از طریق ورود ادبیات ترک‌ها به حوزه‌ی کوردستان عراق چنین انعکاسی داشته است. معاصر بودن هیمن و گوران و پیشگام بودن گوران در عرصه‌ی نوگرایی یا به زبانی ساده‌تر نوعی بازگشت به خویشتن، واکنش مثبت هیمن را نیز به دنبال داشته است.
چرا ماموستا هیمن با توجه به توانایی ادبی خود از سبک کلاسیک فراتر نرفته اند و قالبهای شعر نو را آزمون نکردند؟
چنانکه مشاهده می شود، هیمن وزن هجایی را به‌عنوان خمیرمایه بخشی از اشعار خود قرار داده، که برگرفته از داستان‌های منظوم فولکلور کردی است و گاها فارغ از قید و بند قافیه به سبک وزن عروضی است. اجتهاد هیمن و سواره ایلخانی‌‌زاده در این زمینه غیر قابل انکار است؛ اما هیمن به واسطه‌ی نوعی بینش محطاتانه نتوانست از چنین مرزی تجاوز کند، گرچه نسل جدید را با تمام وجود به نهادن چنین گامی تشویق می‌کرد. او معتقد بود تکرار شیوه‌ی کلاسیک ادبیات را در منجلات تشبیهات و استعارات فرسوده فرو خواهد برد. پرداختن به شعر نو و نیز نوگرایی از تئوری‌های شفاهی استاد بود و همواره اظهار می‌کرد که دیگر از من گذشته.
چرا ماموستا هیمن را یک شاعر رئالیست می خوانند؟
هر چند هیمن در وادی تفکر ناتورالیستی نیز قدم برداشته، اما با توجه به ضرورت نگرش عمیق به درد مشترک انسان‌ها و گام نهادن در راه مبارزات سیاسی، واقع‌گرایی را سرلوحه هنر خویش قرار داده است. هیمن خیال‌پردازی افراطی را نوعی پوچ گرایی بیهوده قلمداد کرده، هر چند که خیال شاعرانه‌ی او برای بیان مفاهیم والای واقعی در حد کمال است.
به نظر شما در شعر ماموستا هیمن ناتورنالیسم بر دیدگاه رئالیستی ایشان غلبه دارد؟
رگه‌های ناتورالیستی در شعر استاد هیمن چون در خدمت بیان واقعیات ملموس روزگار خود او بوده هرگز نتوانست بر رئالیسم بچربد و چنانکه گفته شد افتادن در وادی سیاست او را به میدان روشنگری رهنمون شد و در این عرصه ناتورالیسم حدی دارد و بیش از آن نامطلوب جلوه گر خواهد شد.
آثار ماموستا هیمن را با توجه به ساده نویسی و دوری از لغات بیگانه، می توان به عنوان یک فرهنگ جامع زبان و ادب کردی مورد استفاده قرار داد؟
یکی از شاخص ترین پدیده‌ها در نظم و نثر هیمن، زبان ساده و بی‌آلایش و بی پیرایش است. هیمن معتقد بود که پالودگی و اصالت زبان در میان مردمان روستایی نمود کامل دارد و آنان گنجینه فرهنگ زبان کردی هستند. بر همین اساس و با توجه به آورده‌های فرهنگ کوردی از داستان‌ها، افسانه‌ها و ترانه‌ها به تلطیف زبان پرداخته و بی گمان در این زمینه موفقیت چشمگیری به دست آورده و بر پایه همین معیار آثار استاد می‌توانند به عنوان آفریننده‌ی بخش قابل توجهی از فرهنگ زبان کردی برشمرده شوند.
نظر شما