کردها برای شمال سوریه نام خود را دارند: روژاوا؛ به معنی غرب و جایی که خورشید غروب می کند. در چند دهۀ اخیر این نام بی مسمی نبوده است. ملی گرایان عرب آنها را از سرزمین های خود بیرون رانده اند و زبانشان را ممنوع و نابود کرده اند. سپس ستیزه جویان دولت اسلامی (داعش) آمدند. نبرد با آنها شهرها را با خاک یکسان کرد. اما با شکست داعش این شهرها دوباره دارند سر بر می آورند. کوبانی یکی از این شهرها است که اینک بزرگ تر و بلندتر از پیش است. کوبانی یاد نبرد و پیروزی را گرامی می دارد و اینک میزبان دومین فستیوال هنری است. بریوان حموش، یک هنرمند نقاش، می گوید: « ما به اندازۀ کافی درد کشیده ایم.»

کردها در جریان جنگ چند جانبۀ سوریه که از سال 2011 آغاز شد، کنترل یک سوم قلمرو سوریه را به دست گرفتند. آنها در سال 2016 اقلیم خودگردان خود را در منطقه ای که روژاوا می نامند اعلام کردند. این منطقه دارای بیشترین چاه های نفت سوریه، بزرگ ترین سدها و به قولی سبد نان این کشور است. مسیرهای تجاری متعدد به قدمت جادۀ ابریشم از این منطقه عبور می کنند. این سرزمین با ارزش برای مدیریت روژاوا تحت زعامت کردها امتیاز مهمی محسوب می شود، اما دشمنان را نیز به خود جلب می کند. کردها همچنان که منطقۀ خود را بازسازی می کنند، هم از داخل و هم از خارج سوریه با تهدیداتی رو به رو هستند. بسیاری از این می ترسند که قدرتمندترین متحد آنها، آمریکا، به سادگی یک توئیت در یک چشم به هم زدن آنها را به حال خود رها کند.

اکنون اوضاع رو به بهبود است. در حالی که جنگ، تحریم و فقدان منابع مالی بازسازی بخش اعظم سوریه را با مشکل مواجه کرده است، اما کامیون ها و تریلرهای پر از ماشین آلات و سیمان تا کیلومترها در مرز عراق با کردستان سوریه صف بسته اند. کاروان های تانکرهای حاوی نفت خام بزرگراه های منتهی به دمشق را بند آورده اند. مؤسسات خیریه ای که منابع مالی آنها از غرب تأمین می شود زیرساخت ها، بیمارستان ها و مدارس این منطقه را تعمیر و بازسازی می کنند. پارلمان که در ماه سپتامبر تشکیل شد هنوز در یک دبیرستان تشکیل جلسه می دهد. اما یک معنایش این است که سیاستمداران همیشه در دسترس هستند. مثلاً یک خبرنگار می تواند به سادگی و تنها با زدن در دفترها با دو رئیس حکومت دیدار کند.

در زمینۀ مسائل اجتماعی رهبران این منطقه در مقایسه با اغلب کشورهای خاورمیانه پیشرو تر هستند. چند همسری غیر قانونی است. همۀ دفاتر حکومتی را یک مرد و یک زن مشترکاً اداره می کنند. رقه، که داعش زمانی آن را پایتخت خود می خواند، توسط یک زن اداره می شود. تعداد کمی از زنانی که مقام حکومتی دارند حجاب می پوشند. کردها اگر چه غالباً مسلمان هستند مشکلی با این قضیه ندارند. آنها در ماه رمضان آشکارا می خورند و سیگار می کشند. دین و اعتقاد یک موضوع شخصی به حساب می آید. برای خوشایند مسیحیان متعصب آمریکایی نیز در کوبانی یک کلیسای جدید برای تعداد رو به افزایش نوکیشان مسیحی تأسیس شد.

اما حاکمان این منطقه قدرت خود را مدیون کمیته های مسلح انقلابی هستند، نه صندوق های رأی. آنها از حزب کارگران کردستان (PKK) آمده اند، که در شمال عراق مستقر است و کشورهای زیادی آن را یک گروه تروریستی می دانند. این خطر وجود دارد که روژاوا به یک حاکمیت تک حزبی سرکوب گر تبدیل شود. اعتراضات سانسور می شوند و احزاب مخالف مورد اذیت و آزار قرار می گیرند. مقامات می گویند آنها از حکومت بشار اسد یا شورشیانی که با او می جنگند بهترند – متأسفانه با یک اختلاف اندک. یک روزنامه نگار کرد که به خارج از سوریه فرار کرده است، می گوید: «این هم تنها یک رژیم توتالیتر دیگر است.»

بافت مردم شناختی مناطق شمال و شرق سوریه ادارۀ آن را دشوار می کند. گمان می رود بین 500 هزار تا یک میلیون کرد در این منطقه حضور داشته باشند، در مقایسه با دست کم یک و نیم میلیون عرب. بنابراین مقامات کرد تلاش کرده اند دامنۀ مدیریت خود را گسترده تر کنند. آنها در ماه سپتامبر «روژاوا» را با نام فراگیرنده تر اما طولانی تر «مدیریت خودگردان شمال و شرق سوریه» جایگزین کردند. آنها علاوه بر این، مرکز مدیریت را از شهر عمدتاً کردنشین قامیشلی به شهر تماماً عرب نشین عین عیسی منتقل کردند. عرب ها نیز در بسیاری از مناصب عالی حکومتی گمارده شده اند. پولات جان یکی از فرماندهان ارتش دموکراتیک سوریه که همان ارتش محلی است در این باره گفت: «ما در پی تأسیس یک فدراسیون جغرافیایی هستیم، نه یک فدراسیون قومیتی.» نیمی از سربازان آقای جان عرب هستند.

با وجود این، عرب ها در این منطقه به طور روز افزونی احساس بیگانگی و به حاشیه راندگی می کنند. نیروهای کرد موسوم به یگان های مدافع خلق (YPG) ارتش دموکراتیک سوریه را رهبری می کنند. محافظان یک پایگاه نظامی از مراجعان می پرسند «کردی یا عرب؟» شیوخ عرب ادعا می کنند کردها زمین های آنها را غصب کرده اند و آداب و سنن خود را تحمیل می کنند. شخصی که اختلاط زن و مرد را درست نمی داند با آهی از سر نارضایتی می گوید: «آنها از ما می خواهند زنانمان را به گردهمایی های طایفه ای ببریم.» برخی از «اشغال» توسط کردها سخن می گویند. معترضان در نزدیکی چاه های نفت دیرالزور با آتش زدن تایر خودرو دسترسی به چاه ها را مختل کردند. آنها شعار می دادند «کردها نفت ما را دزدیده اند.»

ترکیه در شمال و حکومت اسد در جنوب از این اختلافات بهره برداری می کنند. هر کدام از آنها گردهمایی های با حضور رؤسای قبایل برگزار کرده اند تا عرب های شمال و شرق سوریه را به خود نزدیک کنند. ترکیه می خواهد یک منطقۀ حائل در امتداد مرزهای جنوبی خود ایجاد کند که ممکن است شهرهای کردنشین نیز در آن قرار گیرند. ترکیه می گوید شمال سوریه پایگاه امنی برای PKK فراهم کرده است تا به جنگ 40 سالۀ خود علیه ترکیه ادامه دهد. در غرب منبج تانک های ترکیه لوله هایشان را به سمت مواضع کردها نشانه رفته اند. کردها نیروی هوایی ندارند و سلاح های سنگین اندکی در اختیار دارند. آنها هماورد ارتش ترکیه نیستند.

آنها نمی توانند با ارتش اسد نیز مقابله کنند. اسد می گوید می خواهد همۀ سوریه را به کنترل خود در آورد. او اینک روی ادلب، آخرین سنگر شورشیان تمرکز کرده است. اسد در اوج جنگ نیروهایش را از شمال سوریه عقب کشید تا از دمشق دفاع کند؛ کردها با آنها نجنگیدند. اما حکومت سوریه هنوز بر نقاطی از شمال و شرق سوریه کنترل دارد. حکومت شبکۀ تلفن همراه را اداره می کند و بر بسیاری از دادگاه ها و مدارس نظارت دارد. در تنها فرودگاه غیرنظامی این منطقه که توسط حکومت اداره می شود، تصاویر اسد همه جا خودنمایی می کنند، و مسافرانی که برای مدیریت خودگردان شمال و شرق سوریه کار می کنند با خطر بازداشت مواجهند. روسیه که از حکومت اسد حمایت می کند، پیشنهاد داده است ارتش سوریه به مناطق شمال و شرق سوریه باز گردد و نیروهای کرد به پلیس محلی تبدیل شوند.

در عین حال تهدید داعش همچنان ادامه دارد. ستیزه جویان در جاده ها ایست و بازرسی های موقت دایر می کنند. ممنوعیت تردد موتور سیکلت در شهر جنگ زدۀ رقه برقرار شده است، اما این محدودیت تنها تا حدی توانسته است از حمله به زیر ساخت ها بکاهد. مقامات اردوگاه های مملو از اعراب آواره و ناراضی را منابع بالقوۀ افراط گرایی می دانند. زنان بسیاری در منطقه هنوز از ترس داعش نقاب به چهره می زنند.

کردها از حضور ایالات متحده در سوریه قوت قلب گرفته اند. حدود دو هزار نیروی آمریکایی در منطقۀ تحت کنترل کردها پراکنده اند. هواپیماهای آمریکا در آسمان منطقه پرواز می کنند و نیروهایش مانعی پیش روی ترک ها هستند. به نظر می رسد دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده از توئیت خود در ماه سپتامبر مبنی بر صدور دستور خروج از سوریه عقب نشینی کرده است. اما عدم اطمینان به مقاصد ایالات متحده شرایط را برای کردها پیچیده کرده است. استخدام و حفظ نیروهای عرب برای حکومت محلی دشوار شده است. حتی کردها از شروط خود عدول کرده اند. رهبران کردستان سوریه اخیراً برای مذاکره با رئیس سازمان اطلاعاتی حکومت اسد به دمشق رفتند. عبدالله اوجالان بنیان گذار PKK نیز از آنها خواست «حساسیت های ترکیه را در نظر بگیرند.»

رهبران کرد سوریه امیدوارند مانند کردهای عراق به متحدان همیشگی آمریکا تبدیل شوند. اما کردستان سوریه برخلاف اقلیم خودمختار کردستان عراق، از سوی سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته نمی شود. به قول یک معلم در قامیشلی «معلوم نیست این وضعیت تا کی ادامه خواهد داشت. احساس می کنی روی شن بنا شده است.»

ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس سوریه