به گزارش کردپرس، بر اساس بررسی ها طی 12 سال اخیر بیش از 3 تصمیم برای ادغام لشگرهای 70و 80 نیروی پیشمرگ اقلیم کردستان اتخاذ شده است، اما تاکنون هیچ یک از این تصمیمات به نتیجه نرسیده اند و این نیرو تبدیل به نیرویی واحد نشده و از سوی دیگر، از مجموع 35 فصل تعریف شده‌ در پروژه اصلاحات در وزارت پیشمرگ که تحت سرپرستی ائتلاف جهانی ضد داعش به همین منظور تدوین و ارائه شده ، فقط 5 فصل به مرحله‌ اجرا درآمده‌ است.

تلاش های ناکام طالبانی و بارزانی برای ایجاد نیرویی واحد از پیشمرگ های اقلیم کردستان

تلاش ها برای تشکیل نیرویی واحد از پیشمرگ های اقلیم کردستان به سال 2007 بازمی گردد. تلاش مشترکی که از سوی جلال طالبانی رهبر اتحادیه میهنی کردستان (یکیتی) که همزمان به عنوان اولین رئیس جمهور کُرد عراق در کاخ السلام بغداد حضور داشت و مسعود بارزانی رهبر حزب دمکرات کردستان (پارتی) و رئیس اقلیم کردستان صورت گرفت، اما این تلاش به نتیجه ای نرسید.

به دنبال ناکامی در تلاش مذکور، در اقدامی جدید در سال 2009 و برای دومین بار، طالبانی و بارزانی توافقی برای ادغام نیروهای پیشمرگ وابسته به دو حزب تحت رهبریشان منعقد کردند و تصمیم اجرایی کردن این توافق در سال 2010 صادر شد، اما این تلاش نیز به نتیجه ای دست نیافت.

هژمونی دو حزب دمکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان بر نیروی پیشمرگ و تأمین و تضمین منافع این دو حزب و شخصیت های حزبی و همچنین، تعدد فرماندهی در این نیرو و از همه‌ مهم تر، بی اعتمادی دو حزب حاکم به هم پس از چند سال جنگ داخلی در دهه پیشین و باقی ماندن آثار و تبعات این جنگ، از عوامل اصلی شکست این تلاش ها بودند.

پارلمان کردستان و تصویب قانون تشکیل ارتش منظم

ادامه تلاش ها برای ادغام نیروهای پیشمرگ وابسته به احزاب و سازماندهی آن ها در چارچوب نیرویی ملی و دارای فرماندهی واحد در پارلمان کردستان پیگیری شد و دوره چهارم پارلمان، 23ی جولای 2014 طی مصوبه ای سازماندهی نیروی پیشمرگ را قانونی کرد و برای اجرایی و به نتیجه رسیدن آن، شش ماه را تعیین کرد، در این قانون آمده است: لازم است تمامی نیروهای پیشمرگ طی شش ماه پس از تصویب این قانون در چارچوب وزارت پیشمرگ، به ویژه لشگرهای 70 و 80 این نیرو، به عنوان نیرویی ملی ادغام گردند، شش ماه مصوب نیز به پایان رسید اما این قانون نیز اجرایی نشد.

سایه‌ بحران اقتصادی بر روند ادغام نیروهای پیشمرگ

سال 2014 آغاز بحران اقتصادی اقلیم کردستان تحت تأثیر عواملی چون افزایش تنش های سیاسی میان اربیل و بغداد و آغاز جنگ داعش و ناکامی صادرات مستقلانه نفت و پیگیری استقلال اقتصادی بود.

در ماده 17 مصوبه 2014 پارلمان کردستان برای تشکیل نیرویی واحد از پیشمرگ های اقلیم کردستان تأکید شده بود که دولت اقلیم پس از پایان بحران اقتصادی، لازم است تمامی بندهای مصوبه پارلمان برای تشکیل نیروی واحد پیشمرگ که در مقطع کنونی قابل اجرا نیست را اجرایی کند.

بزرگترین واحدهای نیروی پیشمرگ که به عنوان شاخه نظامی دو حزب نیز عمل می کنند، لشگرهای 70 وابسته به یکیتی و 80 وابسته به پارتی هستند که تاکنون هیچ اقدامی برای ادغام آن ها صورت نگرفته است و تمامی تلاش ها برای این مهم ناکام مانده اند.

دو نیروی مذکور زاده جنگ داخلی میان دو حزب در دهه 90 سده بیست هستند و هم اکنون نیز آثار این جنگ بر رخسار این دو لشگر باقی مانده است.

جنگ داعش؛ ارتقا جایگاه‌ پیشمرگ و پروژه‌ ائتلاف برای این نیرو

جنگ داعش و تشکیل ائتلافی جهانی به رهبری آمریکا برای شرکت در این جنگ، اهمیت و جایگاه نیروی پیشمرگ را نزد کشورهای عضو این ائتلاف صد چندان کرد و کمک های نظامی و لجستیکی به عراق و اقلیم کردستان برای مقابله با داعش گسیل داده شد و مشاوران و مربیان نظامی شماری از این کشورها نیز آموزش نیروهای پیشمرگ و تبدیل آن ها به نیرویی مدرن و مجهز را بر عهده گرفتند. نیروی پیشمرگ از آغاز جنگ داعش در شمال عراق نقش پیاده نظام را ایفا کرد و آموزش و تقویت آن برای این مقطع نزد ائتلاف جهانی، حیاتی شد. در همین چارچوب پروژه ای از سوی ائتلاف و وزارت پیشمرگ برای اصلاحات در این نیرو و سازماندهی آن، تعریف و آغاز شد.

جبار یاور دبیر کل وزارت پیشمرگ اقلیم کردستان در مصاحبه ای تفصیلی با کردپرس درباره این پروژه، گفت: در ماه های پایانی سال 2017 و روزهای آغازین سال 2018 ما در وزارت پیشمرگ پروژه ای با رئوس 35 گانه را برای انجام اصلاحات در وزارت پیشمرگ به مرحله اجرایی در آورده ایم. پروژه اصلاحی مذکور، پروژه مشترک میان وزارت پیشمرگ و سه کشور عضو ائتلاف ضد داعش و مشاور در این وزارتخانه، یعنی آلمان، انگلیس و آمریکا است. از آغاز تاکنون این پروژه را اجرایی کرده ‌ایم و اداره اصلاحات را در وزارت پیشمرگ تأسیس کردیم. افسران مشغول فعالیت در اداره اصلاحات به نحو عالی و در سطحی پیشرفته از سوی کارشناسان انگلیسی آموزش های لازم را در خصوص مجموعه موضوعاتی که به همه بخش های وزارت پیشمرگ مرتبط هستند، دیده اند که در این میان می توان به ادغام نیروهای پیشمرگ و تشکیل نیرویی واحد از آن ها، چگونگی اداره وزارتخانه و فرماندهی نیروهای پیشمرگ، سازماندهی آن ها، آموزش، روابط این نیرو و همچنین قوانین و مقررات، بازنشستگی و موضوعات لجستیکی و هر آن چه به نیروهای پیشمرگ اقلیم کردستان مرتبط می شود، اشاره کرد. افسران پیشمرگ مأمور در اداره اصلاحات همه موارد مذکور را در برنامه کاری دارند. برخی از این موارد تبدیل به پروژه شده و به مرحله اجرایی درآمده اند و بخش دیگری نیز در انتظار ورود به مرحله اجرایی است. در پروژه اصلاحات در وزارت پیشمرگ اقلیم کردستان بازه های زمانی معین برای به نتیجه رسیدن 35 فصل مشخص شده در پروژه در نظر گرفته شده است و در مجموع اجرای کامل آن ها نیازمند 2 تا 5 سال می باشد. امیدواریم در کابینه جدید دولت اقلیم کردستان بتوانیم این پروژه را به طور کامل تثبیت و اجرایی کنیم.

پروژه مذکور در سال 2018 از سوی دولت اقلیم کردستان به تصویب رسیده است و بر اساس گزارش ها و اظهارات مقامات پیشمرگ از 35 بند پروژه اصلاحی در وزارت پیشمرگ تاکنون 5 بند به مرحله اجرا درآمده اند (از مجموع 35 بند؛ پروژه وزارت پیشمرگ شامل 17 پروژه ائتلاف و 18 بند می باشد).

اظهارات مقامات نیروی پیشمرگ و توافق های سیاسی

در توافق های صورت گرفته برای تشکیل دولت جدید اقلیم کردستان که جبار یاور نسبت به اجرای کامل پروژه اصلاحی در آن ابراز امیدواری کرد؛ توافق هایی میان احزاب تشکیل دهنده دولت ائتلافی (حزب دمکرات، اتحادیه میهنی و جنبش تغییر) منعقد شد که موضوع نیروی پیشمرگ و تشکیل نیرویی واحد از آن ها از رئوس این توافقنامه ها است.

شاخوان رئوف بگ عضو کمیسیون امور داخلی و پیشمرگ در پارلمان کردستان درباره آغاز تلاش ها در پارلمان پنجم در راستای تشکیل نیرویی واحد از نیروهای پیشمرگ، به هفته نامه آژانس چاپ شده در اقلیم کردستان، گفت: کمیسیون نیروی پیشمرگ از آغاز فعالیت در پارلمان جدید، سه نشست را در خصوص ادغام نیروهای پیشمرگ برگزار کرده است و نتیجه این نشست ها آماده کردن گزارشی برای تقدیم به هیئت رئیسه پارلمان در راستای تشکیل نیرویی ملی است.

وی افزود: از سوی کمیسیون وزارت پیشمرگ در پارلمان کردستان زمینه سازی های لازم برای ادغام نیروهای پیشمرگ و سازماندهی آن ها در چارچوب وزارت پیشمرگ انجام شده است. در آینده نیز با مشاوران آمریکایی، انگلیسی و آلمانی گفتگوهای لازم انجام خواهد شد تا از این پس لشگرهای 70 و 80 تحت فرماندهی و کنترل اتحادیه میهنی و حزب دمکرات کردستان نباشند.

مقامات حزب دمکرات و اتحادیه میهنی نیز ضمن تأکید بر لزوم سازماندهی نیروهای پیشمرگ و ادغام آن ها، به آمارهای متفاوت در خصوص شمار این نیرو اشاره دارند.

یکی از مقامات نظامی حزب دمکرات کردستان که‌ خواست اشاره‌ ای به‌ نام و جایگاهش نشود، شمار نیروهای نظامی لشگر 80 وابسته به این حزب را 60 هزار اعلام کرد.

درباره ادغام نیروهای پیشمرگ سرلشگر جبار یاور دبیر کل وزارت پیشمرگ بر این امر تأکید دارد که خارج از دو حزب اتحادیه میهنی و دمکرات کردستان در ارتباط با موضوع سازماندهی و ادغام نیروهای پیشمرگ بهره برداری های سیاسی صورت می گیرد و این گونه وانمود می کنند که در نتیجه فشارهای آنان و فشار کشورهای خارجی است که اقدامات برای ادغام نیروهای پیشمرگ آغاز شده است. این در حالی است که این روند از سال 2007 آغاز و طی این مدت، قوانین لازم مصوب شده است. برخی امور داخلی مربوط به نیروهای پیشمرگ به ویژه سازماندهی های نظامی و چارت های سازمانی به نتیجه رسیده اند.

وی شمار نیروهای پیشمرگ در اقلیم کردستان را 168 هزار تن اعلام کرد که 46 هزار تن از آنان در چارچوب وزارت پیشمرگ سازماندهی شده اند و 120 هزار تن نیز در لشگرهای 70 و 80 حضور دارند که در این میان شمار نیروهای لشگر 70 وابسته به حزب اتحادیه میهنی 67 هزار نیروی نظامی می باشد.

جمال محمد سپه سالار وزارت پیشمرگ اقلیم کردستان درباره ادغام لشگرهای 70 و 80 نیروی پیشمرگ تنش ها و منازعات پیشین میان این دو نیرو را نتیجه رویکرد و فرامین فرماندهان این نیروهای عنوان و تأکید کرد در مقطع کنونی، اتحادیه میهنی و حزب دمکرات موافق ادغام و سازماندهی نیروهای پیشمرگ در چارچوب نیرویی واحد هستند.

وی اظهار کرد: برای اولین بار تشکیل نیرویی واحد از لشگرهای 70 و 80 در چارچوب وزارت به صورت 50 به 50 انجام شده است و دیگر مراحل در چارچوب نظامی به دولت مرتبط و از اراده احزاب سیاسی خارج است و هر گاه پارلمان کردستان ادغام نیروهای پیشمرگ و تشکیل نیروی واحد را مصوب کرد، رئیس اقلیم کردستان به عنوان فرمانده کل نیروهای مسلح، مصوبه را اجرایی خواهد کرد و تمامی ارگان های مربوطه موظف به اجرایی کردن آن خواهد شد.

سرلشگر قهرمان کمال جانشین ستاد کل نیروهای مسلح اقلیم کردستان درباره اصلاحات در وزارت پیشمرگ و پروژه ادغام و تشکیل نیرویی واحد گفت: شمار نیروهای لشگرهای 70 و 80 از نیروهای تحت امر وزارت پیشمرگ بسیار بیشتر است. هم اکنون پیش نویسی برای همکاری با اداره اصلاحات در وزارت تدوین شده است و مشاوران آمریکایی، انگلیسی و آلمانی در این روند همراه و یاری رسان خواهند بود.

وی تأکید کرد: سازماندهی نیروهای پیشمرگ اقلیم کردستان عراق نیازمند توافق های سیاسی و اداری و اقتصادی و نظامی است و شمار نیروهای متحد، مشخص و دارای چارچوب خواهند بود و نیروهای اضافی نیز تعیین تکلیف خواهند شد.

در این باره جمال ایمینکی سپه سالار وزارت پیشمرگ اشاره کرد که هم اکنون در برنامه اداره اصلاحات وزارت پیشمرگ از مجموع 35 بند پروژه اصلاحات، فقط 5 بند شامل چگونگی اداره وزارتخانه و فرماندهی نیروهای پیشمرگ، سازماندهی آن ها، آموزش، روابط این نیرو و همچنین قوانین و مقررات، سلامت، بازنشستگی و موضوعات لجستیکی و سازمانی اجرایی شده اند. هم اکنون موضوع ادغام وارد فاز نظامی شده است و این نیز به دولت اقلیم کردستان و تصمیمات و اقدامات آن مرتبط است.

تشکیل نیرویی ملی از پیشمرگ های اقلیم کردستان نیازمند تصمیم سیاسی است

تجربه 12 سال اخیر از آغاز انجام اصلاحات نظامی و تلاش برای ادغام نیروهای پیشمرگ اقلیم کردستان و تشکیل نیرویی واحد و خارج از کنترل احزاب، این مهم را به اثبات رسانده است که تصمیمات اداری و نظامی کمک چندانی به این پروژه نخواهد کرد و آن چه که این هدف را محقق خواهد کرد، تصمیمات و توافق های سیاسی است.

مصطفی چاورش عضو رهبری اتحادیه میهنی و از مسئولان نظامی این حزب در این باره، گفت: برای اتحاد میان نیروهای پیشمرگ در تلاش هستیم و از سال 2005 ده ها نشست بر سر این موضوع برگزار شده است. این مهم در مقطع کنونی فقط با تصمیم وزارت پیشمرگ محقق نخواهد شد، زیرا کار دشواری است و نیازمند زمانی طولانی و طی کردن چند مرحله است.

وی افزود: همه آن هایی که در این دو نیروی مجزا حضور دارند، عضو حزب دمکرات و اتحادیه میهنی می باشند و هر گاه مسئله و اختلافی پیش آید طرف حزب خود را خواهند گرفت و این واقعیت ایجاد نیرویی مشترک و تحت فرماندهی واحدی را ضروری کرده و لازم است دو حزب مذکور با این مهم موافق و در روند اجرای هر طرحی همراه و یاری دهنده باشند.

گره‌ کور تبدیل نیروی پیشمرگ اقلیم کردستان به‌ ارتشی حرفه‌ ای

هر چند در روند تشکیل دولت جدید اقلیم کردستان، مسئله کرکوک و مطالبات اتحادیه میهنی در این پرونده به گره کور تبدیل شده است، اما آن چه حزب دمکرات و هر حزب دیگری را مجبور به توافق با این حزب و راضی کردن آن می کند، جدای هر مسئله و واقعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی؛ وجود نیرویی بزرگ از پیشمرگ ها در دست اتحادیه میهنی و سلطه مطلق نظامی بر جغرافیایی گسترده ای از اقلیم کردستان می باشد.

بدون شک فاکتور نظامی و به کارگیری آن در منازعات سیاسی در اقلیم کردستان و میان دو حزب حاکم، واقعیتی است که گمان آن نمی رود، طی سال های سال و به دلیل اهمیت آن در تأمین منافع حزبی و شخصی از عرصه سیاسی کردستان عراق رخت بربندد و این نیز به نتیجه رسیدن پروژه اصلاحات در وزارت پیشمرگ و ادغام این نیرو به ویژه لشگرهای 70 و 80 تحت کنترل دو حزب حاکم و تشکیل نیرویی واحد را با اما و اگرها و گمان های جدی روبرو کرده است.

حسن صالحی – سرویس عراق و اقلیم کردستان خبرگزاری کردپرس