در پی سفر هیئت آمریکایی به ترکیه و دیدار سه روزه این هیئت با طرف های ترک از سوی وزارت دفاع ترکیه بیانیه ای مبنی بر توافق ترکیه – آمریکا در خصوص ایجاد مرکز عملیاتی مشترک به منظور ایجاد منطقه امن در شمال سوریه صادر شد که در دو روز گذشته از سوی مقامات ترکیه نیز مورد استقبال قرار گرفته و حتی وزیر امور خارجه این کشور نیز از آن به عنوان "آغاز بسیار خوب" یاد کرده است. اکنون با توجه به تحولات اخیر در منطقه از جمله ورود سامانه دفاع موشکی S-400 روسیه به آنکارا، نزدیکی آنکارا به مسکو در سیاست خارجی، اختلافات عمیق سیاسی – اقتصادی آنکارا و واشنگتن و عدم توافق در اصول کلی منطقه حائل امن در شرق فرات سوال اصلی این است که آیا ترکیه و آمریکا توافقی که در خصوص منطقه امن در شمال سوریه انجام داده اند منجر به عملیاتی شدن هدف اصلی این توافق یعنی ایجاد منطقه امن خواهد شد یا نه؟ در این مقاله به بررسی فاکتورهای مهم در این مسئله خواهیم پرداخت.

اختلافات سیاسی – اقتصادی آنکارا – واشنگتن و تاثیر آن بر مذاکرات شرق فرات

اگرچه ترکیه و آمریکا همواره بر متفق استراتژیک و ناتویی بودن خود تأکید کرده و این همکاری را در طول تاریخ علی رغم افت و خیزهای فراوان ادامه داده اند ولی در چند سال اخیر تنش های بسیار زیادی در روابط دو کشور به وجود آمده است که مهمترین آن را می توان سیاست های کاملا متناقض دو کشور در سوریه نام برد. حمایت آمریکا از نیروهای محلی کرد YPG و کمک های تسلیحاتی گسترده به این نیروها در مبارزه با داعش، سیاستهای ترکیه در سوریه را در نقطه مقابل سیاست های آمریکا قرار داده است. ترکیه که نیروهای مدافع خلق YPG را به عنوان شاخه سوری PKK به حساب آورده و آن را یک گروه تروریستی قلمداد می کند از سال 2015 میلادی مبارزه فعالی را علیه این گروه محلی آغاز کرده است. اختلافات ترکیه – آمریکا تنها به این موضوع ختم نشده و دو کشور در دو سال اخیر بر سر موضوعات مختلفی اختلافات عمیقی را تجربه کردند، اختلاف بر سر مسئله زندانی بودن کشیش برانسون آمریکایی در ترکیه و تحریم وزیر دادگستری و کشور ترکیه از سوی آمریکا در کنار افزایش مالیات کالاهای وارداتی از سوی آمریکا علیه ترکیه این کشور را در آستانه یک بحران اقتصادی شدید قرار داد. علاوه بر این، اختلاف بر سر پرونده فتح الله گولن و عدم استرداد این شخص توسط آمریکا به ترکیه یکی دیگر از اختلافات شدید سیاسی آنکارا – واشنگتن در روند اخیر به حساب می آید که پتانسیل رسیدن به توافق نهایی در جبهه شرق فرات و منطقه حائل امن در شمال سوریه را کاهش داده و ترکیه را در آستانه یک عملیات نظامی به شرق فرات قرار می دهد.

فاکتور روسیه و سامانه دفاع موشکی S-400 در مذاکرات آنکارا – واشنگتن با محور شرق فرات

مهمترین مقوله ای که می توان در عدم دستیابی به یک توافق جامع میان ترکیه – آمریکا با محور شرق فرات از آن بحث کرد فاکتور روسیه و خریداری سامانه دفاع موشکی S-400 روسی توسط آنکارا است. از زمان طرح خرید سامانه دفاع موشکی S-400 روسی توسط آنکارا این موضوع با واکنش های مختلفی از طرف واشنگتن همراه بوده و تقریباً در یک سال اخیر تمامی روابط ترکیه – آمریکا تحت تأثیر همین موضوع سپری شده است. پس از آن که این سامانه در ماه جولای 2019 میلادی وارد ترکیه شد به موازات آن اقدامات ترکیه برای تحت فشار قرار دادن آمریکا به منظور تصمیم گیری نهایی آمریکا از بین دو گزینه – یا تاسیس منطقه حائل امن در شمال سوریه بر اساس طرح ترکیه و یا حمله نظامی ترکیه به شرق فرات – در دستور کار دستگاه سیاست خارجی ترکیه قرار گرفته و حلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه رسماً به طرف های آمریکایی اعلام کرد که هر چه سریعتر یا منطقه حائل در شمال سوریه را به وجود آورده و یا نیروهای نظامی ترکیه وارد شرق فرات خواهند شد. در واقع ترکیه با نزدیکی هر چه بیشتر به سوریه و وارد کردن سامانه های S-400 به ترکیه چراغ سبز حمله نظامی ترکیه به شرق فرات را از روس ها گرفته و ترکیه با همین پشتوانه در حال فشار آوردن به آمریکایی است که دیگر عدم توافق جامع و اختلافات گسترده در پنتاگون، کاخ سفید و سنا در برخورد با ترکیه برای آنکارا محرز شده است. ترکیه با درک اختلافات درونی در آمریکا بر سر مسئله ترکیه و شرق فرات و تحکیم هر چه بیشتر روابط خود با روسیه شرایط را در کوتاه مدت برای انجام یک اقدام عملی در شمال سوریه با محوریت شرق فرات و منبج بسیار مناسب می داند و از همین رو است که به ایجاد منطقه امن در شمال سوریه تأکید می کند. ترکیه همزمان با تأکید بر این مسئله چون به خوبی می داند که رسیدن به توافق با آمریکا بر سر این موضوع آسان نخواهد بود از همین رو خود را برای انجام عملیات نظامی با چراغ سبز روسیه آماده می کند.

اختلافات ترکیه با آمریکا بر سر نقشه راه منطقه حائل و طرح ترکیه برای حمله نظامی به شرق فرات

ترکیه از ابتدای طرح ایجاد منطقه حائل امن در شمال سوریه چندین اصل اساسی برای خود تعریف کرده است که بدون تحقق این اصول پذیرش چنین منطقه ای را غیر ممکن تلقی می کند. قبل از هر چیزی ترکیه ایجاد یک منطقه حائل 32 کیلومتری از مرزهای خود در عمق سوریه را در نظر گرفته و بر آن تأکید فراوان می کند. موضوع دوم بخش تأمین امنیت منطقه حائل است که ترکیه این مسئله را نیز با هماهنگی نیروهای آمریکایی و حمایت های لجستیکی ائتلاف بین المللی از ترکیه و سپردن کامل امنیت منطقه به نیروهای مسلح ترکیه طراحی کرده است. خروج کامل نیروهای کرد YPG از منطقه حائل و جمع آوری سلاح های سنگین آمریکایی از این مناطق و تخلیه پایگاه های نظامی YPG در منطقه حائل سومین اصل ترکیه را شامل می شود. تمامی این موارد در حالی مطرح می شود که آمریکا تقریباً با تمامی این موارد مخالف است. آمریکا یک منطقه حائل با عمق 10 کیلومتری و بدون حضور انحصاری نیروهای ترک را در نظر دارد. بازیگر سومی که در این خصوص مهم است YPG است، این نیروها اگرچه منطقه حائل را پذیرفته اند ولی طرح آنان یک منطقه در عمق 5 کیلومتری بدون در برگرفتن شهرها مرزی و بدون حضور هیچ نیروی نظامی ترکیه است. تمامی این اختلافات باعث شده است تا یک بار دیگر طرح عملیات نظامی ارتش ترکیه به شرق فرات تقویت پیدا کند. عملیاتی که بر اساس اطلاعات به دست آمده از منابع امنیتی در ترکیه یک محدوده وسیع در شمال سوریه از شرق فرات به شرق سوریه کشیده خواهد شد. با نگاه دقیق به چیدمان نیروهای نظامی ارتش ترکیه در مرزهای جنوبی مشاهده خواهیم کرد، نیروهای مسلح ترکیه با استقرار در منطقه مرزی آک چاکال در شانلی اورفا در مقابل منطقه گری سپی صف آرایی کرده اند. چیدمان نیروهای نظامی در منطقه مرزی جیلان پینار در مقابل منطقه سرکانی در شمال سوریه قرار گرفته، و همچنین استقرار در منطقه مرزی نصیبین در استان ماردین در مقابل قامیشلی آماده انجام عملیات ها به این مناطق تحت کنترل YPG می باشند. هدف اولیه این عملیات ها گری سپی و سرکانی خواهد بود که در مرحله اول پیشروی در یک عمق 30 الی 40 کیلومتری در نظر گرفته شده است. ابتدا حملات توپخانه ای و هوایی به این منطقه صورت گرفته و در پی آن نیز نیروهای نظامی ترکیه وارد آن مناطق خواهند شد. هدف دوم بعد از این مناطق کوبانی خواهد بود.

خبرگزاری کردپرس/سرویس ترکیه