رجب طیب اردوغان بنیان گذار و رهبر حزب حاکم ترکیه، با برگزاری دو انتخابات پارلمانی (یکی از آن دو زودهنگام) در سال 2015، یک همه پرسی تغییر قانون اساسی در سال 2017 و یک انتخابات ریاست جمهوری در سال 2018، و با کمک شرایط پس از کودتای نافرجام سال 2016، بازی سیاست را آن گونه که دلخواه وی بود پیش برد، مهره ها را آن گونه که خود خواست چید یا حذف کرد و سرانجام به رئیس جمهور مقتدر ترکیه در نظام ریاستی این کشور تبدیل شد و همۀ قدرت اجرایی را بدون کنترل و موازنه در اختیار گرفت.
البته حتی این شرایط نیز کاملاً خوشایند طبع اردوغان نبود، چرا که برخلاف پیش بینی های خود او و حلقۀ نزدیکانش، عملی شدن این طرح ها بدون کمک یک شریک کوچک و دادن امتیازاتی به آن میسر نشد؛ این شریک کوچک حزب ملی گرای افراطی حرکت ملی (MHP) بود که با حزب عدالت و توسعه (AKP) وارد ائتلاف جمهور شد و سهم به سزایی در پیروزی اردوغان و حزبش در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی سال 2018 بازی کرد و پیش از تشکیل رسمی این ائتلاف نیز در تصویب تغییرات قانون اساسی در همه پرسی سال 2017 نقشی تعیین کننده داشت.
اردوغان و یارانش، که با قانون اساسی جدید توانستند از قدرت پارلمان و دستگاه قضایی ترکیه به نحو چشمگیری بکاهند، سودای آن را در سر می پرواندند که تا انتخابات بعدی ریاست جمهوری و پارلمانی، که قرار بود سال 2023 برگزار شود، شرایط را به گونه ای فراهم کنند که AKP از شر این برادر ملی گرای سهم خواه نیز خلاص شود و کشور به طور کامل به کنترل اسلام گرایان هم خط اردوغان در آید.
این شراکت اگرچه برای پیروزی های انتخاباتی اردوغان و حزبش حیاتی بود، اما بی هزینه هم نبود. نتایج انتخابات شهرداری ها که مارس امسال برگزار شد و انتخابات مجدد شهرداری استانبول در ماه ژوئن نشان داد که هزینۀ این شراکت تا چه حد سنگین است. ائتلاف حزب اسلام گرای AKP با حزب ملی گرای افراطی MHP هم کردهای طرفدار AKP را رنجاند و هم انتقادات درون حزبی را بر انگیخت. عملکرد ضعیف AKP در انتخابات شهرداری ها نیز، که کلانشهرهای عمدۀ ترکیه از جمله آنکارا، استانبول و ازمیر را از دست داد، باز هم به اختلافات داخلی AKP دامن زد و اردوغان را با انتقادهایی از سوی دوستان سابقش مواجه کرد. علاوه بر این، این انتخابات اپوزیسیون ترکیه را متحدتر از قبل کرد و باعث نزدیکی بیشتر کردها به اپوزیسیون شد.
پس از شکست انتخاباتی حزب حاکم در انتخابات شهرداری ها، که این حزب همچنان آن را انکار کرده و پیروزی قلمداد می کند، برخی از اعضای عالی رتبۀ سابق این حزب از آن فاصله گرفتند. جدایی این افراد از دو جنبه برای AKP دردسر ساز است: هم به خاطر مقام و رتبۀ خود در گذشتۀ حزب و نفوذی که دارند و هم به خاطر برنامه هایی که برای تأسیس حزب و شاید احزاب جدید دارند. علی باباجان در مقاطع مختلف معاون نخست وزیر، وزیر امور خارجه، مذاکره کنندۀ ارشد در فرایند پذیرش در اتحادیۀ اروپا، وزیر اقتصاد و چند دوره نمایندۀ پارلمان ترکیه بوده است. باباجان در ماه اوت از عضویت در AKP استعفا کرد. بسیاری معتقدند باباجان به زودی تأسیس حزب جدید را که رقیب AKP خواه بود، اعلام خواهد کرد. به نظر می رسد حامی اصلی باباجان، عبدالله گل از مؤسسان AKP و دوست دیرین اردوغان است. گل هنوز استعفا نکرده و به صورت رسمی برای تأسیس حزب جدید اقدام نکرده است، اما گفته می شود در این کار با باباجان همکاری خواهد کرد. جدا شدن گل از AKP، که در مقاطع مختلف ریاست جمهوری، نخست وزیری، معاونت نخست وزیر و وزارت را در کارنامۀ خود دارد، این حزب را دچار زلزله خواهد کرد؛ اتفاقی که هنوز نیافتاده اما پیش لرزه های آن احساس شده است.
احمد داود اوغلو نیز دیگر چهرۀ برجستۀ AKP است که به همراه چهار تن از نزدیکان خود ده روز پیش از عضویت در این حزب استعفا کرد. او مدتی رهبر AKP بوده، نخست وزیر بوده و وزارت امور خارجۀ ترکیه را به عهده داشته است. داود اوغلو نیز علناً برای تأسیس حزب جدید تلاش می کند. جدایی این افراد باعث شده است هزاران تن از اعضای AKP در سراسر ترکیه از این حزب خارج شوند. اگر تنها چند تن دیگر از نمایندگان AKP استعفا کنند، ائتلاف جمهور در همین پارلمان نیز اکثریت خود را از دست خواهد داد. بی گمان این عده پیروان و طرفدارانی دارند که هر بار با رأی آنها به پارلمان ترکیه راه یافته اند و پیش بینی می شود در صورت تأسیس حزب جدید نیز رأی خود را به جای AKP برای آنها به صندوق بیاندازند.
بدون تردید تأسیس یک یا دو حزب جدید توسط اعضای سابق AKP بیش از هر حزب دیگری از آرای AKP می کاهد، اما ضربۀ اصلی چنین اقدامی نخست به اصول و بنیان های AKP و سپس به وجهه و اعتبار اردوغان به عنوان رهبر بلامنازع و بی بدیل حزب اسلام گرای AKP خواهد خورد؛ کسی که زمانی نه چندان دور بسیاری در رؤیای خلیفه شدن وی در سراسر جهان اسلام بودند. این امر نیز به دور باطل AKP دامن خواهد زد و باعث کاهش بیشتر آرای AKP خواهد شد. اگر اردوغان تدبیری نیاندیشد و ترفندی در کار نکند (مانند جنگ، آشوب داخلی یا سوء استفاده از قدرت و اختیاراتی که دارد)، این کاهش آرا به حدی خواهد بود که شراکت با MHP نیز ناجی AKP نخواهد شد. به همین خاطر است که مقامات AKP اعلام می کنند در انتخابات آینده به رأی گروه های دیگری نیاز دارند؛ شاید چنان که بولنت آرنج عضو شورای مشاوران رئیس جمهور می گوید، علوی ها.
با این اوصاف، و چنانچه اوضاع بدین منوال که پیش بینی می شود ادامه یابد، رئیس جمهور شدن اردوغان در انتخابات سال 2023 بسیار دشوار و شاید غیر ممکن خواهد بود. AKP نیز دیگر، حتی با کرسی های MHP نیز اکثریت لازم برای تشکیل حکومت را به دست نخواهد آورد. این به معنای پایان رؤیای خلافت و سلطنت است. شاید اردوغان برگ برنده ای دارد که هنوز رو نکرده است، اما می تواند جهت رویدادها را تغییر دهد. یا شاید تلاش کند پیش از آن که هم حزبی های سابقش خود را جمع و جور کنند و با اپوزیسیون وارد همکاری شوند، یک انتخابات زودهنگام برگزار کند. البته این اقدام در نهایت تغییری در سرنوشت اردوغان ایجاد نخواهد کرد، تنها وداع تلخ و دشوار او با قدرت را چند صباحی به تأخیر خواهد انداخت.
خبرگزاری کردپرس – سرویس ترکیه
بیشتر بخوانید:
شهر 12 هزار سالۀ کردها به زودی غرق می شود
دمیرتاش: اپوزیسیون ترکیه با فشار ارتش به لغو مصونیت نمایندگان HDP رأی داد
وزیر دفاع ترکیه: ترکیه در منطقۀ امن پایگاه های نظامی دائمی احداث می کند
سخنگوی حزب حاکم ترکیه: ترکیه مخالف جدایی طلبی در شمال سوریه است
ترکیه کماندوهای بیشتری به کردستان عراق اعزام می کند
اکرم امام اوغلو شهردار استانبول: کرسی ریاست جمهوری اردوغان به لرزه در آمده است
یادی از کوبانی در سالگرد محاصرۀ داعش
مبارزه ادامه دارد؛ ما از مرگ و زندان باکی نداریم / احمد ترک
نظر شما