جمهوری ترکیه به واسطۀ برخوردش با مسألۀ کرد این گونه شناخته می شود که تا اواخر قرن بیستم وجود کردها را کاملاً قبول نکرده بود و آنها را «ترک کوهی» می خواند. به همین علت، چنان که انتظار می رود، کرد به مثابه یک اقلیت بزرگ این کشور که حدود 20 درصد ساکنان آن را تشکیل می دهد، هیچ گونه حق و حقوقی مختص به قومیت و هویت خود نداشته و علاوه بر آن، مانند ترک درجه یک نیز با آن رفتار نشده است. این رویکرد تلاش و طرحی بود برای نابود کردن و تصفیۀ نژادی کردها در جغرافیای آناتولی، اما چنان که اینک پیدا است موفقیتی نداشته است. امروزه دیگر دورانی نیست که کرد همچون ترک غیر اصیل یا کوهی دیده شود، اما به رغم همۀ ادعاها و پروپاگاندای حکومت ترکیه و رهبران این کشور، حقوقی که به کردها داده شده هنوز نه در سطح یک اقلیت به رسمیت شناخته شده است و نه در سطح یک شهروند درجه یک.

اگر چه حزب عدالت و توسعه (AKP) پس از رسیدن به قدرت در سال 2002 فرصتی ایجاد کرد که کرد بتواند لباس کردی بپوشد، به کردی سخن بگوید، رادیو، تلویزیون و روزنامۀ کردی داشته باشد، آتش نوروز روشن کند و بگوید "من هستم و کردم"، اما به ویژه پس از انتخابات پارلمانی سال 2015 که حزب کردی دموکراتیک خلق ها (HDP) توانست برای نخستین بار در تاریخ پارلمان ترکیه در قالب یک حزب کردی به پارلمان راه یابد و 80 کرسی را از آن خود کند، و همچنین پس از کودتای نافرجام سال 2016، رفتاری که با کردها می شود یادآور دورانی در تاریخ جمهوری ترکیه است که کرد هنوز «ترک کوهی» بود. در این مدت هزاران سیاستمدار کرد و مقامات و اعضای HDP به اتهام بی اساس «تروریسم» راهی زندان ها شده اند. نمونه ای کوچک از شباهت دوران فعلی با آن دوران تاریخی پر از سرکوب این که در این سال ها ده ها تن تنها به خاطر خواندن یک ترانه یا نواختن یک ملودی کردی با اتهام «تروریسم» و «همکاری با حزب کارگران کردستان (PKK)» رو به رو شده و تحت تعقیب، بازجویی و بازداشت قرار گرفته اند.

پس از کودتای سال 2016 ده ها شهردار منتخب کرد به اتهام همکاری با PKK از سمت خود برکنار شده و محاکمه و زندانی شدند. حکومت نیز با تعیین سرپرست برای شهرداری های مناطق کردنشین آنها را به کنترل خود در آورد. کردها این اقدامات را غصب ارادۀ رأی دهندگان تلقی کرده و در انتخابات شهرداری ها که امسال برگزار شد به نحوی انتقام گرفتند. اما حکومت ترکیه و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور که پیش از انتخابات تهدید کرده بودند یک بار دیگر با تعیین سرپرست های دولتی شهرداری های مناطق کردنشین را به دست خواهند گرفت، یک بار دیگر این سیاست را در پیش گرفته اند. از زمان برگزاری انتخابات شهرداری ها تا کنون 27 شهردار کرد، از جمله شهرداران کلان شهرهای دیاربکر، ماردین و وان، از سمت خود برکنار شده اند. علاوه بر این، سیاستمداران و اعضای HDP از سوی حکومت تحت فشار شدیدی قرار گرفته اند. مجموع این عوامل باعث شد موضوع بایکوت پارلمان و استعفای دسته جمعی نمایندگان این حزب در محافل رسمی و غیر رسمی مطرح شود.

اوضاع سیاسی داخلی ترکیه باعث شده است که کرد در داخل و خارج این کشور به دشمن اصلی اردوغان تبدیل شود. از سال 2015 به این سو در همۀ انتخاباتی که برگزار شده، رأی کردها مانع یا دست کم تهدیدی بوده برای اجرای برنامه های اردوغان. HDP در موازنۀ میان نیروهای سیاسی ترکیه چنان پایگاه استراتژیکی به دست آورده که دیگر هیچ طرفی نمی تواند آن را نادیده بگیرد. میزان رأی احزاب نشان داده است که اپوزیسیون ترکیه بدون HDP توانایی شکست دادن اردوغان را ندارد. به همین علت اینک بزرگ ترین دشمن اردوغان HDP است و تلاش می کند آن را نابود کند یا کاملاً به حاشیه براند. بنا بر این، انتظار می رود تا پیش از سال 2023 که انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری برگزار می شود، یا تا پیش از یک انتخابات زودهنگام احتمالی، HDP با مشکلات یا تحولات جدی مواجه شود، با این هدف که دیگر نتواند تهدیدی برای طرح های اردوغان و حزبش به شمار آید. این بدان معنی است که فشار و سرکوب کردها از سوی حکومت ترکیه افزایش خواهد یافت.

یاووز بایدار روزنامه نگار و تحلیل گر ترک می گوید اردوغان قصد دارد «پشت HDP را بشکند» و در عرصۀ سیاست ترکیه دست به «تصفیۀ نژادی» علیه کردها بزند. جهت تحولات و اقدامات حکومت ترکیه به نحوی است که گویی نظر بایدار از واقعیت دور نیست. سزایی تملی رئیس مشترک HDP در یک مصاحبه اعلام کرد حزبش آماده است با استعفای دسته جمعی نمایندگانش، ترکیه را به سمت انتخابات زودهنگام ببرد، اما به این شرط که این خواستۀ جدی هواداران این حزب باشد. تملی معتقد است حکومت ترکیه می خواهد با سرکوب و فشار HDP را از میدان سیاست بیرون براند.

اردوغان به دو علت تلاش می کند HDP را از اپوزیسیون نیز جدا کند. نخست، به این خاطر که یک اپوزیسیون متفرق و نا هماهنگ به انحاء مختلف به سود اردوغان و حزب او است. دوم، برای این که از نمایندگان HDP سلب مصونیت قضایی شود و آنها را محاکمه و زندانی کنند، AKP به حمایت اپوزیسیون نیاز دارد. متهم کردن HDP به «تروریسم» و «همکاری با PKK» نیز برای این هدف تاکتیک مؤثری است. بر اساس تجربۀ چند سال گذشته، وقتی نام PKK در میان باشد، اپوزیسیون ترکیه کاملاً از حکومت این کشور حمایت می کند.

انحلال و نابودی یک حزب سیاسی کردی که در چارچوب قانون برای احقاق حقوق کردها تلاش می کند و سومین حزب پارلمان و دومین حزب اپوزیسیون ترکیه است، در واقع بیرون راندن کرد از میدان سیاست و محروم کردن آن از حق رأی دادن و تصمیم گیری برای سرنوشت خود است. اگر اردوغان تا بدان حد بر این سیاست سرکوب گرانه مصر باشد که جرأت کند همانند رژیم های کودتا در دهۀ 1980 فرصت مبارزه و فعالیت سیاسی را از کرد بگیرد و HDP را به عنوان یک حزب غیر قانونی قلمداد کرده و آن را منحل کند، جهت کلی مناسبات میان کرد و حکومت ترکیه به شدت تغییر خواهد کرد و این خطر وجود دارد که کردهای ترکیه یک بار دیگر مانند دهه های 1980 و 1990 با سیاست سرکوب رو به رو شوند و در نتیجه نا آرامی و آشوب سراسر ترکیه را در بر بگیرد.

تاریخ مملو از داستان های رهبرانی است که هنگام ضعف و مواجه شدن با تهدید از دست دادن قدرت، تلاش کرده اند با جنگ افروزی و بحران آفرینی خود را و قدرتشان را حفظ کنند. اردوغان نیز با همان تهدید رو به رو است و دارد به همان بیراهه می رود. اما چیزی که در این میانه قربانی می شود حق کردها و خون کردها است که ظاهراً دوباره دارند به «ترک کوهی» تبدیل می شوند.

نویسنده: بیستون عباسی

منبع: ژیان

ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس ترکیه