حزب حاکم ترکیه که از سال 2002 در این کشور به قدرت رسیده و راه خود را با پیروزی های درخشان انتخاباتی طی کرده است، بالاخره دچار تفرق و چند دستگی شد و تلاش های آشکار و پنهان رجب طیب اردوغان رهبر این حزب و رئیس جمهور ترکیه برای حفظ اتحاد و انسجام آن ثمری نداشت.

روز گذشته سرانجام پس از ماه ها حرف و حدیث در رسانه ها و محافل سیاسی، احمد داود اوغلو از اعضای مؤسس حزب عدالت و توسعه (AKP)، رهبر اسبق این حزب و نخست وزیر سابق ترکیه، که زمانی از متحدان نزدیک اردوغان بود، به آخرین پیام های اردوغان و وساطت های دوستان مشترکشان وقعی نگذاشت و برای تأسیس حزب جدید خود به وزارت کشور رفت و مراحل رسمی و قانونی تأسیس «حزب آینده» را آغاز کرد.

داود اوغلو که گفته می شود پس از آغاز اقدامات اردوغان برای تغییر نظام حکومتی از پارلمانی به ریاستی و حذف منصب نخست وزیری با اردوغان اختلاف پیدا کرده بود، در ماه می 2016 تحت فشار از نخست وزیری و رهبری حزب استعفا کرد. وی که تلاش هایش را برای تأسیس یک حزب جدید آغاز کرده بود،در ماه سپتامبر سال جاری پس از افزایش انتقاداتش از AKP، عملکرد آن و آنچه «فاصله گرفتن از اصول بنیادی» حزب توسط رهبران آن نامید، به کمیتۀ انضباطی حزب فرا خوانده شده بود و در حالی که انتظار می رفت از عضویت در حزب اخراج شود، در یک اقدام پیش دستانه از عضویت در AKP استعفا کرد و بسیاری از اعضای دیگر این حزب نیز از او تبعیت کردند.

بسیاری از دوستان و هم حزبی های سابق داود اوغلو وی را از تأسیس حزبی رقیب برای AKP برحذر داشتند و حتی برخی او را به خیانت متهم کردند، اما وی سرانجام به برنامه های خود جامۀ عمل پوشاند و با همراهی تعدادی از سیاستمداران بنام ترکیه که از مقامات سابق AKP بودند، به وزارت کشور ترکیه مراجعه کرد. او همچنین در مراسمی آغاز فعالیت حزب را اعلام کرد و به معرفی برنامه های آن پرداخت. او در این مراسم بر «اتحاد، مبارزه با تروریسم، دموکراسی و آزادی بیان» تأکید کرد.

رسانه های ترکیه نوشته اند حزب داود اوغلو لیبرالیسم، ناسیونالیسم، محافظه کاری و سوسیال دموکراسی را با هم ترکیب خواهد کرد. به نوشتۀ روزنامۀ سول، داود اوغلو می خواهد عناصری را ترکیب کند که فعالان حقوق زنان، سکولارها، کردها و دیگر اقلیت ها، و همچنین لیبرال ها را در یک جنبش جدید که اصول آن یادآور حزب مام میهن تورگوت اوزال از رؤسای جمهور پیشین ترکیه است، جذب کند.

داود اوغلو، علی رغم ادعاهای مطرح شده در دو سال اخیر پیرامون خط مشی سیاسی حزب جدیدش، و علی رغم آنچه در مراسم اعلام تأسیس و معرفی برنامه های این حزب مطرح کرد، آن گونه که سوابق، نوشته ها و نظر پردازی های وی نشان می دهد، اسلام گرا، نو عثمانی گرا و کرد ستیز است. شاید به عنوان شاهدی بر این مدعا، لوگوی این حزب یک برگ چنار سبز است، که به گفتۀ رقیب سویلو کارشناس مسائل ترکیه در میدل ایست آی، از نمادهای امپراتوری عثمانی است. او بارها تأکید کرده است که خروجش از AKP و اقدامش برای تأسیس حزب به خاطر وفاداری به آرمان ها و اصول بنیادی AKP است. به همین خاطر، اگر چه اپوزیسیون ترکیه، کردها، اقلیت های مذهبی، فعالان اجتماعی، فعالان محیط زیست، روزنامه نگاران مستقل و دیگر مخالفان و منتقدان AKP از تولد یک رقیب جدید و خانه زاد برای حزب تمامیت خواه اردوغان استقبال می کنند، اما تا کنون هیچ یک از این گروه ها ابراز امیدواری نکرده است که حزب جدید داود اوغلو خواهد توانست گرهی از کار آنها بگشاید یا مسئله ای از مسائل ترکیه را حل و فصل کند.

آنچه قاطبۀ تحلیل گران سیاسی ترکیه تقریباً روی آن اتفاق نظر دارند این است که حزب داود اوغلو، در صورت تأسیس، خواهد توانست چهره های سیاسی سرشناسی را از AKP و حتی از احزاب دیگر به خود جذب کند، حتی اگر نتواند در نخستین انتخابات پارلمانی پس از تأسیس آن از حد نصاب 10 درصدی انتخابات عبور کند. چرا که تغییر قانون انتخابات باعث شده است احزاب در قالب ائتلاف بدون کسب 10 درصد آرا به پارلمان راه یابند، همان گونه که حزب تازه تأسیس خوب در انتخابات پارلمانی 2018 از این امکان استفاده کرد و بدون کسب 10 درصد آرا وارد پارلمان شد، در حالی که این قانون برای حمایت از حزب حرکت ملی (MHP) متحد ملی گرای AKP طراحی شده بود.

با توجه به نتایج دو انتخابات اخیر ترکیه در سال های 2018 و 2019، بدون تردید حتی کسب پنج درصد رأی توسط حزب آینده می تواند اردوغان و حزب وی را با مشکل مواجه کند. این را نیز نباید از نظر دور داشت که حزب جدید داود اوغلو تنها رقیب خودی AKP نیست؛ علی باباجان نیز که از دیگر مقامات شناخته شدۀ این حزب است، در حال تأسیس حزبی جدید است و خود گفته است در ماه ژانویه برای تأسیس آن اقدام خواهد کرد. گفته می شود عبدالله گل دوست سابق اردوغان، رئیس جمهور سال های متمادی ترکیه و از اعضای مؤسس AKP نیز از باباجان حمایت می کند.

تأسیس این دو حزب پایان یکه تازی اردوغان را در میدان سیاست ترکیه رقم خواهد زد. هنوز مشخص نیست رهبر مقتدر ترکیه برای پیشگیری از این اتفاق چه تدبیری اندیشیده است، اما انتظار می رود به سادگی دست روی دست نگذارد تا شاهد شکست خود و AKP باشد. البته اردوغان تا سال 2023 رئیس جمهور ترکیه است و به نظر نمی رسد این دو حزب جدید فعلاً بتوانند تهدیدی برای کرسی ریاست جمهوری وی باشند. اما سال 2023 نیز فرا خواهد رسید.

اگر این دو حزب در انتخابات بعدی ترکیه حضور داشته باشند، تنها ائتلاف با MHP برای پیروزی اردوغان کافی نخواهد بود. و اگر عبدالله گل از سوی اپوزیسیون به عنوان نامزد ریاست جمهوری معرفی شود، کار برای اردوغان به مراتب دشوارتر خواهد شد. بنابراین، انتظار می رود اردوغان برای جذب یک حزب دیگر به ائتلاف خود تلاش کند. این حزب سوم می تواند حزب داود اوغلو، باباجان یا حزب کردی دموکراتیک خلق ها (HDP) باشد. با توجه به این که داود اوغلو و باباجان به خاطر انتقاد از سیاست های اردوغان دست به تأسیس حزب زده اند چنین ائتلافی آن هم در نخستین انتخابات که زمان اعلام عملی خط مشی آنها است، بعید به نظر می رسد. از سوی دیگر، حضور حزب کردی HDP و حزب ملی گرا و کرد ستیز MHP نیز در یک ائتلاف، آن هم پس از رفتار سرکوب گرانۀ حکومت ترکیه با نمایندگان، شهرداران و اعضای این حزب، بسیار دور از ذهن است. با وجود این در عرصۀ سیاست ترکیه می توان وقوع هر غیر ممکنی را انتظار داشت.