مسئله کردها در ترکیه همواره یکی از مسائل مهم داخلی این کشور بوده و اقدامات مختلف برای حل این مسئله از طرف دولت و یا کردها نتوانسته این مسئله را حل کند. در سال های اخیر، نخبگان سیاسی کرد ترکیه در کنار فعالیت نظامی پ.ک.ک تلاش کرده اند با ایجاد احزاب سیاسی قانونی در چارچوب قوانین ترکیه، تعامل قانونمند با دولت ترکیه را در پیش بگیرند بلکه بتوانند از مسیر تعامل قانونی مانند پارلمان بتوانند به حل مسئله کرد نزدیک شوند.
دکتر آینور اونال، استاد دانشگاه لستر انگلیس از جمله محققان حوزه جنبش کردی در ترکیه است و به صورت متمرکز روی این مسئله کار کرده است. خبرگزاری کردپرس برای بررسی بیشتر مسئله کردها در ترکیه و تلاش جریان کردی برای حل این مسئله با وی مصاحبه کرده است.
متن کامل مصاحبه کردپرس با دکتر آینور اونال، استاد دانشگاه لستر انگلیس:
کردپرس: در حال حاضر کدام یک جریان سیاسی کردی در ترکیه را هدایت می کنند: پ.ک.ک، حزب دموکراتیک خلقها و یا عبدالله اوجالان از داخل زندان؟
دکتر آینور اونال: متاسفانه این مسئله یکی از مناقشات جدی در مورد جنبش سیاسی کردی در ترکیه است. صلاح الدین دمیرتاش، رهبر سابق حزب دموکراتیک خلقها یا HDP در جریان یکی از جلسات محاکمه خود در زندان، درباره این موضوع اظهارنظر کرد. او گفت:« من این را بگویم یا نه چیزی را عوض نمی کند اما در ساختمان پارلمان ترکیه 10 میلیون امضا وجود دارد که می گوید عبدالله اوجالان منشا دیدگاه سیاسی من است». پروین بولدان، رهبر مشترک فعلی حزب دموکراتیک خلقها هم در سخنان خود در یکی از شبکه های عمومی گفت که عبدالله اوجالان یکی از واسطه های اصلی در مذاکرات میان دولت ترکیه و کردها بود. نه تنها HDP بلکه دولت ترکیه هم می گوید اوجالان در روند مذاکره ترکیه و کردها که از سال 2009 آغاز شد حضور داشته است. بنابراین این، من می گویم مسئله این است که ما چه طور به قضیه نگاه می کنیم و چگونه آن را توصیف و تشریح می کنیم. مهم ترین مسئله دادن حقوق اساسی و اصلی به کردها و صد البته، دادن این حقوق به دیگر قومیت های مختلف در ترکیه است.
پ.ک.ک چهار دهه قبل و با ایدئولوژی متفاوت از دیدگاه امروزش بوجود آمد. از طرفی دیگر، احزاب سیاسی از طریق سیستم قانونی کشور و با اصول سیاسی مختلف بوجود آمده اند. برپایه اینها، من بر این باور هستم که این پرسش که چه کسی رهبری جنبش سیاسی کردها در ترکیه را بر عهده دارد واقعیت کردها و سیاست های پارلمانی حزب دموکراتیک خلق ها را تحت تاثیر قرار می دهد. ما باید واقع گرایانه به نقش عبدالله اوجالان و پ.ک.ک در این جنبش در کنار نقش احزاب طرفدار کردها نگاه کنیم. از نظر من، پاسخ به این سوال در پذیرش مسئله کردها در دیگر مناطق برای مثال در عراق و سوریه نیز تاثیرگذار است. لازم است بدانیم مهم ترین خواسته های جنبش سیاسی کرد چیست. امروزه دو خواسته مهم کردها در ترکیه مطرح می شود که خواسته مشترک همه عوامل دخیل در جنبش شامل احزاب سیاسی و سازمان های غیردولتی است: 1- رسمیت دادن به هویت کردها در قانون اساسی ترکیه 2- دادن حقوق فرهنگی به کردها بویژه آموزش به زبان مادری.
اساسا، من می خواهم بگویم که من فکر نمی کنم مسئله رهبری جنبش مهم ترین جنبه جنبش سیاسی کرد در ترکیه است. وقتی به طور دقیق تر به افراد داخل حزب HDP نگاه می کنیم کارشناسان متعهد و با داشتن تحصیلات عالی از جمله وکلا، استادان دانشگاه، مسئولان اتحادیه های تجاری، معلمان، فعالان حقوق بشری از قومیت های مختلف را مشاهده می کنیم. اهمیت دادن به مسئله کردها از سوی همه مردم ترکیه بالاتر از بیان مسئله رهبری در جنبش است. در غیر این صورت، افزایش حمایت قشرهای عادی مردم ترکیه از HDP و بویژه دستاوردهای حزب در سه انتخابات عمومی و نیز انتخابات محلی قابل توضیح نیست.
کردپرس: حزب حاکم آک پارتی و شخص رجب طیب اردوغان نتوانستند مسئله کردها را حل کنند و اکنون آن را انکار می کنند. آیا انتظار می رود که حزب جمهوریخواه خلق با توجه به پیشرفت های اخیر این حزب در آخرین انتخابات ترکیه و در دست گرفتن مقام شهرداری در برخی شهرهای کلیدی و با توجه به برخی پیش بینیها پیرامون احتمال دست یابی آن به قدرت در ترکیه، این مسئله را حل کند؟
دکتر آینور اونال: قبل از هر چیز لازم است درباره اصل مسئله کردها در ترکیه چیزی بگویم. من معتقدم که این مسئله مسئله کردی نیست بلکه مسئله ای یک کشور است. بنابراین، من فکر می کنم که این مسئله را باید از طریق رویکرد دولتی و نه در قالب سیاست حزبی دنبال کرد. بنابراین، عملکرد پارلمان و سیاست دولت ها( در ترکیه) را نمی توان جدای از عملکرد و سیاست کشور در نظر گرفت. در نتیجه، صد البته، دولت و اپوزیسیون بویژه در مورد حزب جمهوریخواه خلق یا CHP نقش مهمی در بحث کردن درباره مسئله کرد دارند. من می خواهم به نقش حزب جمهوریخواه خلق در حل مسئله کردها امیدوار باشم اما با توجه به مرور عملکرد این حزب در مورد مسئله کردها نباید چندان خوشبین بود. همچنان بخش بزرگی از بدنه حزب همان ایده های کمالیستی را در مورد کردها دنبال می کند که وجود واقعیت کردها را انکار می کند.
با این حال، با توجه به نتایج انتخابات اخیر بویژه در استانبول، من معتقد هستم که با در نظر گرفتن نفوذ رای دهندگان حزب دموکراتیک خلقها و تاثیر آنها در به دست آمدن این نتایج، پلها در حال ایجاد شدن بوده و فضای مثبتی نیز بوجود آمده است. همچنین باید اشاره کرد که اخیرا صداهای قدرتمندی در داخل حزب جمهوریخواه خلق بر علیه ناعدالتی های صورت گرفته نسبت به مسئله کردها و حزب دموکراتیک خلقها در حال بلند شدن هستند. برای مثال می توان به برخی از آنها مانند اکرم امام اوغلو شهردار استانبول، جانان کفتانچی اوغلو مقام مسئول حزب در استانبول، باریش یارکاداش، نماینده سابق حزب در پارلمان و ارن اردم، نماینده سابق و زندانی حزب اشاره کرد. من معتقد هستم که این ها پیشرفت های امیدوارکننده ای در مورد مباحثه پیرامون واقعیت کردها و دادن آگاهی به عموم است. من امیدوارم با درک این پیشرفت ها، حزب جمهوریخواه خلق دیدگاه کمالیستی خود در مورد کردها را که در مورد برداشتن مصونیت نمانیدگان و یا حمایت از دولت ترکیه در حمله به عفرین دیدیم تغییر دهد. حتی به نظر می رسد که کمال قلیچدار اوغلو، رهبر حزب بعد از انتخابات در استانبول پیام های حساسیت زایی نسبت به رهبران سیاسی زندانی کرد داده است اما اگر از من سوال کنید می گویم اگر تغییری در رویکرد حزب جمهوریخواه درباره مسئله کردها روی دهد باید در نقد ذهنیت سفت و سخت کمالیستی درباره این مسئله باشد.
کردپرس: آیا مراودات سیاسی میان احزاب سیاسی کرد در عراق و ترکیه می تواند باعث ایجاد تغییراتی در جو اجتماعی-سیاسی ترکیه شود. برای مثال، آیا این تعاملات می تواند فضایی ایجاد کند که کردهای ترکیه و دولت به توافقی پیرامون ایجاد موجودیتی شبیه به اقلیم کردستان شود که مورد پذیرش آنکارا نیز قرار گیرد؟
دکتر آینور اونال: من معتقدم که این مراودات و تبادل ها در حوزه فرهنگی، اجتماعی و تاریخی که جدای از بطن سیاسی است قابل انکار نیست. تا آنجایی که من شاهد و ناظر بوده ام، آنها از قبل هم دارای ارتباطاتی منظم فارغ از تفاوت های ایدئولوژیک بوده اند. در مورد ایجاد وضعیت خاص مانند اقلیم کردستان در عراق، همان طور که می دانید، خواسته های احزاب طرفدار کرد در ترکیه مغایر با پدیده ای مانند اقلیم کردستان در عراق است. البته به این معنی نیست که کردهای ترکیه و عراق مواضع همدیگر را به رسمیت نمی شناسند و یا از هم حمایت نمی کنند. حداقل من می توانم بگویم که حزب دموکراتیک خلقها در جریان برگزاری رفراندوم در اقلیم کردستان از این خواسته حمایت کرد. من معتقدم که همیشه سطحی از ارتباطات سیاسی میان کردهای عراق و ترکیه وجود داشته است. اما به دلیل سیاست های پارلمانی احزاب سیاسی کردگرا، دیدگاه های آنها به طور روشن تر بیان می شود. اظهارات رسمی و بازدیدهای آنها نشان می دهد که تلاش هایی برای ایجاد فضایی مشترک در رویکردهای آنان پیرامون کل منطقه صورت می گیرد.
کردپرس: این سوال زیاد تکرار شده، اما آیا واقعا برخی متحدان ترکیه مانند آمریکا و اروپا می توانند به حل مسئله کردها در ترکیه کمک کنند؟ و یا آیا اصلا تمایلی به این کار دارند؟
دکتر آینور اونال: من می خواهم یک جور دیگر درباره این موضوع صحبت کنم. اولا من معتقد هستم که مسئله کردها در ترکیه مسئله دولت است که از آغاز نتوانسته است واقعیت کردها را درک و تشخیص دهد. سپس این مسئله باید مورد بحث قرار گیرد و حقوق قومی و فرهنگی کردها در داخل کیان ترکیه و از طرف نمایندگان هر دو طرف به رسمیت شناخته شود. با این حال، من معتقدم که سیاست های پارلمانی جنبش کردی در ترکیه تاثیر چشم گیری در زمینه چگونگی نگاه غرب به مسئله کردها داشته است. مذاکرات در مورد عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا نیز تاثیر زیادی در زمینه به رسمیت شناختن حقوق فرهنگی، پایان دادن به وضعیت فوق العاده در مناطق کردنشین ترکیه و آزاد کردن زندانیان سیاسی کرد داشته است. به عبارت دیگر، از آنجایی که خواسته های کردها جزء حقوق بشر است درگیر شدن جامعه بین المللی در این مسئله تاثیرگذار است.
با این حال، همان طور که قبلا هم گفته ام، مشکل این است که بیشتر از آن که مسئله کردها در ترکیه به واقعیت کردها مربوط باشد حول محور پ.ک.ک می چرخد. مسئله کردها در این رابطه به بن بست می رسد زیرا وقتی پ.ک.ک در آن درگیر می شود با این قضیه به عنوان بخشی از مسئله تروریسم برخورد می شود به این دلیل که پ.ک.ک از نظر آمریکا و اروپا به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می شود. همان طور که شما هم به آن اشاره کردید همه این کشورها بویژه در داخل نهاد نظامی ناتو متحد ترکیه هستند. این امر همواره به یک مسئله مهم در این رابطه تبدیل شده است. به عنوان جمع بندی، باید بگویم که از آنجایی که حقوق مورد اشاره کردها در ترکیه از حقوق بنیادین است، من معتقدم که مسئله کردها باید در چهارچوب قوانین بین المللی و در قالب حقوق و مسئولیت مورد حل و فصل قرار بگیرد.
کردپرس: ترکیه از مسیرهای دیگری از جمله اجرای برخی پروژه های اقتصادی در مناطق کردنشین خواسته است این مسئله را حل کند. به نظر شما، اهتمام به مسائل و مشکلات اقتصادی کردهای ترکیه می تواند به حل مسئله کردها منجر شود؟
دکتر آینور اونال: این مسئله هم از جمله جنبه های واقعیت مسئله کرد در ترکیه است. حتی منابع و آمارهای دولتی ترکیه نشان می دهد که شرق و جنوب شرق ترکیه عقب افتاده ترین منطقه ترکیه از نظر اقتصادی است و 20 شهر کم توسعه یافته ترکیه در این منطقه قرار دارند. این تفکر نه بر اساس عقیده شخصی من است و نه جهت گیری سیاسی. همچنین توجه محققان به این مسئله بیشتر شده است. در طول دهه های اخیر، توجه بخش آکادمیک به مسئله کردها در ترکیه بیشتر شده است. در برخی نقاط دیگر مانند سوریه و عراق نیز این مسئله توجه بخش آکادمیک را به خود جلب کرده است. میان توسعه نیافتگی و مطالبه حق تعیین سرنوشت از سوی کردها حتی قبل از بوجود آمدن ترکیه کنونی ارتباط وجود داشته است.
اگر به این مسئله که چگونه پروژه توسعه منطقه کردنشین ترکیه موسوم به GAP به شکست انجامید در می یابید که بوضوح این مناقشه یک کار تحقیقی و آکادمیک است. حتی در سال های اولیه تشکیل جمهوری ترکیه گزارشهای رسمی راجع به مناطق کردنشین ترکیه وجود دارد. برای مثال ( یادیرجی سال 2017) نقل کرده است: « مطمئنا هیچ پایه و اساس اقتصادی برای حمایت از یک موجودیت مستقل بومی وجود ندارد». متاسفانه، مردمان بومی زیادی در تمام جهان این مسئله را در کشوری که در آن زندگی می کنند تجربه کرده اند. به طور خلاصه باید گفت در مورد کردها، تمهیدات خاص اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی از زمان تاسیس جمهوری ترکیه وجود داشته است.
کردپرس: با وجود این توصیفات، آینده جنبش سیاسی کردها را در ترکیه چگونه می بینید؟
دکتر آینور اونال: با توجه به افزایش حمایت توده های مختلف قومیت های مختلف در ترکیه از کردها یا به طور خاص جنبش سیاسی کردها در این کشور، این مسئله توسعه و پیشرفت قابل توجهی در ترکیه داشته است. اگر به تمام سطوح ساختار حزب دموکراتیک خلقها که من آشنایی زیادی با آن دارم، نگاه کنیم، آنها از نظر سواد تحصیل کرده در سطح عالی و دارای ذهن باز و اشتیاق فراوان برای حل این مسئله هستند. در پایان می خواهم بگویم که جنبش سیاسی کردها در ترکیه با درک جدیدی دوباره ظاهر شده است. من معتقد هستم که این نوع درک جدید بوسیله احزاب سیاسی کردگرا در ترکیه که از دهه 1990 و از بطن مردم عادی توسعه یافته و به خواسته های آنها پرداخته، توسعه بیشتری پیدا کرده است و در آینده حمایت بیشتری از آن صورت خواهد گرفت.
کد خبرنگار:40101
نظر شما