نام گذاری روز پتروشیمی بهانه ای برای یادآوری ویژگی ها، مزایا و محصولات این صنعت است تا از یک سو عموم مردم بدون کم و کاست با یکی از معدود صنایعی آشنا شوند که در ابعاد مختلف زندگی روزمره خود نقش آفرین است از صنایع خودروسازی و بسته بندی گرفته تا پوشاک، لوازم بهداشتی و درمانی، کیسه های حامل، دارو، رنگ، بسته بندی مواد غذایی، تلفن های همراه، رایانه، فرش، لباس، مبلمان و ... ؛ محصولی را نمی توان یافت که مواد پتروشیمی در آن نقش آفرین نباشد که چنین عجین شدن با زندگی مردم علاوه بر آنکه اهمیت پتروشیمی را نشان می دهد، ضرورت معرفی هر چه بیشتر آن به عموم مردم را بیش از پیش نمایان می کند. در حوزه تخصصی هم، روز صنعت پتروشیمی می تواند بهانه ای برای یادآوری مزیت های صنعت پتروشیمی برای تصمیم گیران و تصمیم سازان در عرصه های کلان از جمله دولت و مجلس می باشد تا آنگونه که سزاوار است، به این صنعت پر سود و ارزش آفرین توجه کنند . چراکه صنعت پتروشیمی با توجه به ارتباط قوی پسین و پیشین که با سایر صنایع همانند صنعت برق، گاز و ... دارد یکی از راهبردی ترین صنایع کشور به شمار می رود این صنعت با ایجاد پیوندهای بین اقتصاد داخلی و بخش نفت و گاز کشور و تبدیل اقتصاد ایران از خام‌فروشی انرژی به صادرکننده محصولات نهایی با ارزش از ارکان اصلی صنعت نفت در زنجیره تولید و موتور محرک توسعه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور می باشد و نقش بسزایی در تولید ناخالص ملی دارد. این صنعت و شرکت های زیرمجموعه آن با انتخاب مشتریان راهبردی و استراتژیک، تلاش در جهت کسب سهم بیشتر بازارهای بین المللی، ایجاد تنوع در فروش محصولات تولیدی، مشارکت بیشتر بخش خصوصی در فروش محصولات خود و تولید محصولات با ارزش افزوده بالا از طریق تکمیل زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی باعث کاهش خام‌فروشی و ایجاد ارزش افزوده مضاعف اقتصادی، ثروت‌آفرینی و اشتغال‌زایی منجر شده و مصداق علمی و عملی تبلور توسعه پایدار در راستای اقتصاد مقاومتی می باشد.

صنعت پتروشیمی کشور با تولید بیش از ۵۳ میلیون تن محصول متنوع در سال 97 و فروش 33 درصد از این محصول در داخل کشور موجب تحرک آفرینی سایر بخش‌های صنعت کشور از جمله لاستیک و پلاستیک، ساختمان، پاک‌کننده‌ها، دارو، رنگ، صنایع شیمیایی، برق و الکترونیک، نساجی، پزشکی، خودروسازی، لوازم خانگی، غذایی و غیره شده است همچنین تامین کود مورد نیاز بخش کشاورزی موجب ارتقای عملکرد کیفی و کمی محصولات کشاورزی کشور شده است. تنوع محصولات پتروشیمی تولیدی، یکی دیگر از ویژگی‌های صنعت پتروشیمی کشور است به‌طوری که درحال حاضر نزدیک به ۱۰۰ نوع محصول پتروشیمی در بخش‌های مختلف این صنعت در حال تولید است که این تنوع محصولات می تواند حلقه های مفقوده صنایع بیشماری را تکمیل نماید و بدون شک توسعه صنایع وابسته این صنعت نیز در تامین کالاهای مصرفی و رفع نیازهای صنایع داخلی، اشتغالزایی، کسب درآمد های ارزی و قطع وابستگی نقش بسیار مؤثری در اقتصاد کشورمان دارد. البته پیچیدگی فرآیند تولید محصولات و به تبع آن ارزش آفرینی بیشتر در ترکیب محصولات پتروشیمی کشور متفاوت است که باید تلاش شود تا با حرکت به حلقه‌های انتهایی زنجیره ارزش و نوآوری به منظور تولید محصولات جدید، زمینه تحرک بخشی و تولید محصولات رقابتی در سایر صنایع وابسته به این صنعت فراهم آید.

همانند بخش‌های بالادستی نفت و گاز، صنعت پتروشیمی نیز به بخش صنعت به عنوان تامین‌کننده مواد و قطعات، خدمات فنی و مهندسی، ماشین آلات و سایر موارد مورد نیاز خود توجه می کند و از این طریق ارتباط تنگاتنگی بین صنعت پتروشیمی و این صنایع برقرار شود.

داده‌های گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان از پیوند پسین قوی بخش برق با بخش صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی می‌دهد بطوریکه پس از بخش تولید فلزات اساسی بیشترین ارزش برق خریداری شده به بخش صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی تعلق دارد. به علاوه بر اساس آمار موجود به‌طور متوسط طی سال‌های ۹۱ تا ۹۵ حدود ۱۵ درصد از کل کالاهای حمل شده طی این سال‌ها را محصولات شیمیایی تشکیل می‌دهند. ضمن اینکه صنعت پتروشیمی در دریافت خدمات از بخش حمل ونقل جاده‌ای پس از بخش کشاورزی، دامی و غذایی و بخش ساختمانی و معدنی در رتبه سوم قرار دارد. همچنین با توجه به حجم بالای سرمایه گذاری و نیز ریسک بالای مالی وخطرات احتمالی در صنعت پتروشیمی، این صنعت با بخش بیمه و نهادهای مالی واسطه‌ای تعامل قوی تری دارد.

اگر چه به دلیل مشکلاتی از قبیل جنگ و تحریم در سالهای اخیر با اهداف ترسیم شده در سند چشم انداز 1404 فاصله دارد ولی کسب کسب جایگاه ششم در میان 71 بخش اقتصادی کشور و ارزآوری معادل ۲۶% صادرات غیر نفتی در سال 97 ، نشان از ایفای نقش مهم این صنعت در تحرک بخشی سایر بخش های اقتصادی و رشد اقتصاد ایران بخصوص در زمان تحریم می دهد و انتظار می رود با توجه به مزایای کشور عزیزمان از قبیل دسترسی به خوراک پایدار و ارزان به دلیل برخورداری از موهبت دخائر هیدروکربوری (رتبه یک ذخایر گازی جهان و چهارمین کشور دارنده ذخایر نفت جهان) در کنار امنیت بازار بزرگ رو به رشد مصرف داخلی، دسترسی آسان به آبهای آزاد و بین المللی، جمعیت جوان تحصیلکرده و وجود شرکت های مهندسی، پیمانکاری و سازندگان با کیفیت ایران، نقش پررنگتر و گسترده تری داشته باشد که این امر به مدد نگرش مثبت مسوولان و تصمیم سازان به توسعه صنعت پتروشیمی در دو حوزه حاکمیتی و رگولاتوری در قالب شرکت ملی صنایع پتروشیمی و توسعه ای و عملیاتی در قالب بخش خصوصی و هلدینگ های فعال در این حوزه و همچنین تمرکزگرایی در حوزه بازرگانی وصادرات محصولات پتروشیمی و با رعایت تکمیل زنجیره ارزش و توسعه متناسب و تولید محصولات مورد نیاز نهایی تحقق خواهد یافت.

*کارشناس مسائل پتروشیمی