تمدن کهن و غنی و وجود آثار و محوطه‌های تاریخی بی‌شمار در ایران و از طرفی دیگر گستردگی آثار و نبود فرهنگ‌سازی در کشور باعث به‌وجود آمدن یک معضل اجتماعی به‌نام حفاری‌های غیرمجاز شده است که این معضل گریبان‌گیر محوطه‌های تاریخی و غیرتاریخی شده و دستگاهای امنیتی، انتظامی و قضایی را نیز درگیر خود کرده است.

افزایش جرایم در این حوزه و آمار تکان‌دهنده در محاکم قضایی، ورود کلاه‌برداران حرفه‌ای به این عرصه، مال‌باختگانی که در دام این کلاه‌برداران اسیر می‌شوند و وجود تلفات انسانی بی‌شمار در جریان این حفاری‌ها نشان می‌دهد که در این موارد برخورد جدی و بدون اغماض و آگاه‌سازی مردم ضرورتی انکارناپذیر است.

۶۰ درصد حفاری‌های غیرمجاز در کشور توسط افراد سودجو، خلاف‌کار و کلاه‌برداران حرفه‌ای صورت می‌گیرد که تعدادی از آن‌ها نیز توسط رمال‌ها و دعانویسان تحریک شده و اقدام به این کار می‌کنند و سویی دیگر تبلیغ آزادانه در فضای مجازی تحت عناوین آموزش و فروش دستگاه‌های گنج‌یاب عاملی برای تحریک و ایجاد وسوسه افراد ناآگاه هستند.

در این راستا علاوه بر تخریب محوطه‌های تاریخی، بیشترین آسیب را روستاییان متحمل می‌شوند چرا که ورود این افراد به محیط روستاها اولا موجب توسعه و رواج انواع بذهکاری‌ها در روستاها می‌شود و از طرفی دیگر این سوداگران با حفاری‌های عجیب و غریب مانند حفر تونل و چاه موجب خسارت‌های مالی و جانی و دامی به آن‌ها می‌شوند، همچنین علاوه بر این موارد بارها اتفاق افتاده است حفاران غیرمجاز در روستاها زمانی که از حفاری‌های غیرمجاز نتیجه نمی‌گیرند با دزدیدن اموال و احشام و دام‌های اهالی به کار خود خاتمه و متواری می‌شوند.

اما بررسی بیشتر دلایل افزایش حفاری‌های غیرمجاز در کشور نشان می‌دهد آنچه موجب افزایش این معضل اجتماعی شده است عواملی مانندعدم آگاهی و فرهنگ‌سازی، افزایش پول‌شویی در جامعه، بیکاری و فشارهای اقتصادی هستند.

بعضی از جوانان بیکار با مشاهده کسانی که از طریق پول‌شویی به جایی رسیده‌اند فکر می‌کنند که این افراد از طریق گنج‌یابی به این زندگی رویایی رسیده‌اند لذا بیل و کلنگ برداشته و به تخریب هویت و شناسنامه خود اقدام می‌کنند.

از طرفی دیگر بیکاری رابطه مستقیم با افزایش حفاری‌ها دارد چرا که در دوران شیوع ویروس کرونا شاهد افزایش حفاری‌ها در کشور هستیم و از طرفی به‌طور سنتی در فصل زمستان با افزایش بیکاری آمار حفاری غیرمجازی بیشتر می‌شود.

یکی دیگر از معضلات حفاری‌های غیرمجاز، حفاری بقاع متبرکه و امام‌زاده‌ها با هدف شبه‌افکنی در دین است چرا که این افراد در برخی موارد جزء گروه‌های معاند بوده، دو هدف را دنبال می‌کنند یک به دنبال جسد مومیایی و دفینه و دوم به دنبال شبهه‌افنکی در مورد اعتقادات مردم هستند، لذا ضرورت دارد دستگاه‌های امنیتی و انتظامی موضوع را به طور ویژه پیگیری و متخلفان را به جزای عمل خود برسانند.

برخورد با این اقدامات نیازمند پیشگیری‌های اجتماعی و کیفری است برای پیشگیری اجتماعی می‌توان اقداماتی مانند آموزش کودکان و نوجوانان و گنجاندن یک واحد درسی به دانش‌آموزان درباره اهمیت و آشنایی با میراث‌فرهنگی و حفظ آن، اجرای کلاس‌های درس تاریخ در محوطه‌ها و بناهای تاریخی و استفاده از رسانه‌های اجتماعی و فضای مجازی به‌ویژه صدا و سیما به منظور آشنایی عموم شهروندان به منظور بالا بردن مشارکت مردمی در حفظ و صیانت از آثار تاریخی انجام داد و همچین استفاده از گروه‌ها، انجمن‌ها و تشکل‌های مردمی و فعال کردن انجمن‌های میراث‌فرهنگی و… در بعد پیشگیری نقش بسیار مهمی دارد.

از طرفی مجازات کیفری عاملان و اجرای عدالت بدون اغماض می‌تواند از تخریب و غارت اموال فرهنگی و تاریخی جلوگیری کرده و موجب حفاظت از این میراث گرانبها شود.

منبع ؛ میراث فرهنگی