کاربرد دف به ویژه در خاورمیانه از سایر جاها بیشتر است. در ایران و در کشورهای عربی همچون عربستان و عمان و کشورهای دیگری چون ترکیه، عراق و آذربایجان از جمله جاهایی است که دف رواج دارد. اما مبداء و مهد اصلی ساز "دف" مناطق کردنشین به ویژه کردستان بوده و هست. در میان کُردها و به ویژه در استان کردستان دف نوازی در میان مردم جایگاه خاص و مقدس و ارزشمندی دارد.
در گذشته و قبل از اسلام نیز ساز "دف" در میان کُردها به شیوه مطلوب و مناسبی از آن بهره گرفته شده است و بیشتر در مراسمات آیینی، معنوی، سنتی و موسیقی های فاخر از آن استفاده شده است.
ولی امروزه در اکثر سبک های موسیقی اصیل و سنتی کُردی و ایرانی شامل موسیقی دستگاهی و مقامی و… مورد استفاده قرار می گیرد.
اما صدها سال است بیشتر برای نواختن در خانقاه ها، تکایا و موسیقی عرفانی مورد استفاده گرفته و این مکان های معنوی به جایگاه اصلی ساز "دف" در مناطق کردنشین و کردستان مبدل گشته است.

بیش از 13 قرن است در خانقاه‌های کردستان همدم دراویش کردستان شده و با ذکر و سماء آنها آمیخته شده، بطوریکه ذکرها در هر مقامی با ریتم خاص خود در دف همراه هستند و به عبارتی هر ذکری مقام خود را دارد و برای نخستین بار کُردها برای بیان سوز و گداز عشق و عرفان به کار گرفتند و آتش درونی عشاق و عرفا را با آن به نمایشی وصف‌ناپذیر تبدیل کردند.
دف آلت موسیقی خانقاهی است که صفوف عرفای سوخته در عشق خدا، پیامبر و اولیاءالله را به نظم می‌آراید و هر کس به خانقا وارد می‌شود نخستین آلت موسیقی که وی را به فکر وامی دارد و زمینه علاقه به عرفان را در او فراهم می‌سازد این ساز عرفانی است تا جایی که شنیدن آن با تکان روح و صیقل خوردن روان گره می‌خورد و در هم می‌آمیزد.
اگر چه ساز دف جایگاهش از خانقاه گرفته است اما احترام و رقابتی شدن آن و فعالیت در این حوزه آفت بزرگی برای جایگاه و قداست این ساز عرفانی شده است.
کردستان مهد دف جهان است، دف از آن دست الات موسیقی عرفانی است که در تملک معنوی مردم کُرد قرار دارد... و کُردها آن را برای بیان سوز و گذار عشق و عرفان به کار گرفته اند.
دف نوازی در کردستان اصالتی کهن و ریشه تاریخی دارد این نوع موسیقی عرفانی در گذشته بیشتر در خاتقاها و تکایا اجرا می شد و همه گیر و همه پسند دیگر محافل و مجالس تبدیل شده است.
صدای شرین و ماندگار ساز دف در خاتقاه و تکایاهای کردستان از اعتبار و ارزش والایی برخوردار بوده و رفیق همراه دراویش و ذاکرین اهل طریقت بوده و تاریخ کُرد و کردستان بسیار دفنوازانی به خود دیده که عمرشان را در رونق دف به پایان رساندند و آثاری ماندگار و نام نیکی از خود و این هنر به یادگار گذاشتند.
کردستان را دف نوازان امروز و فردا پایتخت دف نکرده اند این ریشه در اقوام دور این سرزمین دارد و همه در کنار هم نقش تعیین کننده در انتخاب کردستان به عنوان پایتخت دف جهان داشته اند.
موضوع این است نام و نشان امروز در عرصه جهانی حاصل تلاش کسانی است که سال های سال خاک خانقاه خورده و این ساز عرفانی را ملاک اصلی عمل خود قرار داده اند. شاید خیلی ها بگویند که دف اگر با شیوه قبلی بماند دیگر به اوج نمی رسد و خوشبختانه ساز عرفانی دف وارد موسیقی شده و سالهای گذشته به وسیله خانواده کامکار ها و عندلیبی ها و خاک طینت ها و دیگر هنرمندان فاخر موسیقی کردی از درگاه خانقاه ها خارج کرده و وارد موسیقی شده است و منتش از این اساتید و بزرگانی همچون استاد بیژن کامکار، فرزاد عندلیبی، احمد خاک طینت بوده است و توسط گروه های موسیقی کُردی و همچون گروه موسیقی استاد سعدالله نصیری و سایر گروهای موسیقی دیگر دف وارد سرزمین های دیگر شده و ساز دف را به همه مردم دنیا شناختند و به همه معرفی کردند که دف صاحب اصلیش متعلق به کردستان است و جایگاهش در خانقاه ها ارزش والایی دارد.
اما این واقعیتی انکارناپذیر است که سوز درون و پنجه انسان‌هایی چون خلیفه عبدالصمد عندلیبی، خلیفه کریم صفوتی، میرزاآغه غوثی، حبیب‌الله تیمورپور، سید شمس‌الدین سیدزاهدی، درویش محی‌الدین بلبلانی، حاج خلیل شهلا، خلیفه مجید سقز، نبی فاتحی، ماشالله بختیاری، خلیفه حسین فشیری، خلیفه جلال زندسلیمی، سید علا یاسینی، سید بهاالدین حسینی، سید عطا سلامیه، احمد خاک‌طینت، فرزاد عندلیبی و غیره که برخی این عزیزان دیگر در میان ما نیستند بوده است که دف را به این جایگاه رسانده نه پرتاپ کردن دف و یا نواختن آن در برخی نقاط نامتعارف که امروزه برخی‌ها انجام می‌دهند و با این کار ضمن بی‌احترامی به این ساز عرفانی دل عارفان و عاشقان واقعی دف خانقاهی را به رنج می‌آورند.
پیشکسوت های که در قید حیات هستند و برای این ساز مقدس زحمت می کشند بزرگانی همچون: ماشاالله بختیاری، موسی حسن نژاد، خلیفه جلال زندسلیمی، استاد سید بهاالدین حسینی، سید علاء یاسینی، سید عطا سلامیه، احمد خاک طینت، فرزاد عندلیبی، منصور مرادی و دیگر بزرگان که دف را به این جایگاه رسانده اند.
باید گفت نه پرتاب کردن دف و یا نواختن آن در برخی نقاط نامتعارف که امروزه برخی انجام می دهند مرسوم بوده و این کار ضمن بی احترامی به این ساز عرفانی دل عارفان و عاشقان واقعی دف خانقاهی رابه رنج می آورد و زیر سوال می برد و متاسفانه هرچه جلوتر می رویم شاهد برخی بی احترامی ها به قداست این ساز عرفانی از سوی افرادی هستیم و بعضی ازاین افراد ساز مقدس دف بجز مراسمات عرفانی و موسیقی های سنتی و فاخر، ساز دف را مراسماتی استفاده کنند که ساز دف را زیر سوال میبرد و بخاطر مقدار ناچیز پولی که برایشان مهم نیست در مراسماتی که جایگاهی برای ساز دف عرفانی ندارند آن را رواج داده اند و برخی از خواهرهای بزرگوار با لباسهای ناجور و صورت آرایشی نامناسب و نمایان دف را در دست میگیرند و بخاطر اینکه نام الکی از خود در آورده باشند این ساز را زیر سوال میبرند و بعصی از برادر های بزرگوار در داخل مراسمهای که جایگاه دف را ندارد برای رقص در شادی های بی مورد با ساز دف اداهایی ناجوری در می آورند که شان و قداست و هنر ساز دف را زیر سوال می برند.
به یاد داشته باشید در بین دف نوازهای خانقاهی هرگز استفاده ای جز مراسمات عرفانی نداشته و همیشه با وضو دف را دست گرفته اند و مدح حضرت رسول اکرم شده و یادی از والیا الله کرده و شکر خدا هنوز هم دف نوازهای برتر که در شهر سنندج مشغول فعالیت هستند گرایش خوبی به خانقاه و همیشه در خدمت خانقاه و تکایا بوده و با احترام از ساز دف بهره میگرند همچون: استاد های عباس کیخسروی که استاد سازنده دف نیز هستند، استاد مهدی ارشدی، حمزه ترکه،
علاالدین ابوالقاسمی، مختار زندسلیمی، پرویز مندمی، آشنا سید زاهدی، وریا عارفی، وریا فشیری، پیمان صفوتی، کاوه عبداللهی، برادران سلامیه، مسعود مرادی، شاهرح فاتحی، فرید زندی، پژمان نقشبندی، ساسان عبداللهی، آکو نیک بین، ادیب جعفری و ‌‌خوشبختانه این بزرگواران شاگردهای خوبی پرورش داده اند و این اساتید یاد دادن ریتم های خانقاهی در اولویت تدریس شان است و تا علاقمندان ریتم های خانقاهی را فرا نگیرند اجازه نمی دهند وارد فاز بعدی شوند.
اما هرچه جلوتر می رویم دف نوازهای جدید وارد این حوزه می شوند، دف که اصالت خود از حانقاه گرفته آن از اصل خود دور کرده و موجب بی اخلاقی و مانورهای روی دف و نوشته های بی مورد روی دف می شوند و حرکات های موزون روی دف فقط بخاطر اینکه از این نوازنده ها فیلم گرفته بشود و به اشتراک در فضاهای مجازی گذاشته شود تا جلب توجه بکنند صورت می گیرد و برایشان مهم نیست این ساز عرفانی زیر سوال می رود و دست به هر کاری می زنند و همین مسئله موجب شده خانقاهایی که منشاء عرفان و عشق به پیامبر و اهل بیت هستند خلوت جلوه کنند.
از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز انجمن دف ایران به استان کردستان واگذار شده و امیدوارم و از خدای متعال برای پیگیری تشکیل این انجمن توسط بزرگان دف استادان و اساتید این ساز عرفانی سپاسگزارم و انشالله هرچه زودتر فعالیت بزرگان دف تشکیل شود و با ناهنجاری ها و ادها و بی احترامی های که به ساز مقدس دف صورت می گیرد و شاهد آن هستیم پیگیری و برای رفع آن اقدامات مفید انجام گیرد و بیشتر و بهتر از گذشته ساز دف به جایگاه واقعی خود برگردد.
صدای شیرین و زیبا و ماندگار ساز دف در خانقاه و تکیه‌های کردستان از اعتبار و ارزش والایی برخــوردار بوده و رفیق و همراه دراویش، ذاکرین و اهــل طریقت بوده و همراه با نیایش و ذکر و ســروه‌های آنان هم‌نشــینی و همراهی کهنی دارد.
تاریخ کرد و کردستان بسیار دف‌نوازانی را به خود دیده که عمرشان را در رونق دف به پایان رساندند و آثاری ماندگار و نام نیکی از خود و این هنر به یادگار گذاشتند، قدرت هنر دف‌نوازی کردها تنها دف را نوازش نکرده بلکه موجب تحریک آتش درون شعرا نیز شده است.
کم نیستند عزیزانی که دف‌نوازی را از کنج خانقاه‌ها یاد گرفته‌اند و امروز نیز در عرصه‌های استانی، ملی و حتی جهانی جایگاه خاصی برای خود دارند و به شیوه درست از دف استفاده می کنند اما نگرانی ما از این است که متاسفانه هرچه جلوتر می‌رویم شاهد برخی بی‌احترامی‌ها به قداست این ساز عرفانی از سوی افرادی هستیم که بعضا دف‌نوازی را در کلاس‌های آموزشی آموخته‌اند و برای کسب رتبه و اعتبار خود به اشکال مختلف از ساز "دف" استفاده می کنند که به ضرر و زیان جایگاه "دف" بوده و قداست و اصالت و جایگاه آن یعنی خانقاه را هم تضعیف می کنند که ضرورت دارد این شیوه های غیرمتعارف و استفاده های ناصحیح از ساز مقدس "دف" حذف و تلاش گردد به همان شیوه صحیح و اصولی از دف استفاده شود و آموزش های صحیح آن به علاقمندان آموزش داده شود و این مهم بر عهده متولیان، بزرگان خانقاها، و اساتید و کسانی است که دل در گروه اصالت ها و ارزش های این دیار و این ساز مقدس دارند.