به گزارش کردپرس، رهبری حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) اخیرا انتقادات خود را از اداره خودگردان شمال و شرق سوریه (AANES) و به‌ویژه از مظلوم عبدی، فرمانده کل نیروهای دموکراتیک سوریه یا (SDF) تشدید کرده است. تیم رهبری اولیه در پ.ک.ک نیز به طور فزاینده ای تمایل آشکاری به همزیستی با دولت سوریه نشان داده است.

اظهارات اخیر رهبری پ.ک.ک در قندیل نیز منعکس کننده دو رویکرد متفاوت حزب اتحاد دموکراتیک یا (PYD) و SDF است. مظلوم عبدی و کسانی که با او همسو هستند سعی می کنند از یک رویکرد سیاسی عملگرایانه در شمال شرق سوریه پیروی کنند، در حالی که آلدار خلیل، چهره اصلی متمایل به پ.ک.ک در PYD، رویکرد متفاوتی را در برابر مظلوم کوبانی دنبال کرده و رهبری می کند. این مقاله با استفاده از داده‌های منبع باز و با تکیه بر چندین مصاحبه، دو رویکرد سیاسی در PYD/SDF را ارائه می‌کند.

انتقاد روسای مشترک KCK از AANES و SDF

دو رئیس مشترک اتحادیه جوامع کردستان (KCK)، نهادی که چتر پ‌ک‌ک و سازمان‌های وابسته محسوب می شود، در مناسبت‌های مختلف از مقامات اداره خودگردان کردی در شمال و شمال شرق سوریه انتقاد کرده‌اند. بسه هوزات در اواخر سال 2020، از اداره خودگردان کردی در شمال و شمال شرق سوریه، به دلیل در پیش گرفتن "دستور کار غلط" و پیگیری مطالبات مردم محلی به جای تشدید یک "جنگ مردمی انقلابی" انتقاد کرد. به همین ترتیب، جمیل بایک از اداره خودگردان و فرمانده کل نیروهای دموکراتیک سوریه به دلیل اتکای آنها به ایالات متحده به جای شرکت در گفتگوی سیاسی صادقانه با حکومت سوریه انتقاد کرد. بایک در مصاحبه ای در اکتبر 2021، بر رابطه تاریخی پ.ک.ک با سوریه تاکید کرد. زمان بیان چنین اظهاراتی از سوی بایک قابل توجه بود زیرا او تنها مدت کوتاهی پس از بازدید الهام احمد، رئیس کمیته اجرایی شورای دموکراتیک سوریه (SDC) از واشنگتن این اظهارات را بیان کرد.

سپس مجموعه‌ای از مصاحبه‌ها با چهره‌های مختلف توسط رسانه‌های وابسته به اداره خودگردان کردی در شمال و شمال شرق سوریه در حمایت از اظهارات جمیل بایک منتشر شد. به عنوان مثال، آلدار خلیل بر آمادگی خود برای انجام مذاکرات مستقیم با دولت سوریه تاکید کرد و عنوان نمود که بحران سوریه باید در دمشق حل شود نه در ژنو. این اظهارات و اظهارات علنی اخیر در کنار شایعات مبنی بر جایگزینی احتمالی محمود برخودان به جای مظلوم عبدی، بار دیگر رویکردهای متفاوت از سوی دو نهاد PYD وSDF را به نمایش گذاشت.

تمایل PYD وSDF به سمت بومی سازی

ظهور نیروهای دموکراتیک سوریه- که به داشتن ارتباط با پ.ک.ک معروف است- در این کشور از زمان تأسیس در سال 2015از بسیاری جهات نگرانی های امنیتی ترکیه را تشدید کرده و همچنین توجیهی برای مداخله نظامی ارتش ترکیه در سوریه ایجاد کرده است. از نظر تئوری، یکی از راه‌های کاهش دادن نگرانی آنکارا و تنش‌زدایی بیشتر از رویارویی نیروهای دموکراتیک سوریه با این عضو ناتو، تقویت مجدد استقلال این نیرو و برجسته کردن وابستگی های محل آن بوده است. این مسئله حداقل، خواسته ایالات متحده بوده و به نظر می‌رسد که مردم محلی با این رویکرد موافق بوده‌اند.

در واقع، بخش قابل توجهی از جمعیت محلی از ایدئولوژی پ.‌ک.‌ک یا ساختار اداری و سبک و سیاق آن پیروی نمی‌کنند. زمانی مردم محلی این سازمان را به دلیل مقابله آن با تهدید بیشتر دولت خودخوانده اسلامی (داعش) تحمل می کردند. اما از آنجایی که اوضاع به سمت عادی بودن سوق پیدا کرده و زندگی روزمره مردم این مناطق از سر گرفته شده، تحمل جمعیت کاهش یافته و مطالبات برای ایجاد نظم اجتماعی و سیاسی فراگیرتر در افزایش یافته است. بنابراین، می‌توان تلاش‌های بومی‌سازی از سوی PYD و SDF را نه تنها به عنوان پاسخی به تشویق‌های خارجی، بلکه به‌عنوان محصول تلاش برای محقق کردن آرمان‌ها و الزامات عناصر این نهادها توصیف کرد.

دو رویکرد متفاوت PYD و SDF

در واکنش به این مطالبات، دو رویکرد اولیه در داخل دو نهاد PYD/SDF قابل مشاهده است. مظلوم عبدی (کوبانی) رویکردی عمل‌گرایانه و قابل پذیرش را رهبری می‌کند و آلدار خلیل رویکرد سنت‌گرایانه‌ای را دنبال می‌کند. اگرچه این دو رویکرد به وضوح در داخل سازمان قابل درک و تشخیص هستند اما تعدادی از چهره ها ترجیح می دهند بی طرف بمانند.

رویکرد مظلوم عبدی مبتنی بر تمایل داشتن برای داشتن روابط کاری با واشنگتن است. چهره‌های برتر پیرو رویکرد عمل‌گرایانه، برای نشان دادن تمایل خود، تلاش‌های خود را برای تحکیم رابطه با ایالات متحده چند برابر کرده‌اند. زمینه اصلی این مشارکت همکاری نظامی است. مظلوم عبدی از تفکر فراگیر کردن نیروهای دموکراتیک سوریه از سوی حامیان خود استقبال کرد و به موازات طرح بومی‌سازی اجازه حضور غیرکردها را در پیوستن به SDF داد. حضور عرب‌ها، ترکمن‌ها و سایر اقشار جامعه بدون توجه به مناسبت سازمانی آنها در سراسر این منطقه مشهود است و تعداد زیادی از افراد را درگیر می‌کند. همین مفهوم در سایر ساختارهای مدنی، اقتصادی و حاکمیتی نیز اعمال شده است. عملگرایان عملاً تلاش کرده اند تا یک نهاد دولتی در شمال شرق سوریه ایجاد کنند. برای این منظور، آنها اجازه و تشویق به تأسیس احزاب محلی، شوراهای نظامی و شوراهای غیرنظامی متعددی داده‌اند و گفتمان های فراگیری را پذیرفته‌اند که به هویت ملی سوریه پایبند است و «برادری خلق‌ها» را در بر می‌گیرد.

پیروان رویکرد مقاومت، برخلاف عملگراها، آینده خود را در همگرایی با دمشق می بینند و بر تمایل خود برای داشتن رابطه کاری با دولت دمشق تأکید می کنند. این طیف بسیار ایدئولوژیک است و منطق آن مبتنی بر ایدئولوژی سفت و سخت چپ است. پیروان این رویکرد موضع یک «گروه مسلح» را پذیرفته اند که هنوز در پس زمینه و واقعیت های دهه 1970 درگیر است. علاوه بر این، با در نظر گرفتن نقشی که ایالات متحده در دستگیری عبدالله اوجالان، رهبر پ.‌ک.‌ک در کنیا در سال 1999 ایفا کرد، هم پ‌ک‌ک و هم جناح طرفدار پ‌ک‌ک در داخل PYD به نیات آمریکا مشکوک هستند. به عنوان مثال، رهبری پ‌ک‌ک مدام آمریکا را، به‌ویژه به انجام توطئه‌ای علیه آن و تلاش برای ناکارآمد کردن پ‌ک‌ک در عراق و کاهش تأثیر آن در شمال شرق سوریه متهم می‌کند. در واقع، ایالات متحده حضور پ‌ک‌ک را «بی‌ثبات‌کننده اقلیم کردستان عراق می‌داند و نمی‌خواهد این سازمان حضور خود را در این منطقه تقویت کند، اگرچه ایالات متحده گام‌های مشخصی در این زمینه برنداشته است». رهبری پ‌ک‌ک آمریکا را به ریاکاری متهم می‌کند زیرا با این که با نیروهای SDF/AANES همکاری می‌کند، در عین حال «تأثیر مهم» پ‌ک‌ک بر دستاوردهای PYD/SDF در شمال شرق سوریه را نادیده می‌گیرد.

تجلی دیدگاه‌های متفاوت رویکردهای طرفداران رویکردهای عمل‌گرایانه و مقاومتی

اخیرا نگرانی در میان کادرهای پ ک ک در مورد مظلوم عبدی بیان شده و اختلاف نظر در زمینه های مختلفی آشکار شده است.

اولا محبوبیت فزاینده مظلوم عبدی پس از نبرد کوبانی که در سال 2014 رخ داد، تماس نزدیک او با مقامات نظامی ایالات متحده و گسترش روابط خارجی او باعث آزار نسل قدیمی در پ.ک.ک شده و آنها فکر کردند عبدی در تلاش است تا رهبری نمادین عبدالله اوجالان را تحت الشعاع قرار دهد. اوجالان و پیروان رویکرد مقاومت در داخل PYD، رابطه با ایالات متحده را که در سال 2014 آغاز شد، یک گام تاکتیکی و موقت می پنداشتند اما امروز دریافته‌اند که عمل‌گرایان پیوسته خواستار روابط متنوع‌تر و پایدارتری با ایالات متحده هستند و این مسئله در اظهارات مظلوم عبدی و الهام احمد در خصوص لزوم تداوم حضور نظامی آمریکا در شمال شرق سوریه مشهود است. بنابراین، همان طور که یکی از پژوهشگران کرد به شرط حفظ نام سخن گفت، «اگرچه مظلوم عبدی بدون شک بخشی از پ.ک.ک است، اما این سازمان پیوسته در تلاش است تا با توانمندسازی سایر کادرهای پ.ک.ک، او را تضعیف کند».

دومین موضوع تنش میان این دو گروه مربوط به توافقنامه نفتی است که بین نیروهای SDF و یک شرکت آمریکایی به نام Delta Crescent Energy LLC در تابستان 2020 امضا شد. اگرچه توافقنامه نفتی پروژه مهمی برای PYD/SDF برای تنوع بخشیدن به روابط خود با ایالات متحده بود، اما پس از تصمیم دولت بایدن مبنی بر عدم تمدید معافیت اعطا شده به این شرکت در می 2021، این پروژه اهمیت خود را از دست داد.

سومین حوزه اختلاف مربوط به دو اقدام مخرب است که در شمال شرق سوریه رخ داده و شامل سوزاندن دفاتر وابسته به شورای میهنی کرد سوریه و ربودن نوجوانان برای استفاده از آنها به عنوان نیروی نظامی است که به جوانان انقلابی (جوانان شورشگر وابسته به پ.ک.ک) نسبت داده می شود و مستقیماً از کادرهای پ.ک.ک دستور می گیرند. طیف تحت رهبری آلدار خلیل بیشتر در قبال این رویدادها سکوت کرده است. از سوی دیگر، مظلوم عبدی مدام در جلسات خصوصی خود با اعضای شورای میهنی کرد سوریه نارضایتی خود را از این دو موضوع نشان می دهد. در واقع او در این جلسات، همان طور که این پژوهشگر کرد اشاره کرد، می‌گوید که «می‌خواهد به آتش زدن ادارات و ربودن نوجوانان پایان دهد. اما اعتراف می کند که در موقعیت قدرتمندی برای این کار نیست».

در نهایت، مواضع عبدی و آلدار خلیل نیز در مورد اقلیم کردستان و مذاکرات وحدت درون کردها در سوریه متفاوت است. مظلوم عبدی به طور مداوم سعی کرده است با اقلیم کردستان کنار بیاید زیرا اداره خودگردان در شمال و شمال شرق سوریه به گذرگاه مرزی سمالکا وابسته است. پس از عملیات چشمه صلح که توسط ترکیه و ارتش آزاد سوریه به عنوان متحد آن در اواخر سال 2019 آغاز شد، مظلوم عبدی گفتگوهای وحدت را با حمایت ایالات متحده بین PYD و شورای میهنی کرد سوریه به عنوان رقیب آن که مورد حمایت اربیل است، آغاز کرد. این گفتگوها در راستای پروژه ایالات متحده برای تبدیل اداره خودگردان شمال و شمال شرق سوریه به یک نهاد قانونی معقول از طریق تلطیف و تنوع بخشی به رویکردهای اداری آن بود. شورای میهنی کرد سوریه در طول این گفتگوها پیوسته خواستار حذف کادرهای غیر سوری پ.‌ک.‌ک از سوریه شد و مدعی شد که آنها دلیل اصلی مداخلات نظامی ترکیه و مشکلات ناشی از آن در مناطق کردنشین شمال شرق سوریه بوده‌اند. مظلوم عبدی به حضور کادرهای غیر سوری پ ک ک در اداره خودگردان در شمال و شمال شرق سوریه و نیز SDF اذعان کرد و بدون تعیین چارچوب زمانی، وعده داد که آنها را از پست های خود برکنار کند. با این حال او موفق به انجام این کار نشد. به گفته شلال گدو، رهبر حزب چپ دموکراتیک کرد در سوریه و نماینده شورای میهنی کرد سوریه در ائتلاف ملی نیروهای اپوزیسیون سوریه، مظلوم عبدی «نتوانست به وعده خود عمل کند، زیرا او تصمیم گیرنده اصلی در داخل سوریه نیست. برکناری کادرهای غیر سوری در میان نیروهای دموکراتیک سوریه تنها با تصمیمی که در قندیل اتخاذ شود تسهیل می شود.» در نتیجه بی اعتمادی متقابل و حل نشدن مشکلات مختلف بین رقبای سوری، گفتگوی وحدت میان کردها با شکست مواجه شد و نسبت به از سرگیری مذاکرات خوش بین نیستم.»

نتیجه

احتمال می‌رود به موازات افزایش حملات پهپادهای ترکیه در کوبانی و قامشلی، پ‌ک‌ک در آینده نفوذ خود را افزایش دهد و مواضع تندتری در شمال شرق سوریه اتخاذ کند. با این حال، پ.ک.ک تحت فشار واقعی قرار دارد زیرا با چالش های مختلفی در سوریه و در اقلیم کردستان مواجه است. این سازمان دائماً در معرض عملیات نظامی ترکیه در اقلیم کردستان است و با شکست نامزدهای نزدیک به خود در برابر حزب دموکرات کردستان عراق یا(KDP) در شنگال مواجه شده است. علاوه بر این، سازمان یک حامی قوی به نام لاهور شیخ جنگی را از دست داد زیرا او از اتحادیه میهنی کردستان اخراج شد. در واقع، هر چه پ‌ک‌ک بیشتر تحت فشار باشد، رویکرد سازمان خشونت‌آمیزتر می‌شود. در نتیجه، این سازمان موضع تهاجمی تری نسبت به اختلافات خود با نیروهای پیشمرگ اقلیم کردستان در پیش گرفته است.

از سوی دیگر، مظلوم عبدی در جریان درگیری حزب دمکرات کردستان و پ.ک.ک، عمدتاً سکوت کرد و عملگرایانه عمل کرد تا نهادی مشابه آنچه در اقلیم کردستان ایجاد شده بود، ایجاد کند. بر خلاف عبدی، محمود برخودان که یکی از کادرهای شناخته شده پ.ک.ک در صفوف نیروهای دموکراتیک سوریه و فرمانده پیشرو در نبردهای کوبانی و عفرین بود، آشکارا در کنار پ.ک.ک قرار گرفت و در مورد درگیری مسلحانه جدید با نیروهای اقلیم کردستان این منطقه را را تهدید کرد. در این مورد، می توان حدس زد که محمود برخودان همگام با طیف آلدار خلیل عمل می کند. این امکان وجود دارد که پ ک ک در آینده ای نزدیک محمود برخودان را جایگزین مظلوم کوبانی کند. به فرض واقعیت یافتن چنین سناریویی، تقریباً مسلم است که مظلوم کوبانی نمی تواند در برابر چنین تصمیمی مقاومت کند و سعی خواهد کرد نقش جدیدی در سیاست به عهده بگیرد. در واقع، عبدی قبلاً تمایل خود را برای حضور در سیاست و اختصاص وقت خود به حوزه سیاسی نشان داده است. به این ترتیب، طرف متمایل به پ.ک.ک در نیروهای دموکراتیک سوریه و حزب اتحاد دموکراتیک احتمالاً در برابر رویکرد عملگرایانه به رهبری عبدی پیروز خواهد شد.

چنین سناریویی به نفع دولت سوریه خواهد بود. دولت از تهدیدهای ترکیه علیه شمال شرق سوریه استفاده کرد تا در مذاکراتی که قبلاً بین شورای دموکراتیک سوریه و حکومت در دمشق و پایگاه هوایی حمیمیم برگزار شد، موضع بالاتری داشته باشد. تشدید اختلافات میان پ‌ک‌ک و حزب دمکرات کردستان عراق که اخیراً منجر به بسته شدن گذرگاه سمالکا شد، احتمالاً آلدار خلیل و شخصیت‌های همفکر او را جسورتر می‌کند زیرا شمال شرق سوریه پس از محدود شدن بیشتر به دمشق وابسته خواهد شد. این سناریو ممکن است فرصتی برای چهره‌های متمایل به پ‌ک‌ک ایجاد کند تا به حکومت نزدیک‌تر شوند. با این حال، این نزدیک شدن هزینه دارد زیرا اداره خودگردان در شمال و شمال شرق سوریه و حزب اتحاد دموکراتی باید امتیازات جدی به دمشق بدهند.

منبع: موسسه میددیرکشن وابسته به انستیو دانشگاه اروپایی در ایتالیا و تحت حمایت مالی اتحادیه اروپا

ترجمه- خبرگزاری کردپرس