به گزارش خبرنگار کردپرس، استان کردستان در غرب ايران پتانسيل هاي قوي و بالقوه ايي جهت توسعه را داراست. در اين راستا توسعه و گسترش امکانات و منابع در شهرستان هاي این استان مي تواند نقش اساسي در تسریع روند توسعه داشته باشد و هم مي تواند آهنگ توسعه ملي را تسريع کند.

در این میان برای تعیین سطح توسعه يافتگي کردستان باید به شاخص هاي جمعيتي و اشتغال، شاخص مسکن، شاخص اقتصادي، زيربنايي، بهداشتي در تمامی شهرستان های استان توجه شود.

در واقع موضوع توسعه در کردستان به عنوان یک استان مرزی به اندازه ای اهمیت دارد که می طلبد از تمامی ابعاد مختلف به آن پرداخته و به دور از هرگونه بهره برداری سیاسی و ... نگاه به توسعه این استان مرزی بهبود یابد.

بر همین اساس خبرگزاری کردپرس در میزگردی با حضور سه تن از صاحبنظران به تشریح مشکلات مرتبط به توسعه نیافتگی کردستان پرداخته و در واقع آنچه بیشتر از نظر کارشناسان مورد توجه قرار گرفت در رسیدگی به تمامی ابعاد توسعه به ویژه در مناطق مرزی است.

در این میزگرد «شیوا حسین پناهی؛کارشناس و پژوهشگر حوزه سرمایه گذاری»، «علی حقیقت بین؛فعال اقتصادی و مدیر برنامه ریزی» و«مبین روشنی؛ فعال صنعتی و ناظر اجرایی صنایع» به بیان اظهارات خود پرداختند.

این سه کارشناس اقتصادی با تحقیقات پژوهشی مشترکی که در خصوص توسعه در مناطق مرزی داشته اند به بررسی مجموعه مشکلات مرتبط به این مورد پرداخته و نتایج تحقیق چند ساله خود را بیان کردند.

* ابتدا بفرمایید کردستان را از نظر ابعاد لازم برای توسعه در چه جایگاهی می بینید؟

شیوا حسین پناهی: بعضی از ابعاد لازم برای توسعه یافتگی مشترک است و بعضی از ابعاد اختصاصی. اینجا باید از بعدهای کلی و جزیی سخن گفت. بعد کلی که بعد جزیی را هم در بر می گیرد شامل «فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی» است که در بعد جزیی می توان به «جمعيتي و اشتغال، مسکن، اقتصادي، زيربنايي، بهداشتي و درمانی، مرزی و ...» اشاره کرد.

در این میان بعد مرزی بودن یکی از شاخص های اختصاصی مناطق مرزی است که برای هر استانی در نظر گرفته نمی شود لذا بررسی های ما از همه این گزینه ها گذشته است.

با این وجود کردستان از نظر ابعاد توسعه چندان نتوانسته خوب حرکت کند و پاسخ گوی نیازهای مردم باشد. البته این مسئله باز می گردد به نبود توجه برای رفع موانع توسعه.

این استان با وجود تعداد جمعیتی که دارد و هم مرز بودن آن با عراق می تواند ارتباطات مرزی خوبی را رقم بزند اما در تحقیقات ما چنین ارتباط محکمی دیده نشد و این چند دلیل مختلف دارد که مهمترین آن این است که نگاه به مرز همچنان امنیتی بوده و این هنوز تبدیل به فرصت برای مرزنشینان نشده است.

علی حقیقت بین: بنده هم ضمن تأیید سخنان خانم حسین پناهی باید بگویم که کردستان در حوزه توسعه از نظر همه ابعادی که هست درجا می زند.

درجا زدن به این معنا نیست که اصلاً کار نشده بلکه کار شده اما نیمه تمام مانده و هنوز یک بعد کار رونق نگرفته سراغ گزینه بعدی رفته اند و این درست نیست. توسعه نیمه تمام انجام نمی شود.

برای مثال در بعد کشاورزی برنامه های خوبی روی کاغذ آمده و تا حدودی اجرا شده اما هنوز به اتمام نرسیده که به سراغ موارد دیگر رفته اند و همین خود یکی از موانع توسعه است. «نبود برنامه مناسب توسعه محور و آینده نگر».

در کشور ما عادت شده که حرف های خوب را فقط روی کاغذ می زنیم و در عمل برای اجرا می مانیم. به نظر من وقتی می دانیم اعتبار لازم برای کاری را نداریم و یا اینکه نمی توانیم اعتبار جذب کنیم بهتر است کاری را شروع نکنیم. الان در کردستان طرح های بسیاری دیده می شود که کلنگ خورده و یا حصارکشی شده اما از حرکت ایستاده و دلیل اصلی را هم در نبود اعتبار اعلام می کنند و این نشان می دهد که مسئولان این استان دنبال توسعه نیستند بلکه دنبال اسم و رسم هستند.

مبین روشنی: از نظر بنده زمانی می توان توسعه را به طور کامل دید که به گفته همکارانم همه ابعاد درست و اصولی کار شده باشند. در کردستان هنوز زیرساخت توسعه مهیا نیست آن وقت چگونه می توان از توسعه حرف زد. شما نگاه کنید به مریوان مرزنشین؛ با آن همه امکاناتی که دارد هنوز نتوانسته نیاز مردمانش را تأمین کند و این عزیزان برای امرار معاش کولبری می کنند و هر بار جانشان در خطر قرار می گیرد.

و یا در شهرستان قروه که امکانات بسیار مناسبی دارد اما در حوزه راه و آب آن قدری که مشکل دارد باور نمی کنید که این شهر روی خاک طلا نشسته باشد.

خب همه این ها نشان می دهد که امکانات برای ایجاد زیرساخت ها وجود دارد اما هیچ اقدامی برای مهیا کردن زیرساخت های توسعه صورت نگرفته است و دلیل این همه تعلل در کارهای توسعه محور را باید در نبود احساس مسئولیت متولیان امر هم دانست.

* در سخنان خود به توسعه کلی در تمامی شهرستان ها اشاره کردید. این یعنی توسعه کردستان باید عادلانه در تمامی شهرستان هایش باشد؟

مبین روشنی: قطعاً همین طور است. وقتی نام استان برده می شود یعنی تمامی سطح استان اعم از شهر و روستا. استان ها تنها به مراکز آن ها نیست که استان شده اند بلکه این شهرستان ها و روستاهاست که یک استان را شکل داده است.

بر همین اساس وقتی می گویید کردستان یعنی تمامی شهرستان ها و روستاهای این استان. نمی توان ادعای توسعه داشت اما شهرستانی را در خشکسالی محض نگه داشت و شهر و روستای دیگری را غرق در بیکاری و ...

توزیع ناعادلانه امکانات و ثروت در شهرستان های کردستان در تمامی تحقیقات ما با در نظر گرفتن ابعاد لازم توسعه کاملاً مشهود و نشان داده شده است.

علی حقیقت بین: ببینید معیار ارزیابی توسعه در یک استان را همان طور که آقای روشنی گفتند مربوط می شود به توزیع عادلانه امکانات و تجهیز زیرساخت ها در شهرستان ها.

برای مثال شهرستانی مانند بیجار با وجود اینکه از نظر تاریخی بسیار حایز اهمیت است اما هنوز نتوانسته به حد نرمال توسعه برسد و این نشان می دهد که توزیع امکانات در این شهرستان بسیار ضعیف بوده است.

تا زمانی که شاخص های ارزیابی یک استان در تمامی شهرستان هایش به حد نرمال و امتیاز لازم نرسد نمی توان اذعان داشت که در مسیر توسعه قرار گرفته لذا معیار لازم برای توسعه، گرفتن امتیاز لازم در همه ابعاد توسعه در تمامی نقاط یک استان است.

شیوا حسین پناهی: توسعه در یک استان بر می گردد به میزان توسعه یافتگی بخش های مختلف در شهرستان ها. در کردستان بعضی از شهرستان ها وضعیت خوبی دارند اما بعضی در کل فراموش شده اند.

در تحقیقی که انجام داده ایم برای مثال میزان توسعه یافتگی در بخش بهداشتی و درمانی یافته های نشان داد که شهرستان های سنندج و سقز برخوردار، شهرستان های قروه، بیجار، مریوان و بانه نیمه برخوردار و شهرستان های دیواندره، کامیاران، دهگلان و سروآباد به عنوان شهرستان های غیربرخوردار شناخته شده اند.

نتایج به خوبی نشان دهنده این موضوع است که در میان شهرستان های کردستان؛ توزیع خدمات متناسب با توان ها و نیازهای جمعیتی نیست. بنابراین پیشنهاد می شود ارزیابی توسعه همزمان در مقیاس سلسله مراتب روستا، شهر، شهرستان و استان صورت پذیرد تا علاوه بر تبیین تفاوت های ناحیه ای؛ تفاوت های درون ناحیه ای هم روشن و مرتفع گردد.

* اشاره کردید که یکی از شاخص های توسعه استفاده از ظرفیت های مرزی بعضی از مناطق مرزنشین است. در همین راستا نقش بازارچه های مرزی در رشد و توسعه اقتصادی کردستان را تا چه میزان مؤثر می دانید؟

شیوا حسین پناهی: بازارچه های مرزی بخشی از بازرگانی خارجی کشور هستند که برای مبادلات مرزی مردم منطقه مرزنشین در نظر گرفته شده اند. در واقع هدف از تأسیس بازارچه های مرزی ایجاد زمینه های اشتغال، تأمین نیازهای کالایی مردم مناطق مرزی، کاهش قاچاق، تثبیت جمعیت مرزنشین در در نواحی، رونق بخشیدن به اقتصاد مناطق مرزنشین، وقوف بر امکانات بالقوه تجاری کشورهای همسایه و انجام مراودات تجاری و ... است.

به هر حال طرح ایجاد بازارچه های مشترک مرزی در جهت تعمیم سیاست های راهبردی توسعه و تثبیت منطقه مرزنشین و هم سود نمودن این مناطق با خط مشی های تعریف شده در برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی کشورمان خواهد بود.

در استان کردستان هم این ظرفیت بسیار بیشتر از دیگر مناطق وجود دارد و اگر به درستی از آن استفاده شود نه تنها عامل رونق توسعه خواهد بود بلکه در سطح ملی هم تأثیرگذار است.

مبین روشنی: هم مرز بودن استان کردستان با کشور عراق و وجود سه بازارچه مرزی در شهرستان های مریوان، سقز و بانه؛ مازاد تولید بخش کشاورزی بالقوه و بالفعل منطقه که زمینه ساز تشکیل بازار مبادلاتی این گونه تولید در منطقه است؛ صنایع دستی با پشتوانه های فرهنگی و تاریخی؛ توریسم و گردشگری؛ صنعت و معدن؛ از جمله پتانسیل ها و مزیت های نسبی کردستان برای ایجاد بازارچه های مرزی و مناطق آزاد تجاری است که اگر به درستی صورت گیرد می تواند در روند توسعه استان تأثیرگذار باشد.

علی حقیقت بین: استان کردستان در غرب ايران با دارا بودن مرز مشترک با کشور عراق، پتانسيل هاي قوي و بالقوه ايي جهت توسعه بازرگاني، به خصوص در شهرهاي مرزي را داراست. در اين راستا توسعه و گسترش امکانات و منابع در شهرستان هاي مرزي مي تواند نقش اساسي در تقويت همکاري هاي بين مرزي با کشور هاي همسايه داشته باشد و هم مي تواند آهنگ توسعه ملي را تسريع کند.

ایجاد بازارچه های مرزی در کردستان می تواند تأثیر زیادی بر اشتغال زایی منطقه داشته باشد. یعنی این امر علاوه بر اشتغال مستقیم موجبات اشتغال غیرمستقیم را هم فراهم می کند. بر همین اساس نیاز است امکانات رفاهی و خدماتی در بازارچه ها فراهم شود، همچنین واحدهای مرتبط به صنایع تبدیلی و تولیدی کالاهای وارداتی و صادراتی ایجاد گردد تا بتوان توسعه مناطق مرزی را به درستی و قانونی رقم زد.

يافته هاي تحقيقی ما نشان می دهد که از بين شهرستان های استان کردستان، 4 شهر که در مناطق مرزي با کشور همسايه قرار گرفته اند، از درجه توسعه يافتگي پايين تري نسبت به ديگر شهرستان هاي استان برخوردار بودند، به گونه ايي که بر اساس بررسي صورت گرفته مشخص شد که شهرستان قروه با دارا بودن 80 درصد ضريب توسعه يافتگي به عنوان برخوردارترين و شهرستان مرزي سروآباد با ضريب توسعه يافتگي 12 درصد به عنوان محروم ترين شهرستان در استان کردستان شناسايي شدند. شهرستان هاي مريوان، سنندج، کامياران، سقز به ترتيب به صورت نيمه برخوردار و شهرستان هاي مرزي بانه، بيجار، ديواندره و سروآباد به ترتيب اولويت به عنوان محروم ترين شهرستان های استان کردستان شناسايي شدند.

* توسعه کردستان در کدام بخش ارزش افزوده بالاتری دارد و مؤثرتر خواهد بود؟

علی حقیقت بین: در همه بخش ها می توان ارزش افزوده ایجاد کرد به شرطی که مدیریت اصولی باشد. برای مثال در حوزه کشاورزی اگر بتوان شهرستان قروه که قطب کشاورزی استان محسوب می شود را از خشکسالی نجات داد و آب به زمین های کشاورزی این منطقه رساند؛ ارزش افزوده خوبی نصیب کردستان خواهد شد.

همچنین در حوزه معدن هم که باز بیشترین معادن در قروه وجود دارد، اگر بتوان حقوق دولتی را برای منطقه هزینه کرد شاهد رشد چشم گیری از نظر توسعه صنعتی خواهیم بود.

در بخش مرزی هم به همین منوال اگر بازارچه های مرزی رونق بگیرند و مراودات بین المللی صورت گیرد قطعاً توسعه ویژه ای محقق می شود.

مبین روشنی: ارزش افزوده توسعه را باید در مدیریت درست دید. اینجا بحث مدیریت سازمانی مطرح است نه زیرساخت ها. تا زمانی که نسبت به کردستان نگاه امنیتی برداشته نشود نمی توان انتظار توسعه داشت. در واقع هرچه مسئولیت پذیری در میان مدیران استان بالاتر باشد ارزش افزوده بهتری نصیب توسعه منطقه خواهد شد.

جدای از این نباید توجه به صنایع دستی، گردشکری، باغات و ... نادیده گرفته شوند.

شیوا حسین پناهی: به نظر من نباید دنبال ارزش افزوده بود بلکه باید روندی ایجاد کرد که همه موارد به ارزش افزوده برسند و در واقع هدف اصلی همین باشد. این مهم زمانی است که از خام فروشی بسیاری از محصولات در سطح استان جلوگیری به عمل آید؛ برای مثال محصولات معدنی بدون ایجاد صنایع تبدیلی در حال خرید و فروش اند و یا محصولات کشاورزی و باغی.

لذا بهتر است همان طور که دوستان گفتند، مسیر نگاه مجموعه مدیریت تغییر یافته و شیوه های رسیدن به توسعه هم تغییر کنند.

* به نظر شما چه مواردی مانع توسعه کردستان هستند و برای رفع این موانع چه باید کرد؟ علی حقیقت بین: موانع که بسیارند همانند نوع نگاه نادرست مجموعه مدیریتی به روند توسعه که گم

ان می کنند توسعه فقط روی کاغذ وجود دارد و در عمل نیست. ما اگر شیوه و نحوه مسیر توسعه را از نگاه مدیران اصلاح کنیم موفق شده ایم یکی از بزرگترین موانع پیش روی توسعه در کردستان را برداریم.

مبین روشنی: من بارها گفته ام باید عمل گرا باشیم... همین و بس.

شیوا حسین پناهی: من هم بارها در این زمینه حرف زده ام که متأثرکننده ترین مانع بر سر راه توسعه مربوط به وعده پردازی بی عمل است./

* گفت و گو: زیبا امیدی فر