فضای کسب‌وکار کشور طی سالیان متمادی است که تحت فشارهای داخلی و بین‌المللی قرار گرفته است. مشکلات ساختاری و مزمن اقتصاد ایران از یک سو و شوک ارزی و تورم و رکود و تحریم‌های بین‌المللی از سوی دیگر، رمقی برای کسب و کارها به ویژه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط نگذاشته است. این نوع فعالیت‌ها غالبا پیشرو در نوآوری و استفاده از فناوری‌های جدید، کارآفرینی و ایجاد اشتغال با سرمایه اندک هستند. این کسب‌و‌کارها چه در حوزه تولید و چه خدمات نقش موثری در تولید ناخالص داخلی و توسعه پایدار دارند.

در شرایطی که ویروس کرونا به جان دنیا افتاده و نه تنها سلامت مردم را به خطر انداخته، بلکه تبعات اقتصادی و اجتماعی آن نیز در حال قربانی گرفتن است؛ بسیاری از فعالیت‌ها به طور کامل تعطیل شده و برخی نیز به حالت نیمه تعطیل یا دورکاری درآمده‌اند. براساس پیش‌بینی‌های موسسه مککنزی، رشد اقتصادی جهان بین 1.5- و 4.7- درصد (حالت خوش بینانه و بدبینانه) کاهش می یابد. این کاهش برای اقتصادهای برتر دنیا مانند منطقه اروپا وخیم‌تر است.

مسلما کسب‌وکارهای مختلف به یک میزان از کرونا آسیب ندیده‌اند؛ برخی از صنایع بزرگ مانند فولاد و نفت و گاز و پتروشیمی و ... در صورت تعطیلی نیز به سرعت بهبود می‌یابند؛ صنایعی مثل تولیدات مواد غذایی و بهداشتی و کسب‌وکارهای آنلاین نیز رونق یافته‌اند؛ اما کسب‌وکارهای کوچک و متوسط بیشترین آسیب را متحمل شده‌اند. از جمله مهم ترین کسب‌وکارهای آسیب دیده، فعالیت‌های حوزه گردشگری، هتل‌ها، حمل و نقل، رستوران‌ها و کافه‌ها و قنادی‌ها، پوشاک، مشاغل خدماتی، عمده‌فروشی و خرده‌فروشی، انبارداری و ... است. مطابق بررس‌ هایی که دفتر امور اقتصادی و سیاست ‌های تجاری وزارت صنعت‌، معدن و تجارت بر 22 رسته صنفی انجام داده، ویروس کرونا باعث کاهش تقاضای 35 تا 100 درصدی تقاضا در این کسب و کارها شده است.

یکی از آسیب‌های مهم کرونا و تعطیلی مشاغل، از بین رفتن زنجیره تامین کسب‌وکارها است. حتی اگر بنگاهی بخواهد به فعالیت اقتصادی خود ادامه دهد، برای تامین مواد اولیه و تجهیزات خود، چه داخلی و چه وارداتی، دچار مشکل می‌شود. از سمت تقاضا نیز به دلیل کاهش قدرت خرید مردم و هم صرف‌نظر از خریدهای غیرضروری، کسب و کارها به ویژه SME ها، مشتری‌های نهایی خود را از دست داده‌اند. طبق بررسی های انجام شده در کشور چین، بنگاه‌های خرد و متوسط تنها می‌توانند بین یک تا سه ماه به فعالیت خود ادامه دهند. این مسئله برای کسب‌وکارهای داخلی که از قبل با مشکلات اقتصادی پیش گفته مواجه بوده‌اند، جدی‎تر خواهد بود.

علاوه‌بر کاهش تقاضا و تاثیر بر زنجیره تامین، کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در حوزه تامین مالی و پرداخت هزینه‌ها دچار مشکل شده اند. این نوع کسب و کارها بیشتر از سایر فعالیت ها به معافیت‌ها و بسته‌های حمایتی دولت نیاز دارند. بسیاری از آنها قادر به پرداخت هزینه‌های اجاره، دستمزد، بیمه، مالیات، عوارض شهرداری و قبوض خدماتی، تامین سرمایه در گردش و ... نیست. بدهی‌های بانکی و چک و سفته آنها نیز مشمول نکول شده‌اند.

تاکنون راهکارهای بسیاری برای برای حمایت از کسب‌وکارهای آسیب‌دیده از کرونا در حوزه‌های مختلف مطرح شده است. در حوزه مالیات دولت بایستی مدت زمان ارائه اظهارنامه مالیاتی را به تعویق بیاندازد و برای پرداخت بدهی‌های مالیاتی حداقل 3 ماه مهلت دهد. همچنین برای کسب‌وکارهای آسیب دیده‌ای که نیروی کار خود را حفظ کرده‌اند، تخفیفاتی قائل شود.

این پیشنهادها برای حوزه بیمه و پرداخت حق بیمه سهم کارفرما نیز صدق می‌کند. بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط نیازمند سرمایه در گردش برای ادامه حیات و حفظ اشتغال خود هستند، فلذا دولت بایستی با توجه به شرایط این بنگاه‌ها، تسهیلات ارزان قیمت و یا بدون بهره پرداخت نماید. همچنین دولت می تواند با اختصاص کارت های اعتباری خرید به کارمندان خود، موجب تحریک تقاضا در کسب‌وکارهای کوچک و متوسط شود. همچنین بخشودن جریمه‌های دیرکرد که غیرشرعی است و استمهال بدهی‌های بانکی نیز بایستی در اولویت برنامه‌های دولت قرار گیرد. بخشودن هزینه‌های سربار بنگاه‌ها شامل عوارض شهرداری و انواع قبوض خدماتی از دیگر حمایت‌های دولت از کسب‌وکارهای آسیب دیده است.

قطعا در شرایط بحران کرونا که مشخص نیست تا چه زمانی فعالیت‌های اقتصادی و تقاضای حضوری را محدود نماید، استفاده از روش‌های نوآورانه برای ادامه حیات کسب‌وکارهای کوچک و متوسط ضروری است. یکی از روش‌های حمایتی بدون هزینه ایجاد بستر مناسب برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط جهت ارائه خدمات به صورت اینترنتی می باشد. بسیاری از فعالیت ها خود دست به کار شده و با روش های غیرحضوری به فروش کالا و ارائه خدمت می پردازند.

شیوع این بیماری فرصتی شده تا کسب‌وکارهایی که ممکن بود برای ارائه خدمات نوآورانه اقدامی نکنند، مجبور به حفظ مشتری و حتی ایجاد برند برای کسب‌و‌کار خود شوند. اطمینان از کیفیت محصولاتی که به صورت آنلاین فروخته می‌شوند، حذف جریمه لغو سفارشات، ارائه تخفیف و ... از دیگر روش‌هایی است که کسب‌وکارها می‌توانند برای حفظ خود در بازار به کار برند.