کرد پرس- آنچه این شباهت را کامل کرد، حضور مجازی پوتین در مراسم افتتاح نخستین نیروگاه هستەای ترکیه بود.

1- پوتین عملا در کمپین تبلیغاتی اردوغان حاضر شد. جدای از شباهت های شخصیتی، نظام های حکومتی دو کشور با هم اشتراکات فراوانی دارند.   دو کشور بازماندەی امپراتوری های بزرگ و دارای تاریخی مشحون از جنگ و رقابت و هم کاری هستند.

در دوران اخیر هم پس از دورە ای امیدوار کننده از گشایش دمکراتیک، سمبل پسرفت و بازگشت به اقتدارگرایی های انتخاباتی به حساب می آیند. از این رو پشتیبانی روسیه از اردوغان، صرفا حاکی از شراکت و همکاری اقتصادی، سیاسی و ژئواستراتژیک در محیطی آکنده از تضادهای ژئوپولتیک بالقوه نیست.

بلکه جانبداری از گسترش اقتدارگرایی نوین و مبارزه با روند دمکراسی سازی هم محسوب می شود.

2- چرا ترکیەی 2023 به روسیەی 1996 شبیه است؟

در سال 1996 یلتسین در حالی آمادەی برگزاری انتخابات دومین دورەی ریاست خود می شد که محبوبیتش به پایین ترین سطح رسیده بود. این سرنوشتی تلخ برای مردی بود که روزگاری در اوج محبوبیت قرار داشت و قهرمان گذار از اقتدارگرایی عصر شوروی به سوی لیبرالیسم و دمکراسی به شمار می رفت.

یلتسین محبوب، گورباچف را کنار زد و ناقوس  مرگ شوروی را به صدا در آورد. وی در اوت 1991 در میدان سرخ بر شانەهای مردم به مصاف تانک ها رفت و کودتای محافظه کاران کمونیست را در هم شکست.

در سپتامبر 1993 هم هنوز آنقدر مقبولیت داشت که با تانک به پارلمان حمله کند و به گردن کشی نمایندگان خاتمە دهد.

3- آنچه او را در سرازیری قرار داد، اوضاع وخیم اقتصادی بود. آزادسازی قیمت ها و تغییر نظام اقتصادی از برنامەریزی دولتی به اقتصاد بازار، به هرج و مرجی بی سابقه منجر شد.

در غیاب حکومت قانون و ساختارهای لازم، خصوصی سازی صنایع و شرکت های دولتی، یکی از بزرگ ترین غارت های اقتصادی تاریخ را رقم زد.

مقامات دولتی و وابستگانشان از رهگذر زد و بند و ارتشا و سوء استفاده از قدرت، دارایی های عمومی را " خصولتی " کرده و صدها میلیارد دلار به جیب زدند.

قیمت ها سر به فلک کشید و رکود و تورم توامان، اکثریت مردم را از تامین غذای روزانه عاجز نمود. با این وصف، نوستالژی برای شوروی و نظام تامین اجتماعی آن و برآورده شدن حداقل های زندگی احیا شد.

4- گنادی ژیوگانف رهبر حزب کمونیست روسیه به سمبل دوران خوش گذشته تبدیل و در نقش جدی ترین رقیب او ظاهر شد.

تمام نظر سنجی ها حاکی از پیروزی وی بر یلتسین بود. یلتسین ابتدا کوشید انتخابات را به عقب بیندازد. اما به زودی پشیمان شد و تصمیمی دیگر گرفت:

اتحاد با مافیای روس و الیگارش ها و سرمایەداران نوکیسەی حاکم بر حیات اقتصادی جامعه.

صحنه هم مانند امروز ترکیه بود. نامزدهای گوناگون از یاران سابق یلتسین گرفته تا ناسیونالیست های دو آتشه حضور داشتند و رقابت سختی برای یارگیری از آن ها جریان داشت.

5- ناگهان تمام رسانەهای دولتی و خصوصی روسیه در شیپور خطر کمونیسم دمیدند و مردم را از عواقب شکست رئیس جمهور بیمار و ناتوان ترساندند.

شرکت های تبلیغاتی غربی هم به صحنه آمدند و گزارش های متعددی از تزریق پول توسط سفارت آمریکا به سود یلتسین وجود داشت.

آمریکایی ها موفق شدند الکساندر لبد ورزشکار و ژنرال محبوب را کە آرای بالایی داشت، متقاعد کنند به سود بوریس کنار برود.

نگرانی واشنگتن از عواقب سیاسی و ژئوپولتیک بازگشت کمونیست ها نفش چشم گیری در این انتخابات داشت.

انتخابات به دور دوم رفت و علی رغم تقلب گسترده و کسب 53 درصد آرا توسط نامزد کمونیست، یلتسین به عنوان پیروز اعلام گردید.

6- دو سال بعد وضع اقتصاد به قدری وخیم شد که مسکو رسما اعلام ورشکستگی کرد. چندی بعد هم یلتسین به علت بیماری قبل از پایان دوره، کناره گیری نمود.

او پوتین را جانشین خود کرد و حکومت را تحویل همان هایی هایی داد که به کمک آنان در انتخابات کذایی پیروز شده بود.

7- اکنون در ترکیه داستانی مشابه جریان دارد. رئیس جمهور بیماری که دو دهه پیش قهرمان دمکراسی و گسست از اقتدارگرایی کمالیستی و تضعیف نقش ارتش و شکوفایی اقتصادی بود، به مروج اقتدارگریی نوین تبدیل شده است.

اردوغان در حال تبدیل ارتش، نیروهای امنیتی و دستگاه قضایی به ابزارهای قدرت شخصی است و شبکەای از الیگارش های نوکیسه دورش را احاطه کرده است.

در نظر مردمی که از تورم و بیکاری و انقباض آزادی های سیاسی و انتخاباتی بجان آمدەاند، بازگشت به گذشته و حزب جمهوری خواه خلق - حزب آتاترک و پاسدار راست کیشی کمالیسم - دریچەای به سوی رهایی است.

8- اینک روسیه نگران بازگشت ترکیه به قبل از اردوغان و ناتوگرایی و غرب گرایی مجدد آن است. شکست اردوغان دور از انتظار نیست. اما اگر به هر طریق مانند یلتسین برنده اعلام شود، چه می شود؟