به گزارش کرد پرس، پروین عبداله زاده، مسئول کتابخانه مستوره بوکان در تبیین اهداف این برنامه اظهار کرد: در راستای تکریم و برجسته کردن شخصیت ادبی استاد مصباح الدیوان ادب، سلسله نشست هایی با سخنرانی مصطفی توحیدی متخلص به «ئارام» در این کتابخانه برگزار خواهد شد و امیدواریم تخصص و نگاه علمی استاد توحیدی زوایای پنهان حیات و دیوان این شاعر گمنام را بیشتر آشکار کند.

مصطفی توحیدی، شاعر، مترجم و پژوهشگر نیز در این جلسه ماموستا ادب را شخصیتی گمنام به نسبت شایستگی هایش خواند و افزود: عبداله بیگ ملقب به مصباح الدیوان فرزند احمد بیگ در روستای ارمنی بلاغی به دنیا آمد و از همان کودکی معلم خصوصی داشت و معلم او ملک الشعرای دربار محمدعلی شاه بود که از تبریز استخدام شده بود.

وی اظهار کرد: مصباح الدیوان به زبان های فرانسه، عربی، فارسی، ترکی و تا حدی روسی تسلط داشت و خط زیبایی داشت، در نقاشی استاد بود، تار و کمانچه می نواخت و صدایی خوش داشت.

توحیدی گفت: برخی از اشعار دیوان او همانند ماموستا وفایی اختصاصاً برای آواز و گورانی نوشته شده است و بزرگانی چون مظهر خالقی طاهر توفیق، کریم کابان، یوسف مصطفی و مسعود یاره و دیگران برخی از غزلیات او را به آواز خوانده اند.

وی ادامه داد: هر چند مصباح الدیوان تحصیلات آکادمیک نداشت اما از آنجا که اهل مطالعه بود، سطح سواد بالایی داشت و یادداشت هایی از او در باب خواص برخی گیاهان دارویی منطقه به جای مانده است و یادداشت های باقیمانده از ایشان نشان از دقت نظر و دید گسترده وی دارد.

توحیدی در ادامه، به نسخه های دیوان ادب که تاکنون منتشر شده اند پرداخت و تاکید کرد: اولین نسخه دیوان ادب توسط مشیر بشیر منتشر شد و محمد حمه باقی در سال های اخیر سه بار دیوان ادب را منتشر کرده است و ماموستا ئاسو نیز حدود صد غزل ایشان را ضمن بیان وزن شعر، شرح و تصحیح و برابری با ابیات دیگران منتشر کرد.

وی افزود: در سال ۱۴۰۰ نیز دیوان ادب به همت سیداسماعیل حسینی منتشر شد و ایلخانی زاده، گیو مکریانی، حسین حزنی و… هرکدام تعدادی از اشعار ادب را به چاپ رسانده اند و یونس امین پور نیز در این زمینه کار کرده اند و تعداد قابل توجهی از نسخه های دستخط استاد ادب و پسر ایشان احمد مصباح زاده را در اختیار دارند که امیدواریم بعد از اتمام کار تصحیح، دیوان جدید ماموستا ادب وارد قفسه های کتابخانه کردی شود.

توحیدی بیان کرد: با این حال دیوان ادب هنوز جای کار علمی دارد و لازم است ادیبان و پژوهشگران به این حوزه نیز وارد شوند و ۱۵ غزل و سه قصیده فارسی ایشان نیز به کتابخانه مرعشی نجفی قم اهدا شده است که در هیچکدام از چاپ های فعلی موجود نیست و بنده از کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی از قم دریافت کرده ام که انشاالله در چاپ جدید دیوان ادب گنجانده خواهد شد.

عشق آتشین ادب به نصرت خانم نقطه عطف غزلیات ادب وی است

توحیدی عشق آتشین ادب به نصرت خانم را نقطه عطف غزلیات ادب دانست و افزود: به جرات می توان گفت در غزل عاشقانه ادبیات کردی کسی به پای ماموستا ادب نمی رسد و ماموستا ادب بیش از ۱۰۰ غزل را فقط در وصف این بانو چه در زمان وصال و چه در دوره فراق سروده و این عشق زمینی را به اوج خود رسانده است و ارتباط ابیات غزلیات ادب به صورت ستونی است و هر بیت با بیت قبل و بعد از خود در ارتباط است.

این پژوهشگر افزود: درحالیکه در دیگر دیوان های شاعران تا این حد این پیوستگی معنایی وجود ندارد و مثلاً در دیوان حافظ این ارتباط دیده نمی شود و هر بیت مستقل از بیت ماقبل و مابعد خود است و ادب در طول پنجاه و چند سال زندگی خود در قالب های ادبی غزل، قصیده و تخمیس شعر سروده است.

وی گفت: ادب در سال های پایانی زندگی اش به روستای باغچه مهاجرت می کند و می گویند تصویری از نصرت خانم را در دیوه خان روی دیوار می کشد و هر سال با آمدن نوروز، لباسی تازه بر تن او می پوشاند.

شاعر و مترجم بوکانی به تفاوت و شباهت های زن در به یت کردی و اشعار ادب پرداخت و تاکید کرد: هم در به یت و هم در دیوان ادب، زن شخصیتی دست نیافتنی است اگرچه در جوار مرد قرار دارد و در کل باید گفت شعر ادب در میان شاعران هم دوره و هم جغرافیای خویش برجسته و متفاوت است و شبیه هچ کدام از آنان نیست، وجود کلمات فارسی و عربی در اشعار او نشان از سواد بالا و تسلط او به سایر زبان هاست و ادب بعداز طی یک دوره بیماری پارکینسون از دنیا رفت و و گفتنی است در روز مرگش، از کمربند پسرش به عنوان کفن استفاده کردند ازین رو برخی او را شاعر بی کفن نامیده اند.

محمد نورمحمدی، استاد ممتاز خوشنویسی نیز در این مراسم با اشاره به ترکیب خط شکسته و نستعلیق در نسخه، های خطی به جای مانده از دیوان ادب، بیان کرد: برای تصحیح این نسخه ها و کاهش اشتباهات املایی ضرورت دارد از مهارت اساتید خوشنویسی دراین زمینه استفاده شود.

منبع» ایبنا