خبر، اطلاع رسانی و خبرنگاران، سه ضلع یک مثلث هستند که بدون هر یک از آنها، جامعه دچار نقص خواهد شد. در دنیای امروز که اطلاعات به سرعت در حال انتشار است، اهمیت خبر و اطلاع رسانی دوچندان شده است.
خبرهای جعلی و شایعات می توانند به سرعت در جامعه منتشر شوند و باعث ایجاد سردرگمی و تفرقه شوند. به همین دلیل، نقش خبرنگاران در تشخیص اخبار صحیح از اخبار جعلی و ارائه اطلاعات موثق به مخاطبان بسیار مهم است.
در دنیای پرهیاهوی امروز، دسترسی به اطلاعات صحیح و به روز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. خبرنگاران با تلاش شبانه روزی خود، این وظیفه خطیر را بر عهده دارند تا جامعه را از رویدادهای مهم آگاه کنند و به شکل گیری افکار عمومی کمک کنند.
خبرنگاران با اطلاع رسانی دقیق و بی طرفانه، به تقویت دموکراسی کمک کرده و از حقوق مردم دفاع می کنند. خبرنگاران با وجود تمام سختی ها و چالش ها، همچنان با شجاعت و تعهد به کار خود ادامه می دهند و به عنوان نگهبانان دموکراسی شناخته می شوند.
در واقع چالش این روزهای خبر، اطلاع رسانی و خبرنگاران، دنیای مدرن امروزی و بهره گیری عده ای از فناوری های نوین است که از یک طرف نگرانی خبرنگاران را در پی دارد و از طرفی دیگر بروز این تکنولوژی های جدید باعث حمله اخبار مختلف به سمت افکارعمومی شده و در این میان اگر خبرنگاران نتواند در مسیر درست این تکنولوژی قرار بگیرند، اخبار با اطلاعات گمراه کننده و بعضاً غلط در اختیار جامعه قرار می گیرد.
«دکتر منصور ساعی» به عنوان یکی از اساتید برجسته حوزه ارتباطات کشور در گفت و گویی که با خبرنگار کرد پرس به مناسبت فرا رسیدن ۱۷ مرداد روز خبرنگار انجام داد، معتقد است «نقش رسانه ها و تولید محتوای رسانه ای در حوزه علم باتوجه به جایگاهی که علم در زندگی روزمره دارد، همانند روزنامه نگاری سلامت مهم است و آن قدر این حوزه گمنام مانده و به حاشیه رفته که اطلاعات نادرستی منتشر می شود و حتی خبرنگاران نسبت به شیوه های نگارش این نوع روزنامه نگاری آشنا نیستند».
وی معتقد است «باید در روزنامه نگاری علم به دانش های علمی آگاه بوده و روایت کردن را بلد باشیم و جامعه شناسی لازم را بدانیم که البته هنوز در جامعه شناسی و روانشناسی بحران ضعف داریم».
مطابق سخنان این کارشناس حوزه رسانه، «روزنامه نگار باید به پیامد محتوا و یا تصویری که پخش می کند آگاه باشد که چقدر پیامدهای روانی در جامعه خواهد داشت و مهم این است که هر محتوایی منتشر می شود شواهد محور و براساس مستندات باشد».
به گفته ساعی، یکی از نکاتی که در بحث روزنامه نگاری علم مطرح هست پیامدهای هوش مصنوعی یا فناوری های نوینی است که روی زندگی ما تأثیر دارد. «در حال حاضر کمتر پیش آمده رسانه ها به این مسئله بپردازند در حالی که همه این ها به رشد علم و فناوری مرتبط بوده و در روزنامه نگاری علم به روز بودن و توانایی استفاده از تکنولوژی ها بسیار مهم است».
وی نسبت به خطرات اطلاعات گمراه کننده ای که با هدف منتشر می شوند هشدار داد و بیان کرد «گاهی اطلاعات گمراه کننده ای به صورت هدفمند برای جامعه منتشر می شود همانند گروه های تروریستی و مافیای اقتصادی و ... که اینجا باید دانست این اطلاعات گرچه مضر برای ساختارهای سیاسی و اجتماعی هستند، اما واقعی اند که وقتی افشا شوند جامعه را بهم می ریزند و روزنامه نگار باید نسبت به این مسایل مطلع باشد که چگونه واقعیت را افشا کند».
این استاد برجسته حوزه ارتباطات کشور بر توجه به راستی آزمایی در رسانه ها تاکید کرد و ادامه داد که «این مسئله در بسیاری از رسانه ها حتی رسانه های رسمی هم دیده می شود و این نشان می دهد که مدیرمسئول یک رسانه هنوز آگاه نیست که چطور محتوا تولید شده و یا اینکه راستی آزمایی شده یا نه»؟
به گفته ساعی «در ایران، زیرشاخه راستی آزمایی اطلاعات در هیچ رسانه ای نداریم. وقتی رسانه های رسمی ما که هنوز در جامعه منبع هستند هیچ چیزی برای گفتن و راستی آزمایی ندارند یقیناً مردم به سمت رسانه های غیررسمی می روند که الزاماً محتوای غلط زیادی دارند».
وی معتقد است راستی آزمایی جزوی از نقش مسئولیت اجتماعی روزنامه نگار به حساب می آید. «اینکه روزنامه نگار چگونه می تواند اطلاعات علمی که تولید می شود را به جامعه بدهد مهم است. این نقش مسئولیت اجتماعی روزنامه نگار را می رساند که حتماً قبل از انتشار راستی آزمایی کرده تا نفوذ شبه رسانه ها گرفته شود. در واقع فضای سیاسی حاکم بر رسانه های ما غبارآلود و محدود است و باعث شده انگیزه خبرنگار برای راستی آزمایی کاهش یابد».
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه مرجعیت خبر به رسانه های خارج از کشور منتقل شده، از خطر این مسئله برای رسانه های داخلی گفت و ادامه داد «واقعیت این است که یکی از دردهای جامعه ما انتقال مرجعیت رسانه های رسمی به خارج از کشور است و خود این بسیار بحران ساز خواهد بود. در کشور بحران های بسیاری داریم و اگر رسانه های ما به فکر نباشند، این انباشت بحران ها تبدیل به ابر بحران می شود و دیگر کاری نمی توان کرد چون همه دریچه های ارتباط با جامعه بسته خواهد شد».
آن طور که «ساعی» می گوید «جامعه با تروماهای زیادی مواجه بوده و تحت تأثیر بحران های زیادی است، لذا روزنامه نگاری ما به روزنامه نگاری تروما نیاز دارد که بداند چگونه زخم های جامعه را التیام دهد و یا نه چگونه سیاست گذاران را وادار به تصمیم درست کند و آینده ای را برای جامعه ترسیم و در این زمینه نظام حکمرانی و اجتماعی در کنار نظام رسانه ای نقش خواهند داشت».
مخاطب شناسی؛ دیگر نکته ای بود که این کارشناس ارتباطات آن را از کلیدواژه های مهم برای یک روزنامه نگار معرفی کرد. «روزنامه نگار باید برایش مهم باشد که مخاطبش را بشناسد و ضریب نفوذ در آن جامعه را در نظر بگیرد. یک رسانه باید بداند آیا محتوایی که تولید می شود برای مخاطب هدف در نظر گرفته شده یا نه؟ مخاطب رسانه ای من در کجا قرار دارد؟ مهم است که بدانیم امروز با زبان نسل جدید در پلتفرم جدید صحبت شود. دیگر نمی شود مثل روزنامه نگاری قدیم کار کرد. بسته به نوع موضوع و مخاطبی که وجود دارد نوع قالبی که انتخاب می شود مهم است».
وی با این پرسش که «روزنامه نگاری ما کجاست؟» وظایف نهاد رسانه را تشریح کرد. «در حکمرانی مدرن نهاد رسانه بخشی از حکمرانی است نه اینکه زیرمجموعه آن باشد بخشی از بازیگران آن است. در نظام حکمرانی ایران دولت تنهایی نمی تواند جامعه را کنترل کند به ویژه در دوران بحران و نیاز به رسانه دارد. نهاد رسانه باید نهاد ناظر بر قدرت و جامعه و اثربخشی داشته باشد و اعتماد اجتماعی را برگرداند به خود و سرمایه اجتماعی خود را حفظ کند. لذا باید بازنگری در سیاست های رسانه ای کشور شکل بگیرد که جامعه به آرامش برسد و بهره وری داشته باشد و در جامعه بتواند یک نوع توسعه ایجاد کند در همه حوزه ها».
نظر شما