انتخابات پارلمان اقلیم کردستان در سال 2024 نشان‌دهنده تغییرات مهمی در ساختار سیاسی این منطقه بوده است. با بررسی نتایج اولیه ارائه‌شده، می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:

الف) آمار مشارکت 

1. تعداد نامزدها و ترکیب جنسیتی:

• در این انتخابات، 1191 نامزد حضور داشتند که از این تعداد 33 درصد آن‌ها زن و 39 درصد مرد بودند. افزایش حضور زنان به‌عنوان نامزد در این انتخابات نشان‌دهنده پیشرفت تدریجی در دستیابی به برابری جنسیتی در مشارکت سیاسی اقلیم کردستان است. اگرچه مردان همچنان اکثریت را تشکیل می‌دهند، اما افزایش حضور زنان نسبت به انتخابات قبلی نشانه‌ای از تحولات اجتماعی و فرهنگی است.

2. تعداد واجدین شرایط و میزان مشارکت:

• تعداد واجدین شرایط برای رأی‌دهی در این انتخابات در اقلیم کردستان 2,899,578 نفر بود که از این تعداد 2,087,972 نفر (72درصد) در انتخابات شرکت کردند. این میزان مشارکت نسبت به برخی انتخابات گذشته نسبتاً بالا است.
• به تفکیک استان‌ها:
  • در اربیل، 1,023,606 نفر واجد شرایط بودند و 766,308 نفر (74 درصد) مشارکت کردند. این استان یکی از بالاترین نرخ‌های مشارکت را داشت.
  • در سلیمانیه، 1,087,192 نفر واجد شرایط بودند و 715,499 نفر (65 درصد) رأی دادند. میزان مشارکت در این استان نسبت به اربیل و البته سایر استانهای اقلیم کردستان کمتر بود، اما همچنان قابل‌توجه است.
  • در حلبچه، از 60,252 نفر واجد شرایط، 41,671 نفر (69 درصد) شرکت کردند.
  • در دهوک، 722,397 نفر واجد شرایط رأی‌دهی بودند و 564,494 نفر (78 درصد) در انتخابات شرکت کردند. دهوک بیشترین نرخ مشارکت را داشت.

3. مقایسه مشارکت با انتخابات 2018:

• مشارکت در این انتخابات نسبت به انتخابات 2018 تغییرات قابل‌توجهی را نشان می‌دهد. در انتخابات 2018، تعداد واجدین شرایط 3.085.461 بود، که از تعداد 1.845.979 نفر یعنی کمتر از 60 درصد در انتخابات شرکت کردند. یکی از دلایل این افزایش مشارکت در انتخابات 2024 ممکن است  از یک سو، برآمده از نارضایتی نسبت به حاکمیت و از سوی دیگر ناشی از نگرانی بخشی از جامعه نسبت به تغییر و تحولات سیاسی و اقتصادی در سال‌های اخیر و آینده منطقه و تلاش برای حفظ ساختار و دستاورد کنونی کردها باشد. در نهایت دوگانۀ نارضایتی و نگرانی باعث افزایش تمایل مردم به مشارکت در تعیین سرنوشت سیاسی خود شده است.

4. تعداد کرسی‌ها و تغییرات آن‌ها:

• بر اساس نتایج انتخابات 2024، تعداد کرسی‌های احزاب در مقایسه با انتخابات 2018 تغییرات قابل‌توجهی داشته است. بر اساس حکم دادگاه فدرال عراق، تعداد کرسی‌های پارلمان کردستان از 111 کرسی به 100 کرسی کاهش یافت که از این تعداد، 5 کرسی نیز متعلق به اقلیتهای مسیحی و ترکمان است. حزب دمکرات با از دست دادن 6 کرسی، از 45 کرسی به 39 کرسی رسیده است. اتحادیه میهنی کردستان توانست 2 کرسی بیشتر کسب کند و به 23 کرسی برسد. جنبش نسل نو نیز جهش چشمگیری داشته و با تبدیل شدن به پدیدۀ این دوره از انتخابات، از 8 کرسی به 15 کرسی رسیده است.

5.  مشارکت و نتایج:

• میزان مشارکت 72 درصدی در اقلیم کردستان نشان‌دهنده علاقه بالای مردم به انتخابات است، که این خود می‌تواند بازتابی از نارضایتی‌ها و انتظارات آن‌ها از دولت و نمایندگان آینده باشد.
• در استان‌های مختلف، تفاوت‌های چشمگیری در میزان مشارکت مشاهده می‌شود. استان دهوک با 78 درصد، بالاترین میزان مشارکت را داشته است که این موضوع می‌تواند به نفوذ حزب دمکرات کردستان در این استان بازگردد. اربیل با 74 درصد مشارکت نیز در جایگاه دوم قرار دارد. در مقابل، سلیمانیه که پایگاه اصلی اتحادیه میهنی کردستان است، با 65 درصد پایین‌ترین میزان مشارکت را دارد.

6. تأثیر این نتایج بر ساختار سیاسی آینده:

• افزایش تعداد کرسی‌های جنبش نسل نو و اتحادیه میهنی نشان‌دهنده تغییراتی در توازن قدرت در اقلیم کردستان است. با کاهش کرسی‌های حزب دمکرات و افزایش کرسی‌های اپوزیسیون، می‌توان انتظار داشت که روند تشکیل دولت آینده با چالش‌های بیشتری مواجه شود و این فرایند نیازمند زمان بسیاری باشد. با توجه به این که ظرف هفت ماه آینده انتخابات پارلمان عراق برگزار می­شود، پایان رقابت پارلمان کردستان سرآغاز یارگیری و چانەزنی برای راهیابی به بغداد خواهد بود و بدون تردید این گزاره، بر تشکیل دولت دهم اقلیم کردستان نیز اثرگذار خواهد بود.  
• 

ب) نتایج آرا

1. توزیع آرای احزاب به تفکیک استان‌ها:

• حزب دمکرات کردستان: با کسب 809197 رأی در مجموع استان‌ها، همچنان حزب پیشتاز در اقلیم کردستان است. بیشترین آرای این حزب در استان‌های دهوک (400603 رأی) و اربیل (345822 رأی) به دست آمده است. این حزب همچنان نقش مسلطی در مناطق شمالی اقلیم کردستان دارد.
• اتحادیه میهنی کردستان: نیز با 408141 رأی، دومین حزب بزرگ در این انتخابات بوده است. این حزب، برخلاف KDP، در استان‌های سلیمانیه (256813 رأی) و حلبچه (12530 رأی) نفوذ بیشتری دارد.
• جنبش نسل نو، به‌عنوان یک نیروی نوظهور کە مبدأ پیدایش آن، کارزار مخالفت با برگزاری رفراندوم 2017 (اکنون نه) بود، با 290991 رأی در مجموع استان‌ها، یکی از بزرگترین احزاب جدید است که در مناطق مختلف، به ویژه در سلیمانیه (136131 رأی)، قد علم کردە و بە رهبری تاجری جوان. در برخی از مناطق کردستانی به سطح رقابت با احزاب سنتی کردستان رسیده است.

2. مقایسه با انتخابات 2018:

• حزب دمکرات کردستان: نسبت به انتخابات سال 2018 افزایش آرای 80993 رأی (11 درصد) را تجربه کرده است. با این وجود تعداد کرسی‌های این حزب از 45 کرسی به 39 کرسی کاهش یافته است. اگرچه این حزب همچنان برتری خود را حفظ کرده، اما کاهش کرسی‌ها نشان‌دهنده چالش‌های جدید در ساختار پارلمان آینده و تشکیل دولت دهم خواهد بود.
• اتحادیه میهنی کردستان : نیز با افزایش 189814 رأی نسبت به سال 2018 مواجه شده است. بر این اساس، توانسته 2 کرسی بیشتر کسب کند و از 21 به 23 کرسی برسد.
• جنبش نسل نو بیشترین افزایش آرا را تجربه کرده است؛ این حزب با افزایش 135310 رأی (قریب به 90 درصد افزایش)، تعداد کرسی‌های خود را از 8 به 15 رسانده و به یکی از نیروهای تاثیرگذار در سیاست اقلیم تبدیل شده است. جنبش نسل نو با توجه به جایگاه و تعداد کرسی هایش می­تواند یکی از احزاب تعیین کننده در سناریوهای مختلف تشکیل دولت آتی اقلیم کردستان باشد.
• احزاب کوچک‌تری مانند اتحاد اسلامی، جنبش تغییر و جماعت عدالت اسلامی به ترتیب با کاهش تعداد کرسی‌ها مواجه شده‌اند. به‌ویژه جنبش تغییر که از 12 کرسی به 1 کرسی کاهش یافته و افت شدیدی آرا را تجربه کرده و آرزوهای دست کم 500 هزار رأی دهندۀ اسبق خود را به ناامیدی بدل کرد. این جنبش اخیراً با اختلافات شدید درون حزبی دست و پنجه نرم می­کند و با طی کردن سیری قهقرایی، پایگاه اجتماعی و سیاسی آن به مراتب بیش از پیش تضعیف شده است.

3.  تغییرات کرسی‌ها:

• حزب دمکرات کردستان همچنان حزب اکثریت باقی مانده، اما با از دست دادن 6 کرسی و کاهش آرای برخی مناطق، احتمال دارد که در تشکیل دولت آینده به حمایت سایر احزاب نیاز داشته باشد.
• اتحادیه میهنی کردستان توانسته موقعیت خود را بهبود بخشد و 2 کرسی بیشتر از دورۀ قبل به دست آورد. این حزب با افزایش نفوذ در مناطق خاصی مانند سلیمانیه، نقشی کلیدی در مذاکرات آینده برای تشکیل دولت خواهد داشت.
• جنبش نسل نو با افزایش کرسی‌های خود از 8 به 15 کرسی، به یکی از نیروهای تاثیرگذار و منتقد در پارلمان آینده تبدیل شده و می‌تواند بر سیاست‌های آینده تأثیر چشمگیری داشته باشد.

4. چالش‌های پیش رو در تشکیل دولت آینده:

• عدم اجماع میان احزاب بزرگ: حزب دمکرات و اتحادیۀ میهنی کردستان به عنوان دو حزب اصلی اقلیم کردستان همواره در سال‌های گذشته رقابت شدیدی داشته‌اند. با وجود افزایش نسبی آرای این احزاب، عدم توافق بین آن‌ها ممکن است روند تشکیل دولت را به تأخیر بیندازد. اما این دو حزب به عنوان شرکای قدیمی قدرت در اقلیم کردستان بارها نشان داده­اند که به تنهایی قادر به ادارۀ قدرت نیستند. لذا اگرچه ممکن است تشکیل دولت آتی، با چالشهای جدی مواجه باشد اما در نهایت به نظر می­رسد که تقسیم قدرت میان این دو جریان اصلی کردستانی، محتمل ترین سناریوی تشکیل دولت آیندۀ اقلیم کردستان باشد.
• نقش احزاب نوظهور: احزاب جدیدتر مانند جنبش نسل نو و سایر گروه‌های کوچکتر (موضع میهنی، جبهۀ خلق و حتی احزاب سنتی اسلامی)، به عنوان اپوزیسیون در پارلمان جدید عمل خواهند کرد و با توجه به افزایش کرسی‌های اتحاد اسلامی و جنبش نسل نو، چانه­ زنی بر سر تشکیل دولت –دست کم برای مدتی- به حمایت یا عدم حمایت آن‌ها نیز وابسته خواهد بود.
• تأثیر مشکلات داخلی و خارجی:  بحران‌های اقتصادی و مناسبات منطقه­ای و بین‌المللی و گرایشات منطقه­ای جریانهای کردستانی که در برخی از موارد، در تقابل و تضاد با یکدیگر است، بر روند تشکیل دولت تأثیرگذار خواهد بود. این موضوع، همراه با پیچیدگی‌های سیاسی داخلی، تشکیل دولت را چالش‌برانگیزتر خواهد کرد.

انتخابات 2024 نشان‌دهنده تغییرات قابل‌توجهی در ساختار سیاسی اقلیم کردستان است. برخلاف پیش­بینی و تحلیل برخی از ناظران سیاسی، آرای حزب دمکرات و اتحادیۀ میهنی کردستان نه تنها با کاهش مواجه نشد بلکه افزایش چشمگیری نیز داشت. به طوری که نتایج اولیۀ انتخابات بسیاری از جریانها و ناظران و بویژه طرفهای ذینفع (جریانها و افراد ناراضی و اپوزسیون) را شگفت زده کرد. با افزایش آرای حزب دمکرات و اتحادیۀ میهنی کردستان این دو حزب همچنان نقش اصلی در دولت آینده را ایفا خواهند کرد، اما با ظهور احزاب جدید و تغییرات در تعداد کرسی‌ها، چالش‌های بزرگی در راه توافق و تشکیل دولت وجود دارد.