کردپرس
نبود قانون اساسی در اقلیم کردستان به یک مشکل بزرگ تبدیل شده و هر روز ضرورت تصویب آن بیش از پیش آشکار می‌شود. پس از انتخابات ششم پارلمان کردستان، همه منتظر هستند که کمیسیون انتخابات عراق فدرال، با اعلام نتایج اعتراضات، نتایج انتخابات را تایید کرده و رئیس اقلیم اولین نشست پارلمان را برگزار کند. مطابق قانون، پارلمان باید ظرف ۱۰ روز از تایید نتایج، مراسم سوگند یاد کردن اعضای جدید را برگزار کند. تا اینجا روند طبیعی است، اما پس از اعلام نتایج اولیه از سوی کمیسیون انتخابات، وضعیت سیاسی اقلیم دچار تحول شد و نتایج کاملاً مشخص شد. اکنون پرسش مهم این است که در چارچوب قوانین موجود، روند انتخاب سه مقام ریاستی چگونه انجام می‌شود؟ کدام فراکسیون برای تشکیل کابینه جدید حکومت اقلیم کردستان ماموریت می‌یابد؟
انتخاب هیئت ریاست پارلمان
در ماده ۴۷ قانون انتخابات پارلمان کردستان، آمده است که جلسه اول پارلمان ظرف ۱۰ روز پس از تایید نتایج برگزار می‌شود. همچنین در ماده ۴۸ همین قانون ذکر شده است که در نخستین جلسه، رئیس، معاون و دبیر پارلمان با اکثریت مطلق آراء اعضا انتخاب می‌شوند. این یعنی حداقل ۵۱ رأی از اعضای پارلمان باید کسب شود. همچنین براساس بند دوم ماده ۱۵ نظام داخلی پارلمان، برای ابراز عدم اعتماد به هیئت ریاست نیاز به پیشنهاد یک‌سوم اعضا و رضایت دوسوم آراء است. در ماده ۱۰ قانون ریاست اقلیم کردستان (شماره ۱ سال ۲۰۰۵) نیز آمده است که در موارد زیر پارلمان با فرمان رئیس اقلیم مجدداً تشکیل جلسه می‌دهدد:
- اگر نیمی از اعضا استعفا دهند.
- اگر ظرف ۴۵ روز از دعوت به نشست، تعداد قانونی اعضا تشکیل نشود.
- اگر پارلمان به سه وزیر رأی عدم اعتماد بدهد.
- اگر سیستم انتخابات پارلمان تغییر کند یا دوره ششم انتخابات زودتر از شش ماه به پایان برسد.
انتخاب رئیس اقلیم کردستان
پس از انتخاب هیئت ریاست پارلمان، نوبت به انتخاب رئیس اقلیم کردستان می‌رسد. بر اساس قانون شماره ۱ سال ۲۰۱۹، در خصوص نحوه انجام وظایف ریاست اقلیم کردستان و تصویب چارچوب انتخاب رئیس اقلیم تا زمان تصویب قانون اساسی، طبق بند اول ماده ۲ پارلمان کردستان رئیس اقلیم را انتخاب می‌کند. همچنین، طبق ماده ۴، بخش اول بند اول، بعد از انتخاب هیئت ریاست پارلمان، طی مدت ۳۰ روز مراحل انتخاب رئیس اقلیم آغاز می‌شود. به‌علاوه، در بند پنجم ماده اول همان قانون آمده است که "رئیس اقلیم در یک رأی‌گیری علنی و با اکثریت مطلق اعضای پارلمان، در مدت ۳ روز پس از صدور تصمیم رسمی برای تعیین شرایط، انتخاب می‌شود." بنابراین، انتخاب رئیس اقلیم کردستان نیاز به اکثریت مطلق آراء اعضای پارلمان کردستان دارد. اما، طبق بند ۳ ماده ۱۶ قانون ریاست اقلیم کردستان شماره ۱ مصوب سال ۲۰۰۵، برای سلب اعتماد از رئیس، نیاز به سه‌چهارم آراء اعضای پارلمان کردستان است.
انتخاب نخست وزیر:
بر اساس بند (3) ماده (56) قانون انتخابات پارلمان کردستان مصوب سال 1992، تعیین رئیس قوه اجرایی و بر اساس بند چهارم، دادن رأی اعتماد به رئیس هیأت وزیران و کابینه‌اش از اختیارات پارلمان است. پس از تعیین نامزد توسط پارلمان، مطابق بند (12) ماده (10) قانون ریاست اقلیم کردستان شماره (1) سال 2005، «پس از تعیین نامزد از سوی پارلمان کردستان، نامزد ریاست هیأت وزیران برای تشکیل کابینه در مهلتی که از (30) روز بیشتر نشود، معرفی می‌گردد.» اعطای نامزدی و رأی اعتماد به رئیس دولت و کابینه توسط پارلمان کردستان و رئیس اقلیم شفاف و مشخص است. اما در قانون انتخابات پارلمان کردستان و قانون ریاست اقلیم و قانون فعالیت ریاست اقلیم و قانون شورای وزیران شماره (3) سال 1992 دو پرسش اساسی مطرح نشده است: نخست، کدام فراکسیون مأمور تشکیل کابینه می‌شود؟ دوم، رئیس شورای وزیران و کابینه‌اش به چند رأی نیاز دارند تا رأی اعتماد بگیرند؟ آیا اکثریت نسبی یعنی نصف بعلاوه یک، یا دو سوم رأی یا اکثریت مطلق؟
با دقت به پژوهش‌های داخلی پارلمان کردستان برای رأی عدم اعتماد به رئیس وزیران در سال (2018) و مطابق با بند چهارم ماده (74) این پژوهش‌های داخلی، برای عدم اعتماد به رئیس وزیران، رأی دو سوم ملاک است. در اینجا پرسشی مطرح می‌شود که آیا این پژوهش داخلی همچنان معتبر است؟ آیا می‌توان همین بند را برای رأی اعتماد به رئیس وزیران و کابینه به‌کار گرفت؟
پرسش دیگری که مطرح می‌شود این است که آیا انتخاب هر سه مقام ریاستی به صورت یک پکیج بین فراکسیون‌ها تقسیم خواهد شد؟ کدام فراکسیون مأموریت خواهد یافت؟ آیا اصل بند اول ماده (76) قانون اساسی به عنوان مبنا قرار می‌گیرد، یا تصمیم دادگاه فدرال برای این بند مد نظر خواهد بود؟ همچنین پرسشی دیگر این است که آیا رأی اعتماد به رئیس وزیران با اکثریت نسبی خواهد بود یا دو سوم آرای اعضا؟ آیا این موضوع به دادگاه فدرال ارجاع می‌شود تا به پرسش پاسخ دهد یا بر اساس عرف سال‌های گذشته که اکثریت نسبی برای رأی اعتماد به رئیس و کابینه کافی بوده، عمل خواهد شد؟
نکته قابل توجه: قانون انتخابات پارلمان تاکنون 9 بار اصلاح شده است، قانون ریاست اقلیم دو بار اصلاح شده و دو قانون دیگر مرتبط نیز با عنوان قانون فعالیت ریاست اقلیم شماره (1) سال 2019، قانون برکناری ریاست اقلیم شماره (10) سال 2018 و قانون توزیع اختیارات ریاست اقلیم شماره (2) سال 2017 به تصویب رسیده است. با این حال، هنوز تناقضاتی در بندها و مواد قانونی به چشم می‌خورد. از این رو، می‌توان گفت وظیفه اصلی این دوره، بازنویسی قانون اساسی و بازنگری در اکثر قوانین اقلیم کردستان است. در مقایسه با عراق، موضوع انتخاب سه مقام ریاستی در قانون اساسی دائمی سال 2005 به‌خوبی تعیین شده و برای قوانین خاص نیز توضیحاتی ارائه شده است. موضوع رأی اعتماد و عدم اعتماد به (رئیس جمهوری، رئیس پارلمان و رئیس دولت) در مواد (55، 70، 61، 64، 76) مورد بررسی قرار گرفته است.
نظر شما