به گزارش خبرگزاری کردرس، جلیل صفربیگی در این یادداشت که آن را در اختیار کردپرسگذاشت، می نویسد:

«فقط در زبان مادری می‌توان حقیقت خود را گفت»
پل سلان

ترجیع بند، غزلهایی است هم وزن با قافیه هایی متفاوت که بیت یکسان و تکراری (معمولا با قافیه ی متفاوت) آن ها را به هم پیوند می دهد.
تعریف کوتاه: غزلواره هایی که بیتی تکراری آن ها را به هم وصل نماید . به هر غزل (رشته) و به بیت تکراری ترجیع می گویند . ترجیع بند در مورد موضوعاتی همچون: عشق و عرفان و مدح و ستایش سروده می شود .
 
نکته ۱) قدیمی ترین ترجیع بند از فرخی سیستانی است.
نکته ۲) زیبا ترین ترجیع بند های شعر فارسی:
سعدی ( قرن ۷ ) عاشقانه                       هاتف اصفهانی ( قرن ۱۲ ) عارفانه
نکته ۳) از شرط های زیبایی ترجیع بند این است که بیت آخر هر رشته با بیت ترجیع - از نظر معنایی تناسبی تمام داشته باشد.

بە تازگی ازحسین شکربیگی، شاعر و نویسندەی نام آشنای کرد، ترجیع بندی منتشر شده کە در این نوشتار، نگاهی اجمالی بە آن خواهم داشت.

شعر کردی جنوبی معاصر، جوان است و اغلب شاعرانش هم  جوانانی جویای نام و پرانرژی که در سایه و جوار پیشکسوتان این عرصه، در حال بالیدن و کسب تجربەاند. تقریبا دو دهە است کە رویکرد شاعران و مخاطبان به آن بیشترشده و روحی تازه در کالبد شعر و ادبیات کوردی جنوبی دمیده شده است. یکی از کسانی کە سهم عمده ای در این جریان داشتە و خود جریان ساز است، حسین شکربیگی است. شکربیگی سالهاست در ژانرهای داستان و رمان قلم می زند و صاحب آثار ارزشمندی است. شعر کلاسیک فارسی را به زیبایی می سراید و یکی از بهترین شاعران سپیدسرای معاصر ایران است. شکربیگی این تجربەی گرانسنگ را در شعر کردی به کارگرفتە و غزل هایی ناب و دلنشین سروده  که مخاطبین را به وجد آورده و دوست داران شعر و ادبیات کردی را امیدوار به ظهور شاعری برجسته و صاحب صدا و سبک نموده است. شکربیگی با سرایش غزل های زیبایش بر غنای شعر کردی افزوده و با انتشار ترجیع بندش، دریچه ای تازه بر روی شعر کلاسیک کردی گشوده است.

می دانیم کە شعر کردی معاصر، فعلا بوطیقای روشن و مشخصی ندارد. این موضوع در حوزه نقد، بروز و ظهور بیشتر و آشکارتری دارد. ناچار از همان اسلوب ها و روش های نقد شعر فارسی و غیر آن برای بررسی ترجیع بند شکربیگی بهره می گیرم. اگر چه معتقدم شعر کردی جنوبی نیاز بە یک زیبایی شناسی نو دارد، یک اسلوب نو. نه ضرورتا در فرم، بلکە در محتوا. در ساحت کلمه و کلام. یک زیبایی شناسی مبتنی بر نیازهای فکری و فلسفی انسان معاصر. این شعر باید بتواند پاسخگوی سوالات هستی شناسانەی انسان کرد معاصر باشد. این اتفاق در مواردی افتاده، اما، نیاز داریم جلوه های آن پررنگ تر و واضح تر، بروز و ظهور یابد.

زبان

زبان در مشت شکربیگی چون موم است. او بە ظرافت ها و ظرفیت های زبانی خاص و ویژەی زبان کردی  و کارکردهای استتیک آن، آگاه است و این آگاهی  در شعرش بە کمک او آمدە و شاعر به بهترین شکل از آن بە نفع شعرش کار می کشد. این آگاهی البته به تنهایی عمل نمی کند و سویه های ناخودآگاه شاعر نیز در این عملکرد خاص مشارکت فعال دارند.بخش بزرگی از این ناخودآگاه به تجربه شاعر در حوزەی زبان فارسی برمی گردد .زبان ورزی های شاعر در شعرکلاسیک و سپید فارسی و قلم فرسایی های او در نثر فارسی و تبحر و تسلطش بر روایت سازی و روایت پردازی کمک شایانی به شکربیگی در روایت پردازی عاشقانەاش در این ترجیع بند کرده است.
شکربیگی جنون شاعرانەی خاصی دارد که مولوی طور است. این جنون کە از جان آگاه و زیست شاعرانەی او نشأت می گیرد به خوبی در شعرش متجلی شده .گاه خود را در قالب فراروی از نرم معمول دستور زبان، گاه در تکرارهای بی امان و متوالی کلمات و گاه در رندی ها و طنازی های شاعرانه خودش را نشان می دهد. طعم این جنون مهم ترین چاشنی شعر شکربیگی است.از قضا هرگاه شکربیگی این چاشنی را بیشتر کرده، بر رنگ و طعم شعرش افزوده است.

زبان کردی سرشار از جاذبه های شناخته شده و نشده است شکربیگی نشان داده غواص قهاڕیست که در صید مروارید موفق نشان دادە است. کُردیت و روح اصیل انسانِ عاشقِ کرد به خوبی و زیبایی در این ترجیع بند متجلی شده و شاعر با تبحری مثال زدنی به فراخوانی این روح در قالب ترکیبات و تصاویر دست زده و ابیات درخشانی سروده است.این کُردیت که شکربیگی خود  همواره بر آن تاکید دارد به شعرش تشخص بخشیده و آن را از تصنع و تکلف دور کرده و شاعر بدون لکنت، روان و راحت، حرفش را می زند.

می دانیم که هر شاعری ترجیع بند بسراید بدون شک و ناخودآگاه، با جناب مستطاب سعدی و ترجیع بند شاهکارش مقایسه می شود و مخاطب کرد زبان معاصر کە با زبان فارسی و ترجیع بند سعدی آشناست، قطعا این مقایسه را در ذهنش انجام خواهد داد. انصافا ترجیع بند شکربیگی از این مقایسه سربلند بیرون می آید و - تاکنون- در زبان کردی بی نظیر است.

تصویر

روانی و سلاست زبان  از ویژگی های بارز این ترجیع بند است. نرم، ملیح و نمکین بودن، و تصاویر زندە و جاندار. یک رمانس زیبا و روح نواز از این ترجیع بند ساخته است.

شعر یک موجود زندە است. زندگی طول، عرض و عمق  دارد. حجم دارد. شعرزندە عناصر زندە دارد.تصاویرش زندە اند و حرکت دارند.این حرکت و حیات البتە در بیرون شعر و در ذهن مخاطب جریان دارد.

بعضی شعرها در ذهن شاعرشان مرده اند و طبیعتا مردە به دنیا می آیند.بعضی ناقص الخلقه اند. برخی در دوران جنینی می میرند. برخی به محض تولد و برخی هم چند صباحی می زیند و سپس چون شمعی نیمه جان می میرند.برخی شعرها اما زنده اند و زندگی بخش هم.قرن ها عمر می کنند و از گزند توفان ها در امان.مثل ترجیع بند سعدی. از مهمترین عناصر حیات در شعر تصویر است. تصاویر تکوین یافتە در شعر شکربیگی. دم دستی، معمولی و بی حرکت نیستند. زندە اند.متحرکند. مخاطب را وادار به حرکت فکری و ذهنی می کنند.

تاکید بر اشیاء و حضور ملموس، پرنقش و پرتکرار شی از مهم ترین ابزار شاعر برای تزریق روح حیات به شعر است. این اشیاء حضوری تصنعی، وزن پرکن و سیاهی لشکر ندارند. اشیایی که گاه متعلق به بوم زاد و طبیعت شاعرند گاه به زیست مدرن و امروزین او مربوطند. فراخوانی آنها، نقش دادن به آنها و از همه مهم تر بازی گرفتن از آنها، مهمترین کار شکربیگی در این شعر است. بازیگرانی  کە کسی جز کارگردان، توان جابجایی نقش های آنها را ندارد. چیدمانی هنرمندانه دارند و جابه جا و پلان به پلان به کمک مخاطب می آیند تا در شکل گیری تصاویر عاشقانه، هر یک، سهمی به فراخور نقششان داشتە باشند.

تێخ،دار، سەوڵ،وا،جامەک،ێاینە،خۊن،مانگ،داک دوا،چەسپ،مەلهەم،خوەر،گۆل،ئەنار،دوار،دەریا،روبار،سان،تاف،تەناف،گیس،زلف،ێاو،پووس،کاکتوس،چوو شهقاتە،ئەلکل،سرمه،مداد،کۆزە،قەفەس،بژەنگ،سێف،مانێشت،تخت خان،مژ،ئەرغەوان،خزل،ئەرکوازی،کارزان،هزارە،ملکشای،پەنجسۊن،سەروەزن،تەور،کێەنی،چراخ،کەو،میشت مال،چال،بیمار،حەکیم،خەرگ،ئاگر،یەسر تەیل،خۋن خەس،پووت،زخال،واران،وەفر،ژن،سەگ نێاگڕ،دەس،پا،دنان دنانتەو،مووم،زوان،جان،سەوڵ،شان،باڵ،گرێە،بەرۊ

روایت

در یک شعر بلند، شاعر باید از تبحر خاصی برخوردار باشد کە رشتە کار- روایت- از دستش خارج نشود .در ترجیع بند بیت وصل یا ترجیع و مهم تر از آن مصرع پایانی هر غزل ، وظیفەی خطیری بر عهده دارند تا از پاشیدگی غزل ها و بندها جلوگیری کند.خوشبختانە شکربیگی در این ترجیع بند تاحدود زیادی از پس کار برآمده است.از نظر فرم و روساخت شعر این توفیق حاصل شده و در ژرف ساخت اثر ،پررنگ تر نمود پیدا کرده است. تسلط شکربیگی بر داستان و عناصر داستانی کمک شایانی کرده است.

از منظر روانی هم می توان به این موضوع پرداخت. قصویت جاری در این شعر، همراه با نوعی آنتی مازوخیسم خودخواستەی عاشقانه است.عشقش نەمنجر به خودآزاری می شود نە دیگر آزاراست. می دانیم که یک فرد سادیستیک از آزار و اذیت کردن دیگران لذت می‌برد، اما یک انسان مبتلا به "مازوخیسم" از عذاب و شکنجه ای که خودش متحمل می‌شود لذت کسب می‌کند.  این نوع عشق در شعرکلاسیک مافراوان یافت می شود.خوشبختانە شکربیگی در  ترجیع بندش فراروی ناخودآگاهی از این عشق دارد  روایتی تغزلی و عاشقانه کە قابل توجە است. فراروی از سنت های عاشقانه کردی و بروز نوعی فرهنگ اروتیک تجددخواهانە و مدرن در اغلب رشته های این ترجیع بند قابل مشاهده است.شاعر بیش از آنکه از معشوق تعریف و تمجید کند به تعریف از خود پرداختە و شانه به شانەی معشوق، به توصیف خود و عشقش می پردازد. عشقی کە البتە کاملا زمینی و در دسترس است و در رشته ها و بیت های زیادی از ترجیع بند، اروتیک می شود.

نکتەی مهم در مورد اروتیسم در شعر کردی، تفاوت آشکار آن با زبان های دیگر است. تن پردازی و تن ستایی در فرهنگ کردی، نه از سر بی حیایی و دریدگی، که بخشی از زیست صادقانه، سالم و عفیفانە کردی‌ست که در قالب توصیف اندام ها و زیبایی های ظاهری زن و طبیعت -که از قضا هر دو جایگاهی مادرانگی دارند- متجلی می شود. شکربیگی از این آزمون هم سربلند بیرون می آید.

شاعر، عامدانه و آگاهانە وزن شعرش را بر وزن شعر سعدی انتخاب کرده. وزنی که ریتمی روان و مواج دارد و برای بیان عواطف و احساسات عاشقانه، بسیار مناسب است. نه چندان افاعیل کوتاه و اندکی دارد که دست شاعر را در بیان حالات و احساساتش ببندد نه آنقدڕ بلند است که خاطر معشوق را مکدر سازد. وزنی در تناسب تام و تمام با معاشقه ای ماندگار دارد. انتخاب وزن درست و متناسب در تحرک بخشی به تصاویر و  دست دادن روایتی پویا، کمک شایان توجهی کرده است.

گنجینە

برخی آثار به خاطر نقش تاثیر گذاری که دارند جزو گنجینه ها و ذخایر فرهنگی یک زبان و فرهنگ قلمداد می شوند. بی شک همان گونه که ترجیع بند سعدی شیرازی جزو میراث ارزشمند شعر و ادبیات فارسی محسوب می شود، ترجیع بند عاشقانه حسین شکربیگی نیز سرمایه ای برای زبان کردی است و به عنوان اثری ارجمند و ارزشمند در گنجینه ادبیات کردی ثبت و ضبط خواهد شد. شعر کردی به چنین ذخایری نیازمند است. خدمت شکربیگی به زبان مادری بسیار ارزشمند بوده و بر غنا و ثروت این زبان خواهد افزود. به عنوان یکی از گویشوران و علاقه مندان این زبان، به حسین شکربیگی عزیز برای آفرینش چنین اثری تبریک گفتە و صمیمانه سپاسگزارم.