کردپرس
رسانه خبری- تحلیلی دراومیدیا در گزارشی که به قلم محمد معزز حیدسی در مرکز پژوهشی بیان منتشر شده، نوشته است: هیچ‌کس انتظار نداشت که حکومت اسد با حمایت حزب بعث سوریه بیش از نیم قرن در این کشور حاکم بماند، به ویژه پس از اینکه از سال ۲۰۱۱ نتوانست به راحتی در برابر اعتراضات و نارضایتی‌های مردمی ایستادگی کند که در برخی دیگر از کشورهای عربی نیز رخ داد و به "بهار عربی" شناخته شد. وضعیت بحران‌ها در سوریه نمونه‌ای از بحران‌های جهانی است که تلاش‌های سیاسی، دیپلماتیک و نظامی در آن شکست خوردند. این بحران‌ها به تضعیف پایه‌های حکومت سوریه در سطح جهانی منجر شد، به ویژه در زمینه‌های نظامی، اقتصادی و اجتماعی که اثرات آن در سوریه و در کشورهای مختلف نمایان شد.
آغاز عملیات "ردع العدوان" توسط گروه تحریر شام، یک تغییر اساسی در وضعیت سوریه ایجاد کرد که به ناآرامی‌های بیشتر در منطقه شرقی انجامید و در نتیجه حملات اسرائیل به غزه و لبنان در پی داشت. در سطح جهانی، انتظار می‌رود که تحولات جدیدی در سیاست‌های جهانی به ویژه با ورود دونالد ترامپ در ژانویه ۲۰۲۵ به کاخ سفید به وقوع بپیوندد.
اول: وضعیت سوریه پس از آغاز عملیات "ردع العدوان"
بعد از اینکه اعتراضات سوریه به شدت افزایش یافت، حکومت اسد از قدرت‌های نظامی برای سرکوب نارضایتی‌ها استفاده کرد. تلاش‌های سیاسی و دیپلماتیک حکومت سوریه موفق شد دیوار انزوای آن کشور را بشکند. این تلاش‌ها باعث شد روابط سوریه با بسیاری از کشورهای جهان بهبود یابد و کرسی سوریه در اتحادیه عرب پس از ۱۱ سال به حالت عادی بازگشت. همچنین بشار اسد در نوامبر سال گذشته در نشست‌های عربی و اسلامی در ریاض شرکت کرد. در عین حال، ترکیه نیز تلاش‌هایی برای نزدیکی به حکومت اسد انجام داد، اما این تلاش‌ها به دلیل اختلافات عمیق و مرزهای متزلزل بین دو کشور شکست خورد.
در سال ۲۰۲۴، بشار اسد به ایران و روسیه سفر کرد و در کنار آن، هشت کشور اروپایی نامه‌ای به مسئولان سیاست خارجی اتحادیه اروپا ارسال کردند تا درخواست تجدید نظر در روابط با سوریه را مطرح کنند.
دوم: نقشه‌ی جغرافیایی بازی‌ها در سوریه
نقشه‌ی جغرافیایی بازی‌ها در سوریه قبل از آغاز عملیات "دفع تجاوز" "ردع العدوان" می‌تواند به شکل زیر توضیح داده شود:
-
نزدیک به ۳۶% از خاک سوریه خارج از کنترل دولت سوریه بوده، که بخش عمده‌ای از آن در شمال کشور و مناطق مرزی با ترکیه قرار دارد و تحت کنترل چندین گروه مختلف است. به این صورت:
الف. نزدیک به ۱۱% از خاک سوریه تحت کنترل مخالفان سوری و تحت حمایت ترکیه است.
ب. نزدیک به ۲۵% از خاک سوریه تحت کنترل نیروهای کرد سوری و متحدان آن‌ها (یگان‌های مدافع خلق) است. -
مراکز نظامی موجود در سرتاسر سوریه پراکنده شده‌اند. برخی از آن‌ها از دولت سوریه حمایت می‌کنند و برخی دیگر مخالف آن هستند، از جمله:
الف. حضور ۱۲ پایگاه نظامی ترکیه در مناطق مرزی سوریه و ترکیه، به‌علاوه ۱۱۴ نقطه نظارتی که تحت نظر ترکیه قرار دارد.
ب. نیروهای آمریکایی در ۱۷ پایگاه نظامی حضور دارند که از ۱۵ نقطه نظارتی نظامی پشتیبانی می‌کنند و در بیشتر مناطق تولید نفت سوریه مستقر هستند.
ج. نیروهای کرد سوری تحت حمایت آمریکا در حدود ۴۵,۰۰۰ کیلومتر مربع از خاک سوریه مستقر هستند.
د. نیروهای دیگر مخالف دولت مانند گروه‌های اسلام‌گرا و نیروهای آزاد، که به‌ویژه در سوریه شمالی و در برابر داعش فعال بوده‌اند، در حدود ۲۰,۰۰۰ کیلومتر مربع از خاک سوریه فعالیت دارند.
ه. اسرائیل نیز در جولان حضور دارد که مساحت آن حدود ۱,۲۰۰ کیلومتر مربع است. -
نیروهایی که از دولت سوریه حمایت می‌کنند:
این نیروها در حدود ۱۲۰,۰۰۰ کیلومتر مربع از خاک سوریه فعالیت دارند، علاوه بر نیروهای نظامی سوریه، پایگاه‌های روسی و ایرانی نیز در این مناطق مستقر هستند.
سوم: آغاز عملیات "ممانعت از تجاوز سرزمینی" و سقوط حکومت اسد
در زمینه تحولات مربوط به جنگ‌ها و درگیری‌ها در سوریه، عملیات "بازپس‌گیری مناطق از دست رفته" در تاریخ ۲۷ نوامبر آغاز شد، با هدف حمله به نیروهای ارتش سوریه در شهر ادلب. این عملیات به سرعت گسترش یافت و شامل مناطق حلب و ادلب نیز شد. اهداف آن شامل بازپس‌گیری کنترل از دست رفته توسط نیروهای مخالف و همچنین کنترل مناطق استراتژیک و مهم بود. در این میان، ارتش سوریه و متحدان آن با استفاده از حملات هوایی و زمینی، تلاش کردند تا مواضع مخالفان را تصرف کنند و به این روند ادامه دهند تا به اهداف خود برسند.
در روزهای ابتدایی دسامبر، با تصرف بیشتر مناطق استراتژیک توسط نیروهای دولتی، عملیات در جهت تثبیت کنترل مناطق جدید ادامه یافت و در نهایت موجب رسیدن به پایتخت دمشق شد.
چهارم: سناریوهای سوریه پس از اسد
شک و تردیدی در این زمینه وجود ندارد که تحلیل سناریوهای مرتبط با مرحله پس از اسد، به دو متغیر اصلی وابسته است: نقش اپوزیسیون‌ها در ایجاد یک توافق سیاسی گذار که توانایی مدیریت مرحله انتقالی را داشته باشد، بدون بازگشت به مرحله جنگ داخلی و بحران‌های انسانی، جدا از نقش بازیگران خارجی که به‌عنوان نمایندگان نیروهای منطقه‌ای و بین‌المللی در این چارچوب فعالیت می‌کنند. بارزترین سناریوها به شرح زیر است:
-
مرحله گذار سیاسی
این سناریو ممکن است شکل بگیرد اگر نیروهای اپوزیسیون سوریه در دستیابی به یک توافق سیاسی موفق شوند که ایجاد یک حکومت گذار را برای حفظ مؤسسات دولتی و منابع عمومی تضمین کند. این امر به یک چارچوب سیاسی نیاز دارد که مشارکت همه اقشار جامعه سوریه را تضمین کند. این سناریو نیازمند توافق منطقه‌ای و بین‌المللی برای حمایت از مراحل گذار سیاسی است، که شامل همکاری ترکیه-غربی در حمایت از گروه‌های مخالف شام و در مقابل پشتیبانی آمریکا-غرب از نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) می‌باشد. این سناریو می‌تواند به‌دلیل تأثیرگذاری ایران و روسیه، به‌ویژه در مرحله‌ای که ایران درگیر بحران‌های داخلی و روسیه در جنگ علیه اوکراین است، با چالش‌هایی روبه‌رو شود. -
جنگ داخلی ادامه‌دار
این سناریو در صورتی قابل تحقق است که اپوزیسیون‌ها در دستیابی به توافق سیاسی شکست خورده و کشور به سمت بحران‌های داخلی عمیق‌تر برود. این بحران‌ها ممکن است شامل درگیری‌های فرقه‌ای، قومی و سیاسی باشد که باعث تشدید اختلافات داخلی و منطقه‌ای و تعمیق بحران‌های داخلی در سوریه می‌شود. در این شرایط، تأثیرات بی‌ثباتی داخلی و فشارهای خارجی می‌تواند باعث بازگشت به درگیری‌ها و جنگ‌های داخلی شود. -
تقسیم سوریه به چند منطقه
این سناریو تحت شرایطی ممکن است مطرح شود که اپوزیسیون‌ها در دستیابی به توافق سیاسی شکست بخورند و کشور به سمت تجزیه پیش برود. در این صورت، سوریه ممکن است به سه منطقه تقسیم شود: یکی تحت کنترل نیروهای مخالف شام، دیگری تحت تسلط کردها با حمایت نیروهای دموکراتیک سوریه، و منطقه‌ای دیگر که تحت کنترل گروه‌های مختلف خارجی و داخلی باشد. این سناریو می‌تواند به‌دلیل شکست در دستیابی به توافق سیاسی میان ترکیه و کشورهای غربی و همچنین عدم توافق بین ایران و روسیه، شکل گیرد.
نظر شما