کردپرس

در سال ۲۰۲۴، هیچ‌گونه درآمدی از فروش نفت اقلیم کردستان به وزارت دارایی بازنگشته است. علی‌رغم این‌که نفت یک دارایی ملی و طبیعی است، اما به صورت غیرمستقیم، مردم اقلیم کردستان در سال ۲۰۲۴ از این منابع طبیعی ملی بهره‌مند نشده‌اند؛ زیرا حتی دولت اقلیم حمایت لازم را از قشر آسیب‌پذیر ارائه نکرده است، تا شهروندان اقلیم بتوانند با قیمت مناسب‌تر به فرآورده‌های نفتی همچون نفت، گاز، بنزین و ... دسترسی پیدا کنند.

رسانۀ تحلیلی و خبری دراومیدیا، طی گزارشی با رویکردی انتقادی، به موضوع نفت اقلیم کردستان در سال ۲۰۲۴ پرداخته که به شرح زیر است:
🔹 روزانه در اقلیم بیش از ۳۰۰ هزار بشکه نفت تولید شده است، که از این مقدار ۲۰۰ هزار بشکه از طریق تانکرها به ایران و ترکیه منتقل شده و باقی‌مانده آن در داخل اقلیم مصرف شده است. درآمد ماهانه نفت حدود ۳۴۰ میلیون دلار و در مجموع سال ۲۰۲۴ حدود ۴ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
🔹 اگر میانگین درآمد و تولیدات میادین نفتی اقلیم کردستان را بر اساس اطلاعات رسانه‌ای و رسمی بررسی کنیم، میانگین تولید روزانه میادین نفتی اقلیم کردستان ۳۰۱,۶۰۴ بشکه در روز بوده که در طول سال به ۱۱۰ میلیون بشکه می‌رسد. اگر قیمت هر بشکه نفت با توجه به میانگین قیمت نفت خام برنت، حدود ۳۵ تا ۴۰ دلار محاسبه شود، درآمد روزانه نفت تولیدی حدود ۱۱ میلیون دلار، ماهانه ۳۳۹ میلیون دلار و در کل سال ۲۰۲۴ به حدود ۴ میلیارد دلار می‌رسد، همان‌طور که در جدول (۱) نشان داده شده است.

تولید و قاچاق نفت اقلیم و سود شرکت‌ها و تاجران نفت در سال ۲۰۲۴

علی‌رغم این‌که صادرات نفت اقلیم در سال ۲۰۲۴ متوقف اعلام شده بود، اما این به معنی توقف تولید میادین نفتی اقلیم نیست. میادین نفتی همچنان به تولید ادامه داده‌اند و شرکت‌های خارجی نفت گزارش‌های فصلی خود را منتشر کرده‌اند. به عنوان نمونه:

1. روز ۸/ ۵/ ۲۰۲۴ شرکت نفت و گاز نروژی DNO درآمد و سود خود را برای سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۴ اعلام کرد. درآمد کلی این شرکت نفتی ۱۸۳ میلیون دلار و سود آن ۶۱ میلیون دلار بوده است. در میادین نفتی اقلیم، به طور متوسط روزانه ۷۶,۳۱۰ بشکه نفت خام تولید شده است: روزانه ۲۸,۳۷۹ بشکه از میدان تاوکه و ۴۷,۹۳۱ بشکه از میدان فیشخابور. بر اساس گزارش، هر بشکه نفت اقلیم به قیمت ۳۰ دلار به تاجران داخلی فروخته و از طریق تانکرها منتقل شده است.
   روز ۱۵/ ۰۸/ ۲۰۲۴، این شرکت درآمد و سود خود برای سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۴ را اعلام کرد: درآمد کلی ۱۳۷ میلیون دلار و سود ۳۵ میلیون دلار بوده است. تولید روزانه میادین نفتی اقلیم در این سه‌ماهه به ۷۹,۷۸۳ بشکه رسید که نسبت به سه‌ماهه اول سال ۵% افزایش داشت.
   روز ۷/ ۱۱/ ۲۰۲۴ شرکت DNO درآمد و سود خود برای سه‌ماهه سوم سال ۲۰۲۴ را منتشر کرد: درآمد کلی این شرکت ۱۷۰.۵ میلیون دلار، و سود خالص آن ۲۰ میلیون دلار بوده است. تنها در اقلیم کردستان، درآمد این شرکت ۵۹.۲ میلیون دلار بوده که حدود ۷۵% سود خالص آن را شامل می‌شود.
2. بر اساس آخرین گزارش شرکت ترکیه‌ای "جنل انرژی" برای نیمه اول سال ۲۰۲۴، تولید روزانه نفت در بلوک قرارداد تاوکه به ۷۸,۰۵۰ بشکه رسید. هر بشکه نفت به قیمت ۳۴ تا ۳۷ دلار در داخل اقلیم فروخته شده و میانگین قیمت نفت برنت ۸۴ دلار بوده است. تولید در میادین نفتی "تق تق" و "سارته" به طور کامل متوقف شده است و هیچ تولیدی نداشته‌اند. درآمد این شرکت در شش ماه اول سال ۲۰۲۴ حدود ۳۷ میلیون و ۶۰۰ هزار دلار بوده است.
3. شرکت "شاماران پترولیوم" کانادا اعلام کرده است که در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۴، درآمد کل شرکت به ۲۲ میلیون و ۵۸۸ هزار دلار رسیده است. در میدان نفتی "سَرسنگ"، به طور میانگین روزانه ۳۷ هزار و ۲۰۰ بشکه نفت تولید شده و در این مدت ۳ میلیون و ۳۴۵ هزار بشکه نفت خام فروخته شده است. این مقدار بیش از تولید پیش از توقف صادرات نفت اقلیم کردستان بوده است. همچنین در میدان نفتی "اتروش"، به طور میانگین روزانه ۲۰ هزار بشکه نفت تولید شده و در سه‌ماهه نخست امسال، ۱ میلیون و ۸۱۷ هزار بشکه نفت خام فروخته شده است. بدین ترتیب، از تاریخ ۱/۱/۲۰۲۴ تا ۳۱/۳/۲۰۲۴، شرکت در دو میدان نفتی "سرسنگ" و "اتروش"، به طور میانگین روزانه ۵۷ هزار و ۴۰۰ بشکه نفت تولید کرده و مجموعاً ۵ میلیون و ۱۶۲ هزار بشکه نفت خام به فروش رسانده است.

در سه‌ماهه دوم امسال نیز، شرکت شاماران پترولیوم اعلام کرد که درآمد کل شرکت در این مدت به ۲۲ میلیون و ۶۳۰ هزار دلار رسیده است. از تاریخ ۱/۴/۲۰۲۴ تا ۳۰/۶/۲۰۲۴، در دو میدان نفتی "سرسنگ" و "اتروش"، به طور میانگین روزانه ۵۴ هزار و ۸۰۰ بشکه نفت تولید و مجموعاً ۴ میلیون و ۹۰۱ هزار بشکه نفت خام فروخته شده است.

بنابراین، از تاریخ ۰۱/ ۰۱/ ۲۰۲۴ تا ۳۰/ ۰۶/ ۲۰۲۴ در دو میدان نفتی "سرسنگ" و "اتروش"، به طور میانگین روزانه ۵۶ هزار و ۱۰۰ بشکه نفت تولید شده و مجموعاً ۱۰ میلیون و ۶۳ هزار بشکه نفت خام فروخته شده است. این در حالی است که در نیمه اول سال ۲۰۲۳، شرکت به طور میانگین روزانه ۴۲ هزار و ۲۰۰ بشکه نفت تولید و مجموعاً ۷ میلیون و ۱۱۶ هزار بشکه نفت خام فروخته بود.

شرکت بریتانیایی "گلف کیستون پترولیوم" (GKP) نیز آمار تولید و درآمد خود را برای نیمه اول سال ۲۰۲۴ منتشر و اعلام کرده است که با پایداری کامل و بدون هیچ توقفی، ۵۹۰ روز متوالی به فعالیت ادامه داده است. میانگین تولید کل این شرکت در نیمه اول ۲۰۲۴ با ۶۹ درصد افزایش به ۳۹ هزار و ۲۵۲ بشکه نفت خام در روز رسیده است؛ در حالی که در نیمه اول ۲۰۲۳، این میزان به طور میانگین ۲۳ هزار و ۲۵۶ بشکه در روز بود. این افزایش ناشی از تقاضای قوی بازار داخلی برای نفت خام میدان "شیخان" بوده است. طی هشت ماه نخست سال جاری، تولید نفت این میدان به ۴۱ هزار و ۴۰۰ بشکه در روز رسیده و در ماه جولای این رقم به حدود ۴۷ هزار و ۹۰۰ بشکه و در ماه‌های آگوست و سپتامبر به حدود ۴۸ هزار و ۲۰۰ بشکه در روز افزایش یافته است. هر بشکه نفت این شرکت با میانگین قیمت ۲۷ دلار به فروش رسیده است، در حالی که قیمت هر بشکه نفت "برنت" در بازار جهانی ۵۷.۸ دلار بوده است. درآمد کل این شرکت به ۷۱ میلیون دلار رسیده است.

طبق آخرین گزارش شرکت آمریکایی "HKN Energy" درباره میدان نفتی "سرسنگ"، میانگین تولید کل این میدان در سه‌ماهه اول ۲۰۲۴، ۳۶ هزار و ۷۶۳ بشکه نفت در روز بوده است؛ در حالی که در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳، تولید روزانه این میدان ۳۵ هزار و ۳۱ بشکه بوده و بدین ترتیب تولید روزانه با ۵ درصد افزایش به میزان ۱ هزار و ۷۳۲ بشکه رسیده است. تمامی فروش نفت تولیدی این میدان در سه‌ماهه اول ۲۰۲۴ به بازار داخلی اقلیم کردستان بوده و هر بشکه نفت با قیمت ۴۰.۵۲ دلار به فروش رسیده است، در حالی که میانگین قیمت هر بشکه نفت "برنت" در بازارهای جهانی ۸۳ دلار بوده است. در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳، قیمت هر بشکه نفت خام این میدان ۶۶.۲۸ دلار بود و بدین ترتیب قیمت نفت این میدان با ۳۹ درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال گذشته مواجه شده است. درآمد شرکت HKN Energy برای سه‌ماهه اول ۲۰۲۴ نیز با ۳۵.۱ درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۳ روبه‌رو شده است.

با توجه به داده‌های رسانه‌ای و رسمی، مجموع تولید روزانه نفت خام میدان‌های نفتی اقلیم کردستان به طور میانگین ۳۰۱ هزار و ۶۰۴ بشکه بوده است. اگر میانگین قیمت فروش هر بشکه نفت خام را ۳۵ تا ۴۰ دلار در نظر بگیریم، درآمد روزانه نفتی اقلیم کردستان به حدود ۱۱ میلیون و ۳۱۰ هزار و ۱۵۰ دلار می‌رسد که ماهانه به ۳۳۹ میلیون و ۳۰۴ هزار و ۵۰۰ دلار و در کل سال ۲۰۲۴ به ۴ میلیارد و ۷۱ میلیون و ۶۵۴ هزار دلار خواهد رسید.

در رابطه با قاچاق نفت اقلیم کردستان، در تاریخ ۱۱/۷/۲۰۲۴، خبرگزاری رویترز در گزارشی اشاره کرده است که پس از توقف صادرات نفت از طریق خط لوله، قاچاق نفت اقلیم کردستان به ایران و ترکیه افزایش یافته است.

طبق گزارش، روزانه صدها تانکر حامل نفت از اربیل و سلیمانیه از مسیرهای کوهستانی و نقاط دورافتاده عبور می‌کنند و در مرزها هیچ‌گونه ثبت رسمی برای این محموله‌ها صورت نمی‌گیرد. این تانکرها وظیفه انتقال نفت اقلیم کردستان به ایران و ترکیه را بر عهده دارند و نقش مهمی در معاملات نفتی ایفا می‌کنند، به‌گونه‌ای که درآمد ماهیانه این عملیات حدود ۲۰۰ میلیون دلار تخمین زده شده است. این درآمد به جای وارد شدن به خزانه دولت اقلیم، به طور غیررسمی بین حزب دمکرات کردستان و اتحادیه میهنی تقسیم می‌شود.

گزارش رویترز بر مبنای مصاحبه با بیش از ۲۰ کارشناس صنعت نفت، تاجران و مقامات تهیه شده و نشان می‌دهد روزانه بیش از هزار تانکر حامل ۲۰۰ هزار بشکه نفت به ایران و ترکیه منتقل می‌شود. به گفته یکی از مقامات بلندپایه وزارت منابع طبیعی اقلیم کردستان که در مصاحبه با این خبرگزاری صحبت کرده است، اقلیم روزانه ۳۷۵ هزار بشکه نفت تولید می‌کند که از این مقدار ۲۰۰ هزار بشکه به ایران و ترکیه قاچاق می‌شود و باقی آن در داخل اقلیم مصرف می‌شود.

توقف صادرات نفت اقلیم و تأثیر آن بر درآمدهای عمومی در سال ۲۰۲۴

پس از نه سال اختلاف میان دولت عراق و دولت ترکیه بر سر صادرات نفت اقلیم کردستان، دادگاه تجاری بین‌المللی پاریس در فوریه ۲۰۲۳ حکمی ۲۷۷ صفحه‌ای صادر کرد که ترکیه را به نقض توافق‌نامه ۱۹۷۳ متهم کرد. این توافق‌نامه حق صدور نفت از طریق خط لوله را مشروط به تأیید دولت عراق می‌داند. به دلیل این حکم، صادرات نفت اقلیم متوقف شد.

با وجود اینکه بیش از یک سال و ۹ ماه از این حکم می‌گذرد، توافق میان دولت اقلیم و دولت عراق هنوز عملی نشده و صادرات نفت همچنان متوقف است. این توقف تأثیرات مالی گسترده‌ای بر اقلیم کردستان داشته است. در سال ۲۰۲۴، هیچ درآمدی از فروش نفت اقلیم به خزانه دولت وارد نشده و مردم اقلیم از این منبع طبیعی که به عنوان دارایی ملی محسوب می‌شود، سودی نبرده‌اند. برخلاف دولت عراق که حمایت از اقشار آسیب‌پذیر را مدنظر دارد، دولت اقلیم هیچ اقدامی برای تأمین کالاهای نفتی با قیمت مناسب انجام نداده است.

زیان‌های مالی ناشی از توقف صادرات نفت

1. بر اساس گزارش شرکت دیلویت درباره صادرات نفت اقلیم در سال ۲۰۲۲، دولت اقلیم در آن سال ۱۴۴ میلیون و ۴۰۴ هزار و ۴۱۲ بشکه نفت را از طریق خط لوله اقلیم به بندر جیهان ترکیه ارسال کرده است.
2. اگر دولت اقلیم در سال ۲۰۲۴ نیز همان ظرفیت صادرات سال ۲۰۲۲ را داشت، با توجه به میانگین قیمت نفت برنت در سال ۲۰۲۴ که ۸۰.۵۴ دلار بود و نرخ فروش اقلیم که ۱۵.۷۹ دلار کمتر بود (همانند سال ۲۰۲۲)، هر بشکه نفت اقلیم به قیمت ۶۴.۷۵ دلار فروخته می‌شد. در این صورت، درآمد کل اقلیم از فروش نفت در سال ۲۰۲۴ به حدود ۹ میلیارد و ۳۵۷ میلیون دلار می‌رسید.

جدول شماره (۲) فرآیند مالی این موضوع را به‌طور شفاف‌تر نشان می‌دهد.