به گزارش کردپرس، امیدها برای برقراری صلح در ترکیه با دیدار نمایندگان حزب برابری و دموکراسی خلقها یا دم پارتی با عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ.ک.ک در زندان افزایش یافته است. اما چرا اکنون این دیدارها اتفاق افتاده و چگونه ممکن است به طرح آمریکا برای بازسازی خاورمیانه مرتبط باشد. در ادامه پیام اوجالان و اینکه توافق صلح ممکن است چگونه مورد پذیرش قرار گیرد، مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین به بررسی چشم‌اندازهای صلح در عراق و به‌ویژه در سوریه که اداره خودگردان کردی برای بقا می‌جنگد و همزمان در حال مذاکره با اسلام‌گرایان گروه تحریرالشام است، نیز خواهیم پرداخت.

دیدارهای پشت پرده

این هفته باز هم تاریخ با سرعت سرسام‌آوری گذرگاه جدیدی طی کرد و مهم‌ترین وقایع پشت درهای بسته رخ داده‌اند. شنبه گذشته، پروین بولدان و سری سُریا اوندر، نمایندگان حزب ذم پارتی سرانجام اجازه یافتند تا عبدالله اوجالان را در زندان جزیره‌ای امرالی ملاقات کنند و به مدت سه ساعت با او گفت‌وگو کنند. این ملاقات امیدها را برای تبدیل مذاکرات صلح به یک واقعیت افزایش داد.
روز پنج‌شنبه نیز بولدان و اوندر، به همراه احمد ترک، نماینده سابق مجلس و شهردار برکنار شده ماردین، با دولت باغچلی، رهبر حزب حرکت ملی  که هدایت خط ‌مشی جدید دولت در قبال اوجالان را بر عهده دارد، ملاقات کردند. دوشنبه آینده، آن‌ها با حزب عدالت و توسعه (AKP) و سایر احزاب مخالف نیز دیدار خواهند کرد.

تغییرات در خاورمیانه

این وقایع تاریخی در میانه یک طوفان سیاسی بزرگ‌تر رخ می‌دهد: بازسازی خاورمیانه، که پروژه‌ای از سوی امپریالیسم آمریکا است. اسرائیل نقش بازوی بی‌رحم این پروژه را ایفا می‌کند و بریتانیا و اروپا حمایت‌های عملی و دیپلماتیک در این روند را ارائه می‌دهند.
با این حال، این به معنای آن نیست که سایر دولت‌ها و نهادهای فعال در منطقه تنها ابزارهایی برای پیشبرد سیاست‌های آمریکا هستند؛ بلکه آن‌ها نیز اهداف و منافع خاص خود را دنبال می‌کنند.

با وجود اینکه ایالات متحده ممکن است نتواند نتایج سیاست‌های خود را به طور کامل کنترل کند، بسیاری از بازیگران مختلف در این منطقه در حال تعامل بوده و پیامدها غیرقابل پیش‌بینی هستند. فرصت‌های جدیدی باز می‌شوند و مسیرهای قدیمی بسته می‌شوند. بازیگران سیاسی باید آماده تغییر برنامه‌های خود باشند تا از شرایط جدید بهره ببرند و فرصت‌های غیرمنتظره را به نفع خود استفاده کنند.

تضعیف برخی نیروها و گروهها در سوریه این فرصت را برای تحریرالشام  فراهم کرد تا دولت تضعیف‌شده بشار اسد را سرنگون کند. سقوط اسد مدت‌ها هدف ایالات متحده و پیش‌تر نیز هدف ترکیه بود اما به نظر می‌رسد کسی پیش‌بینی نکرده بود که قدرت اسد به این سرعت فرو بپاشد و هیئت تحریرالشام به حکمران دوفاکتوی بخش اعظم خاک سوریه تبدیل شود.

نگرانی‌های ترکیه

ترکیه به سرعت از تغییر شرایط و خلأ قدرت در سوریه بهره‌برداری کرد تا نفوذ خود را در این کشور افزایش دهد. از سوی دیگر، ترکیه نگران است که این تغییرات فرصتی برای استقلال بیشتر کردها فراهم کند و ایالات متحده و اسرائیل نیز ممکن است برای تقویت سلطه خود، از ایجاد یک کیان مستقل کردی حمایت کنند. این اقدام نه به دلیل علاقه به تامین منافع کردها، بلکه به عنوان راهی برای حذف چالش‌های بالقوه پیش روی قدرت ایالات متحده انجام خواهد شد و ممکن است کردها را در شرایط خطرناکی از انزوا قرار دهد.

از نظر دولت ترکیه، هر شکلی از استقلال کردها فاجعه‌بار خواهد بود. این پیش‌زمینه می‌تواند توضیحی برای اقدامات اولیه دولت ترکیه در جهت یک فرآیند صلح احتمالی باشد. استدلال این است که کردها ممکن است از پیگیری این مسیر خطرناک صرف‌نظر کنند اگر ببینند حداقل آزادی‌های فرهنگی و زبانی که خواهان آن بوده‌اند، دست‌یافتنی است. با این حال، هنوز مشخص نیست که دولت ترکیه تا چه حد برای ایجاد تغییرات واقعی جدی است.

 سیاست تهاجمی شکست‌خورده
تغییر موازنه‌های قدرت که پیش از سقوط اسد نیز نگرانی‌هایی را برای ترکیه ایجاد کرده بود، به نظر می‌رسد به‌عنوان کاتالیزوری برای نشست‌های اوجالان عمل کرده باشد. اما دلایل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند دولت را به بازنگری در برنامه فعلی خود برای حمله و نابودی کردها در تمامی جبهه‌ها وادار کرده باشند. این برنامه که در سال ۲۰۱۴ طراحی شد، پیش از آنکه اردوغان فرآیند صلح قبلی را پایان دهد و از آن روی‌گردان شود، در نابودی مقاومت کردها ناکام مانده است. این سیاست نتوانسته حمایت از جنبش آزادی‌خواهی کردها را کاهش دهد؛ جنبشی که با تأسیس اداره خودگردان کردی در سوریه  به صورت قابل توجهی تقویت پیدا کرد. اکنون، این وسواس بی‌پایان ترکیه برای نابودی کردها در حال از بین بردن منابع حیاتی کشور است.

پیام اوجالان

پس از ملاقات روز شنبه نمایندگان کرد ترکیه با اوجالان، حزب دم پارتی بیانیه کوتاهی منتشر کرد که پیام اوجالان به عموم مردم را بیان کرد. ادبیات این پیام دیپلماتیک و موقر است و کسی که آن را بخواند متوجه نمی‌شود نویسنده‌اش یک زندانی است که از ظلم خود سخن می‌گوید.
اوجالان بر نقش محوری پارلمان ترکیه و اهمیت دخیل کردن تمام گروه‌های سیاسی، چه درون و چه بیرون از پارلمان، تأکید کرده است. این امر می‌تواند تضمین کند که مذاکرات واقعی خواهند بود و به نتیجه موفقیت‌آمیز می‌رسند. او همچنین هشدار داده که درگیری‌های فرقه‌ای خطرناک در خاورمیانه هدایت می‌شوند و یک فرآیند صلح می‌تواند به نفع دموکراسی ترکیه باشد.

پذیرش صلح

اوجالان سال‌هاست که آمادگی خود را برای گفت‌وگو با دولت اعلام کرده است. اگر این بار دولت واقعاً به دنبال صلح باشد، توافق احتمالی باید به آنهایی عرضه گردد که به آن‌ها سال‌ها نفرت علیه کردها القا شده است. رویکرد دولت در این زمینه، تمرکز بر نفرت از حزب کارگران کردستان یا پ.ک.ک است، گویی که پ.ک.ک عامل تمام مشکلات است.

با این حال، از نظر اوجالان و اعضای  پ.ک.ک، پایان این حزب تنها در صورتی ممکن است که شرایطی که باعث ایجاد پ.ک.ک شد نیز پایان یابد. مقامات دولتی باید سرکوب فرهنگ کردها را متوقف کنند و نشان دهند که رابطه «برادرانه» میان ترک‌ها و کردها بر پایه سلطه و قلدری نیست.

نگرش‌ها و چالش‌ها

اگرچه دولت ترکیه ممکن است تلاش کند فرآیند صلح را به عنوان اقدامی صرفاً امنیتی و راهی برای تضعیف پ.ک.ک به تصویر بکشد اما چالش اصلی این است که چگونه می‌توان اطمینان حاصل کرد که این فرآیند به تغییرات واقعی و قابل لمس برای جامعه کردها منجر می‌شود. بسیاری از کردها سال‌هاست که به دلیل سرکوب، بی‌عدالتی و تبعیض از دولت ترکیه فاصله گرفته‌اند. بنابراین، بازسازی اعتماد نیازمند اقداماتی فراتر از مذاکرات صلح اولیه است.

اوجالان در پیام خود بر لزوم یکپارچگی سیاسی و اجتماعی تأکید دارد و به نظر می‌رسد پیشنهاد او فراتر از حل یک بحران کوتاه‌مدت امنیتی است. او بر لزوم به رسمیت شناختن حقوق فرهنگی، زبانی و سیاسی کردها به عنوان بخشی از هویت ملی ترکیه تأکید دارد. این امر چالشی جدی برای دولتی خواهد بود که به مدت طولانی از سیاست‌های تک‌فرهنگی حمایت کرده است.

تأثیرات منطقه‌ای

فراتر از مرزهای ترکیه، تحولات مرتبط با مسئله کردها می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر منطقه داشته باشد. ایجاد یک فرآیند صلح پایدار ممکن است الگویی برای کشورهای دیگری باشد که با چالش‌های مشابه روبه‌رو هستند. با این حال، اگر این فرآیند به شکست بیانجامد، پیامدهای آن نیز به همان اندازه چشمگیر خواهد بود.

دولت ترکیه باید از فرصت کنونی برای اثبات تعهد خود به عدالت و صلح استفاده کند. اگر مذاکرات تنها ابزاری برای خلع سلاح پ.ک.ک و تقویت قدرت دولت باشد، نه‌تنها این فرآیند با شکست مواجه خواهد شد بلکه به بی‌اعتمادی عمیق‌تری میان کردها و دولت منجر می‌شود. چنین سناریویی می‌تواند به احیای درگیری‌های خشونت‌آمیز و حتی تشدید آن بیانجامد.

پرسش‌های بی‌پاسخ

در پایان، مسئله بزرگ این است که آیا دولت ترکیه آماده است که از فراتر از تاکتیک‌های کوتاه‌مدت عبور کند و به تغییرات اساسی در رویکرد خود نسبت به مسئله کردها بپردازد؟ آیا جامعه ترکیه، با وجود سال‌ها تبلیغات ضد کردی، آماده پذیرش چنین تغییری خواهد بود؟ و در نهایت، آیا جامعه بین‌المللی نقشی در حمایت از این فرآیند ایفا خواهد کرد یا صرفاً نظاره‌گر خواهد بود؟

مسئله کردهای ترکیه پیچیده‌تر از آن است که بتوان آن را صرفاً به مبارزه با پ.ک.ک  محدود کرد. این مسئله ریشه در تاریخ، سیاست و هویت ملی ترکیه دارد و تنها با اتخاذ رویکردی جامع و مبتنی بر عدالت و برابری قابل حل است. همان‌گونه که اوجالان هشدار داده است، فرصت‌ها برای صلح همواره در دسترس نیستند و دولت ترکیه اکنون باید نشان دهد که آیا آماده استفاده از این فرصت است یا خیر.

نویسنده: سارا گلین، نویسنده و فعال سیاسی استرالیایی

منبع: وبسایت شخصی سارا گلین