به گزارش کردپرس، ترکیه اعلام کرده است که قصد دارد یک فرآیند صلح جدید را با حزب کارگران کردستان ترکیه یا پ.ک.ک آغاز کند؛ حرکتی که می‌تواند جغرافیای سیاسی منطقه را به‌طور چشمگیری تغییر دهد. این ابتکار در بحبوحه نگرانی‌ها از گسترش درگیری میان اسرائیل و ایران صورت می‌گیرد که می‌تواند تأثیرات منفی برای ترکیه داشته باشد. تضعیف رقبای اسرائیل در عرصه منطقه‌ای برای آنکارا نگران‌کننده است، زیرا بیم دارد اسرائیل خلاء احتمالی سیاسی را پر کند و با گروه‌های کردی متحد شود؛ اقدامی که برخلاف منافع ترکیه خواهد بود.
طرح صلح جدید در ترکیه که به رهبری دولت باغچلی، رهبر حزب حرکت ملی و با حمایت رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه پیش می‌رود، احتمالاً با هدف ساماندهی به «جبهه داخلی» ترکیه طراحی شده است. صلح با پ.ک.ک همچنین می‌تواند به جلب حمایت عمومی از اصلاحات مورد نیاز قانون اساسی، برای انتخاب اردوغان به عنوان رئیس جمهور ترکیه برای چهارمین بار در سال ۲۰۲۸ کمک کند.
اگرچه این حرکت چندین هدف داخلی را دنبال می‌کند اما هرگونه توافق صلح میان آنکارا و پ.ک.ک به‌طور اجتناب‌ناپذیری روابط درون‌کردی را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد. اقدامات صلح‌جویانه ترکیه تاکنون حمایت رهبران کلیدی کرد در عراق و سوریه را به دست آورده و نشان‌دهنده آمادگی برای تغییر در وضعیت فعلی است. اگر این فرآیند صلح پیش برود، سیاست‌گذاران در سراسر کردستان عراق از نزدیک نظاره‌گر خواهند بود که چگونه این تغییرات بزرگ می‌تواند توافقات ظریف و درهم‌تنیده میان احزاب کردی منطقه و متحدان آن‌ها را بازتعریف کند.
انگیزه‌های استراتژیک و پیامدهای منطقه‌ای
در راس این تغییر غیرمنتظره در سیاست ترکیه نسبت به پ.ک.ک، ترس از این است که اسرائیل بتواند باعث تغییر جهت اتحادهای کردی شود. اگرچه این ترس‌ها ممکن است اغراق‌آمیز باشد اما کاملاً بی‌اساس نیست. اسرائیل مدت‌هاست که روابط نزدیکی با گروه‌ها و احزاب مسلح کردی به‌ویژه در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۶۰ داشته است. در سال‌های اخیر نیز تلاش‌هایی برای تقویت این روابط صورت گرفته است.
به عنوان مثال، گیدئون ساعر، وزیر امور خارجه اسرائیل، در اوایل نوامبر ادعا کرد که کردها «متحدان طبیعی» اسرائیل هستند که از «استقلال سیاسی» محرومند. اگرچه این اظهارات به ندرت به طور علنی از سوی گروه‌های کرد در عراق بیان می‌شود اما برخی از رهبران کردی این منطقه نیز خواهان روابط نزدیک‌تر با تل‌آویو هستند. به‌ویژه، گفته می‌شود که متحدان سوریه‌ای پ.ک.ک، در اواخر دسامبر از اسرائیل در صورت احتمال خروج نیروهای آمریکایی از سوریه درخواست کمک کرده‌اند.
اردوغان احتمالاً فرآیند صلح با پ.ک.ک را به عنوان ابزاری برای پیش‌دستی در برابر هرگونه اقدام تل‌آویو برای متحد کردن گروه‌های کردی با اسرائیل می‌بیند.
همچنین، پایان دادن به درگیری با پ.ک.ک و عملیات ضد شورشی مرتبط با آن می‌تواند ثبات داخلی در ترکیه را تقویت کرده و جایگاه سیاسی رئیس‌جمهور را در آستانه انتخابات ۲۰۲۸ مستحکم کند. رأی کردها همواره نقش محوری در سیاست ترکیه ایفا کرده است. اردوغان با وارد شدن به گفت‌وگو با پ.ک.ک، . امیدوار است رأی‌دهندگان کرد ناراضی را دوباره به سمت خود جذب کند.
در این میان، درخواست باغچلی در ماه اکتبر، برای سخنرانی عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ‌ک‌ک در پارلمان ترکیه، با هدف اعلام انحلال این گروه، تحولی قابل توجه به‌شمار می‌آید.
باغچلی حتی به احتمال عفو و آزادی اوجالان از زندان، در صورت حمایت او از روند صلح اشاره کرد. اوجالان پس از این اظهارات، برای نخستین بار در نزدیک به سه سال گذشته اجازه یافت با خانواده خود دیدار کند. رهبر پ.ک.ک سپس اعلام کرد که هم از «اقتدار نظری و هم عملی» برای « عبور از درگیری به صلح» برخوردار است اما تنها در صورتی که «شرایط مساعد باشد»، این امر میسر است.
با این حال، حملات پ.ک.ک به تأسیسات تسلیحاتی دولتی در اواخر اکتبر و حملات تلافی‌جویانه ترکیه به این گروه و متحدان آن در عراق و سوریه، اوضاع را پیچیده‌تر کرده است. با وجود این موانع، باغچلی بار دیگر در اوایل نوامبر حمایت خود را از مشارکت اوجالان در روند صلح اعلام کرد. اوجالان در ۲۸ دسامبر با نمایندگان حزب دم پارتی در زندان جزیره‌ای که در آن نگهداری می‌شود، ملاقات کرد و به‌گفته منابع، به ملاقات کنندگان خود گفته است که «آماده است برای حمایت از روند صلح بیانیه‌ای صادر کند.»
خانه کردی که از درون دچار تفرقه است
رهبری حزب دموکرات کردستان مستقر در اربیل، حمایت قوی خود را از ابتکار صلح پیشنهادی ترکیه اعلام کرده است. مسعود بارزانی، رهبر حزب دموکرات کردستان و نیچروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان، هر دو آشکارا از تلاش‌های اردوغان برای حل و فصل اختلافات با پ.ک.ک استقبال کرده‌اند. تنها چند روز پیش از درخواست باغچلی برای توافق با اوجالان، نیچروان بارزانی در آنکارا با اردوغان، هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، و ابراهیم کالین، جانشین او در مقام رئیس اطلاعات ترکیه دیدار کرد.
بارزانی سپس درباره این توافق احتمالی نظر مثبت داد و گفت که این توافق می‌تواند «به نفع کل منطقه» باشد. این نوع تلاش دیپلماتیک ممکن است نشان‌دهنده تمایل حزب دموکرات کردستان برای ایفای نقش میانجی میان آنکارا و پ.ک.ک باشد. این اولین بار نیست که حزب دموکرات مستقر در اربیل، نقش میانجی ایفا می‌کند؛ این حزب در روند آتش‌بس ۲۰۱۳–۲۰۱۵ میان آنکارا و پ‌ک‌ک نیز نقش مؤثری داشت.
حمایت دیپلماتیک حزب دموکرات کردستان از این ابتکار صلح نوظهور احتمالاً ریشه در اتحاد تاریخی این حزب با آنکارا دارد و همچنین ناشی از تمایل سیاست‌گذاران به کاهش نفوذ پ.ک.ک در کردستان عراق است. بغداد در پاسخ به فشارهای شدید ترکیه، در ماه مارس تصمیم به معرفی پ.ک.ک به عنوان یک «سازمان ممنوعه» گرفت. این در حالیست که این گروه مسلح کردی از دهه ۱۹۸۰ در منطقه کردستان عراق حضور داشته است.
اگر مذاکرات صلح پیش برود و به توافق رسمی میان آنکارا و جناح اوجالان از پ.ک.ک منجر شود، برای این گروه مسلح کردی دشوار خواهد بود که به حضور خود در عراق ادامه دهد. این اتفاق احتمالاً به عنوان ضربه‌ای علیه رقبای سلیمانیه‌ای حزب دموکرات کردستان در اتحادیه میهنی کردستان تلقی خواهد شد. اتحادیه میهنی کردستان با اتهاماتی فزاینده مبنی بر حمایت از پ.ک.ک و دیگر گروه‌های مسلح کردی مواجه است و گفته می‌شود که این ائتلاف برای ایجاد توازن قدرت میان احزاب کردی و متحدان منطقه‌ای آن‌ها همکاری می‌کند.
با وجود این تضادهای ظاهری منافع، توافق صلح در نهایت می‌تواند برای همه طرف‌ها مفید باشد. اگر پ.ک.ک سلاح‌های خود را در ترکیه زمین بگذارد، یکی از توجیهات اصلی آنکارا برای حضور نظامی خود در شمال عراق از بین خواهد رفت. در حالی که این امر قطعاً به اختیار عمل بیشتر دو حزب حاکم بر منطقه کردستان منجر خواهد شد، رهبری حزب دموکرات کردستان ممکن است همچنان از حضور محدود نظامی ترکیه استقبال کند. این حضور ، به‌ویژه در شرایطی که نیروهای آمریکایی همچنان در حال مذاکره برای خروج از عراق هستند، اهمیت دارد.
فروشنده صلح، خریداران صلح
حل‌وفصل موفقیت‌آمیز مناقشه ترکیه و پ.ک.ک می‌تواند پیامدهای ژئوپلیتیکی گسترده‌تری برای کردهای عراق داشته باشد. از جمله، ایجاد فضای دیپلماتیک بیشتر ممکن است احزاب کردی را ترغیب کند که بار دیگر برای کسب خودگردانی بیشتر یا حتی استقلال تلاش کنند. این چشم‌انداز آخرین بار پس از همه‌پرسی استقلال سال ۲۰۱۷ در کردستان عراق، به دلیل اختلافات داخلی میان حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان و همچنین مخالفت‌های ترکیه و ایران، ناکام ماند. هرگونه اقدام مشابه امروز نیازمند هدایت دقیق روابط با این قدرت‌های همسایه خواهد بود.
همچنین روند صلح موفق میان آنکارا، حزب دموکرات کردستان و پ.ک.ک می‌تواند مسیرهای جدیدی برای همکاری بین جناح‌های رقیب کردی، در شمال سوریه باز کند. آنکارا مدت‌هاست که نگران دستاوردهای پ.ک.ک از طریق نیروهای دموکراتیک سوریه، در شمال سوریه بوده است. مشارکت جناح‌های طرفدار حزب دموکرات کردستان در تشکیل دولت در شمال سوریه، در کنار عناصر طرفدار پ.ک.ک، می‌تواند به کاهش تنش‌ها بین این گروه‌ها کمک کند. مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه، در اکتبر حمایت خود را از روند صلح ابراز کرد، به شرطی که از موقعیت گروهش در شمال سوریه محافظت شود.
با این حال، ترکیه در سوریه، به‌ویژه پس از سرنگونی حکومت بشار اسد توسط شورشیان سنی اسلام‌گرا مورد حمایت آنکارا، علیه پ.ک.ک اهرم‌های قدرتمندی به دست آورده است. این واقعیت که هیئت تحریر شام- همزمان که گروه‌های طرفدار ترکیه در شمال سوریه با نیروهای کردی درگیر هستند- از تمامیت ارضی سوریه حمایت می‌کند، موقعیت نیروهای دموکراتیک سوریه را تضعیف می‌کند. درخواست مظلوم عبدی برای ایجاد اتحاد کردی نیز چالش‌های پیش‌روی گروه او و همچنین فرصتی برای جناح‌های طرفدار حزب دموکرات کردستان جهت مشارکت در شمال سوریه را برجسته می‌کند. با این حال، اظهارات هاکان فیدان مبنی بر اینکه « در سوریه هیچ جایی برای پ‌ک‌ک وجود ندارد»، می‌تواند به‌عنوان مخالفت او با مذاکرات میان پ.ک.ک و جناح‌های طرفدار حزب دموکرات کردستان در سوریه تعبیر شود.
با این وجود، ایجاد چنین تحولاتی بدون خطر نخواهد بود. پ.ک.ک ضعیف یا منحل‌شده می‌تواند احزاب طرفدار پ.ک.ک را به‌سوی مشارکت سیاسی بیشتر در داخل کردستان عراق سوق دهد که احتمالاً چالشی برای سلطه حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان در صحنه سیاسی این منطقه ایجاد خواهد کرد. علاوه بر این، اگر اوجالان به‌عنوان بخشی از هر توافق نهایی با ترکیه آزاد شود، ممکن است به‌عنوان یک چهره جدید رقیب در سیاست‌های درون‌کردی ظهور کندو با مراکز قدرت سنتی مانند حزب دموکرات به رهبری بارزانی یا اتحادیه میهنی کردستان به رهبری طالبانی رقابت کند. از این رو، دگرگونی های محتمل جدید خطرات بزرگی برای همه بازیگران ایجاد خواهد کرد.
منبع: امواج مدیا
نویسنده: بکر آیدوغان
نظر شما