به گزارش کردپرس، عبدالله اوجالان، رهبر پ.ک.ک که از سال ۱۹۹۹ در جزیره ایمرالی در ترکیه زندانی است، در اعلامیه ای تاریخی در ۲۷ فوریه، از نیروهای پ.ک.ک و همه گروه‌های وابسته خواست سلاح‌های خود را زمین بگذارند و این سازمان را منحل کنند.
پ.ک.ک که توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود، از سال ۱۹۸۴ برای حقوق کردها مبارزه مسلحانه علیه دولت ترکیه را آغاز کرده است.
اهمیت تلاش‌های جدید برای صلح
نتایج تلاش‌های جدید صلح، تأثیرات عمیقی بر ثبات داخلی ترکیه و پویایی منطقه‌ای، به‌ویژه در سوریه و عراق خواهد داشت. این اتفاق فرصتی حیاتی برای واشنگتن است تا از طریق دیپلماسی سازنده، آنکارا، دمشق و گروه‌های کرد را تشویق کند تا به سوی صلحی پایدار حرکت کنند.
تلاش‌های مجدد برای صلح
این اولین تلاش دولت ترکیه، پ.ک.ک و جنبش گسترده‌تر کردها در ترکیه برای دستیابی به توافق صلح نیست. مذاکرات پیشین بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۵ ناموفق بود و پس از شکست آن، ترکیه حملات نظامی علیه مواضع پ.ک.ک در عراق را افزایش داد.
پس از آن دولت باغچه لی، رهبر حزب حرکت ملی یا (MHP)، در اکتبر گذشته به مذاکرات اشاره کرد و احتمال داد که اوجالان اجازه یابد در پارلمان ترکیه صحبت کند، یا از زندان ایمرالی به حبس خانگی منتقل شود. نشانه‌های جدیدی از احیای مذاکرات بوجود آمد. این موضوع بسیار قابل توجه است زیرا MHP یک حزب فوق‌ملی‌گرا و متحد حزب حاکم عدالت و توسعه یا (AKP) به رهبری رجب طیب اردوغان است.
بر خلاف مذاکرات اوایل دهه ۲۰۱۰، این بار اردوغان مستقیماً رهبری مذاکرات را به عهده ندارد و بیشتر سکوت اختیار کرده است. با این حال، او اخیراً حمایت محتاطانه‌ای از مذاکرات ابراز کرده و هشدار داده است که در صورت شکست مذاکرات، آنکارا آخرین نیروهای باقی‌مانده پ.ک.ک را نابود خواهد کرد.
چالش‌های پیش روی روند صلح
چندین عامل می‌توانند این فرآیند را به شکست بکشانند:
- موضع پ.ک.ک: هنوز مشخص نیست که رهبران پ.ک.ک در کوه‌های قندیل عراق از دستور اوجالان برای خلع سلاح و انحلال سازمان پیروی خواهند کرد یا نه.
- تداوم حملات ترکیه: با وجود مذاکرات صلح، حملات نظامی ترکیه به مواضع پ.ک.ک و SDF در عراق و سوریه همچنان ادامه دارد. این مسئله می‌تواند اعتماد کردها به تعهد ترکیه به صلح را از بین ببرد.
- محاسبات سیاسی ائتلاف AKP-MHP: انگیزه اصلی اردوغان از مذاکره می‌تواند تلاش برای تمدید ریاست جمهوری خود پس از ۲۰۲۸ باشد. او برای اصلاح قانون اساسی به حمایت بیش از ۶۰ نماینده کرد پارلمان نیاز دارد.
- تحولات منطقه‌ای: تغییرات در موازنه قدرت در خاورمیانه، به‌ویژه پس از حوادث ۷ اکتبر ، افزایش نفوذ اسرائیل، ترکیه را وادار به تجدیدنظر در استراتژی منطقه‌ای خود کرده است. صلح با پ.ک.ک و کردهای سوریه می‌تواند موقعیت ترکیه را در منطقه تقویت کند.
تأثیر بر ثبات سوریه
شکست مذاکرات ۲۰۱۵ باعث افزایش عملیات نظامی ترکیه در سوریه شد. آنکارا، SDF را شاخه‌ای از پ.ک.ک می‌داند، هرچند ارتباط مستقیم این دو گروه همچنان محل بحث است.
اوجالان در ۲۷ فوریه، از تمام گروه‌های وابسته به پ.ک.ک خواست سلاح خود را زمین بگذارند. اما ژنرال مظلوم عبدی، فرمانده SDF، تأکید کرد که این دستور اوجالان شامل SDF نمی‌شود.
SDF متحد اصلی آمریکا در سوریه در مبارزه با داعش است و حدود یک‌سوم خاک سوریه را کنترل می‌کند. از سال ۲۰۱۵، ترکیه و گروه‌های تحت حمایت آن چندین حمله نظامی علیه SDF انجام داده‌اند.
عبدی و احمد الشرع رئیس‌جمهور موقت سوریه، در ۱۰ مارس 2025 توافق‌نامه‌ای هشت‌بندی در دمشق امضا کردند که خواستار ادغام SDF در ارتش سوریه است.
تأثیر بر ثبات عراق
توافق صلح میان ترکیه و پ.ک.ک تأثیرات گسترده‌ای بر شمال عراق خواهد داشت.
- حملات ترکیه به پ.ک.ک در عراق: ترکیه از اوایل دهه ۱۹۹۰ عملیات نظامی علیه مواضع پ.ک.ک در کردستان عراق انجام داده و این حملات از ۲۰۱۵ شدت گرفته است. در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴، ترکیه بیش از ۲۱۰۰ حمله هوایی به اهداف پ.ک.ک در کردستان عراق انجام داده است.
- منطقه سنجار یا شنگال: پ.ک.ک از سال ۲۰۱۴ در سنجار حضور دارد و در نجات ایزدی‌ها از داعش نقش داشته است. اما ترکیه سنجار را نیز هدف حملات هوایی قرار داده است.
- ناآرامی در کردستان عراق: درگیری‌های ترکیه و پ.ک.ک یکی از عوامل بی‌ثباتی در اقلیم کردستان عراق است. در حالی که این منطقه تحت فشار برخی شبه‌نظامیان در عراق قرار دارد، آمریکا خواهان کاهش تنش‌ها در شمال عراق است.
جمع‌بندی
تلاش جدید برای صلح میان ترکیه و پ.ک.ک یک فرصت تاریخی برای پایان دادن به درگیری‌های چند دهه‌ای است. با این حال، چالش‌های داخلی، محاسبات سیاسی ترکیه، و تحولات منطقه‌ای می‌توانند بر نتیجه این مذاکرات تأثیر بگذارند.
اگر این روند موفق شود، می‌تواند تأثیرات مثبتی بر ثبات داخلی ترکیه، کاهش درگیری در سوریه و عراق، و بهبود روابط آنکارا با کردها و قدرت‌های بین‌المللی داشته باشد.
سیاست ایالات متحده در ارتباط با صلح اردوغان با کردها در سوریه و ترکیه
ترکیه یکی از متحدان کلیدی ایالات متحده و عضو ناتو است که نقشی حیاتی در تحولات ژئوپلیتیکی خاورمیانه، قفقاز جنوبی و اروپای شرقی ایفا می‌کند. دستیابی به صلح پایدار بین آنکارا و پ.ک.ک می‌تواند به پایان یکی از طولانی‌ترین درگیری‌های منطقه‌ای منجر شود که تاکنون ثبات ترکیه در مرزهای جنوبی‌اش را تهدید کرده است.
اگرچه ترکیه بعید است میانجیگری مستقیم خارجی را در مذاکرات خود با پ.ک.ک بپذیرد، ایالات متحده می‌تواند از طریق حمایت علنی از روند صلح، نقشی سازنده ایفا کند. رهبری پ.ک.ک در سال‌های اخیر خواسته‌های خود را کاهش داده و اکنون تنها خواستار دموکراتیزه شدن ترکیه است و دیگر به دنبال استقلال یا حتی خودمختاری نیست. واشنگتن باید آنکارا را ترغیب کند تا از این فرصت تاریخی استفاده کند و به یک توافق عادلانه و محترمانه با جنبش کردها دست یابد.
نقش ایالات متحده در سوریه
ایالات متحده در سوریه نقش مستقیم‌تری ایفا می‌کند. به‌عنوان حامی اصلی نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF)، واشنگتن اخیراً مذاکرات بین SDF و دولت جدید سوریه را تسهیل کرده است. مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، در ۱۱ مارس، از توافق اخیر بین احمد الشرع و مظلوم عبدی حمایت کرد. حفظ حقوق کردها در سوریه و ادغام SDF در ساختار امنیتی سوریه می‌تواند به ایجاد یک دولت متحد و باثبات‌تر کمک کند.
با این حال، واشنگتن باید با احتیاط عمل کند. آنکارا و دمشق ممکن است ترجیح دهند که نیروهای SDF را به‌طور فردی و نه به‌عنوان یک نیروی یکپارچه، در ساختار امنیتی جدید سوریه جذب کنند اما این رویکرد می‌تواند موجب قدرت گرفتن گروه‌های رادیکال مسلح در دولت جدید سوریه شود. کشتارهای اخیر علیه علویان و برخی از مسیحیان در غرب سوریه نشان می‌دهد که نیروهای امنیتی دمشق هنوز قابل اعتماد نیستند. این نگرانی در بیانیه ۹ مارس روبیو نیز مطرح شد، که در آن خشونت‌ها را محکوم کرد و متعهد شد از جوامع اقلیت در سوریه محافظت کند.
ادغام کامل SDF در ساختار امنیتی جدید سوریه می‌تواند آخرین مانع در برابر قدرت گرفتن گروه‌های رادیکال را از میان بردارد. حتی در صورت خروج کامل نیروهای آمریکایی از سوریه، واشنگتن باید از ابزارهای دیگر، از جمله تحریم‌ها یا لغو آنها، برای جلوگیری از تبدیل سوریه پس از اسد به یک مرکز بی‌ثباتی منطقه‌ای و جذب نیروهای افراطی از سراسر منطقه استفاده کند. بنابراین، استراتژی محتاطانه‌تر این است که ساختار نظامی SDF را تا حد امکان در دولت جدید حفظ کند.
مدیریت اختلافات میان آمریکا و ترکیه
تفاوت‌هایی در منافع واشنگتن و آنکارا وجود دارد که سیاست‌گذاران آمریکایی باید آن را مدیریت کنند. در بدترین سناریو، ایالات متحده باید پرونده ترکیه و سوریه را به‌طور جداگانه بررسی کند تا اطمینان حاصل شود که شکست روند صلح در ترکیه به‌طور خودکار موقعیت SDF را در سوریه تضعیف نکند یا مذاکرات SDF با دمشق را از مسیر خود خارج نسازد.
نقش ایالات متحده در عراق
واشنگتن در عراق، باید برای پایان دادن به درگیری‌های ترکیه و پ.ک.ک فشار بیاورد و همچنین خواستار اجرای کامل توافق سنجار شود که در سال ۲۰۲۰ امضا شد. این توافق خواستار خروج نیروهای وابسته به پ.ک.ک و گروه‌های هم‌پیمان از این منطقه و همچنین تقویت جایگاه دولت اقلیم کردستان است.
تهدیدات ناشی از شکست مذاکرات صلح
باید در نظر داشت که اگر صلح بین ترکیه و پ.ک.ک و همچنین بین SDF و دولت تحت حمایت ترکیه در سوریه محقق نشود و درگیری‌های شدید در عراق و سوریه از سر گرفته شود، این وضعیت می‌تواند فرصتی ایجاد کند تا بی‌ثباتی بیشتری در منطقه ایجاد شود.
جمع‌بندی
واشنگتن باید از فرصت تاریخی برای صلح بین ترکیه و پ.ک.ک حمایت کند اما در عین حال باید با دقت و احتیاط گام بردارد تا اطمینان حاصل کند که شکست مذاکرات در ترکیه، تلاش‌های آن برای حفظ ثبات در سوریه و عراق را تضعیف نمی‌کند. برخورد هوشمندانه با این وضعیت می‌تواند از بروز یک بحران امنیتی جدید در منطقه جلوگیری کند.
منبع: مؤسسه تحقیقات سیاست خارجی (FPRI)
نظر شما