مسیرهای طولانی ما بین شهرها نیز مزید بر علت بود. طبیعت هورامان همانند امروز مورد هجوم مردم و تخریب قرار نمی گرفت نیاکان ما صرفا برای گذران زندگی از طبیعت استفاده می کردند و با توجه به رشد متعادل جمعیت استفاده بی رویه از مراتع و طببعت هورامان صورت نمی گرفت و طبیعت این منطقه در یک پروسه ی طبیعی بازسازی و احیا می شد.

نیاکان ما با محیط خود همزیستی مسالمت آمیزی داشتند. باغ ها همانند امروز تکه تکه نشده بود همانند امروز در هر قطعه باغ چندین خانه باغ با مصالح غیربومی ساخته نمی شد.

نیاکان ما طی هزاران سال یاد گرفته بودند:

*برای استفاده از طبیعت نیازی به ابزارهای تخریبگر ساخته دست بشر ندارند

*نیازی به تغییر کاربری باغ ها وتبدیل آنها به یک محصول تجاری نبود

*باغ های منطقه هزاران سال با روش های طبیعی آبیاری می شدند و نیازی به انواع و اقسام آبیاری صنعتی نداشتند

*در هر باغ چندین محصول که مورد نیاز یک خانوار بود کاشت می شد و باغ به منزله ی تضمینی برای حیات یک خانواده بود نه فضایی برای کسب درآمد و تبدیل آن به محصولات تجاری

*مصالح و مواد مورد نیاز برای ساخت خانه ها و خاته باغها از مواد موجود در منطقه بود که طی هزاران سال تکامل به شکل کنونی ساخته شده بود

*در یک منطقه ی کوهستانی نیازی به ساخت خانه های چند طبقه با ظاهری غیر متجانس نبود

امروزه با گسترش توانایی مردم منطقه در پیاده سازی افکار و امور تحمیلی از سایر نقاط دنیا, در پی یکسان سازی هورامان با شهرهای جدید و فاقد پیشینه ی تاریخی و فرهنگی هستند هر روزه شاهد از بین رفتن قسمتی از ویژگی های فرهنگی و تاریخی پیشنیان هستیم. ساخت ساختمان های غیراصولی و نامتجانس با ساختار شهری و از بین رفتن بافتهای سنتی سکونتگاهی در هورامان از فاجعه هایی است که آیندگان ما را به طرز آشکاری مورد نقد و استهزا قرار می دهند.

با تاکید سازمان های جهانی مبنی بر حفظ فرهنگ ها و کمک در راستای ثبت آثار و ویژگی های فرهنگی در سطح دنیا ما همچنان در راستای تخریب و از بین بردن آنها گام برمی داریم. به عبارتی سایرین بیشتر از ما در فکر حفظ فرهنگ و تمدن ما هستند البته اقداماتی در راستای حفظ فرهنگ هورامان توسط تعدادی انسان شریف و دغدغه مند صورت گرفته است لکن در مقابل تخریب هایی که در طی سال های اخیر در منطقه صورت گرفته است تلاشی کوچک است.

بر اساس مطالعات بونسکو یکی از زبانهای در معرض خطر انقراض ایران زبان هورامی است زبان در معرض خطر یا انقراض به زبانی اطلاق می شود که توسط نسلهای قبلی به نسل جدید منتقل نمی شود با نگاهی گذرا به اطرافیانمان می توانیم افرادی را پیدا کنیم که اصرار فراوانی به حرف زدن فرزندانشان به زبانهایی غیرهورامی دارند.

نوشتن به زبان هورامی برای بسیاری کاری سخت و با مشقت است از این رو معضل بعدی که بسیار حائز اهمیت است خطری است که زبان هورامی را تهدید می کند و اکثر مردم ما با بی تفاوتی از این موضوع غافل هستند.

با یک مطالعه ی ساده ی تاریخی پی می بریم مردمانی که اصالت و فرهنگ خود را نادیده بگیرند و درگیر نفوذ فرهنگهای خارجی و فاقد ریشه شوند طی چند قرن به سادگی از بین خواهند رفت و فرهنگ غالب در بین مردم ریشه می دواند بی تفاوتی نسبت به از بین رفتن هورامی و سعی ناخواسته در تضعیف آن با عدم انتقال به نسلهای بعدی گناهی نابخشودنی است. پس به آنچه که برای آیندگان به ارث می گذاریم توجه بیشتری کنیم.

پدیده دیگری که به شدت در محیط طبیعی ما اثرات جبران ناپذیری در پی داشته است دستکاری در محیط زیست هورامان است همانطور که اشاره شد از بین بردن درختانی که هزاران سال بومی این منطقه بوده اند و تغییر کاربری باغهای هورامان و کاشت محصولات و میوه هایی که با این محیط همخوانی ندارند در راستای تجاری سازی و کسب سود بیشتر از معضلات آینده ی نه چندان دور ما خواهد بود در حال حاضر در باغات منطقه شاهد کاشت بیش از اندازه انار هستیم.

از بین بردن درختان توت و گردو باعث برهم خوردن ساختاری طبیعی منطقه شده است و در همین رابطه باغداران با توجه به کمبود آب شروع به لوله گذاری در جوی های آبی کرده اند که قرنها در هورامان از انها برای آبیاری بدون کوچکترین مشکل استفاده شده اند لوله گذاری امری کاملا غیراصولی و باعث برهم خوردن اکولوژی منطقه و تغییرات آب و هوایی, افزایش دمای هوا و از بین رفتن موجودات بومی هورامان می شود سالیان طولانی ساکنان این منطقه با تجربه به سیستم کاشت، آبیاری و زیست خاصی دست یافته اند لکن به صرف پیشرفتهای امروزی و زیاده خواهی تعدادی از افراد این میراث گرانبها در خطر جدی قرار دارد این تغییرات دامن گیر کلیه ی ساکنان هورامان خواهد شد و تاثیرات آن بر همه ی مردم منطقه در آینده ای نزدیک ظاهر خواهد شد لذا در صورت بی تفاوتی همه ی ما مقصر هستیم نه تنها عده ای افراد زیاده خواه و منفعت طلب.

همانطور که با شیوع بیماری کرونا در کشور چین مبدا ویروس تنها این کشور دچار ضرر و زیان نشد بلکه کل دنیا شاهد تاثیرات شدید این بیماری هست و در ادامه خواهد بود.

آلودگی های زیست محیطی از دیگر تهدیدات هورامان و طبیعت بکر و زیبای آن است. در بالا به گسترش وسایل حمل و نقل و توسعه ی راههای ارتباطی بین شهرها اشاره شد همین موضوع در کنار ظهور شبکه های اجتماعی و رسانه های آنلاین باعث هجوم مردم مناطق مختلف ایران و کردستان به هورامان شده است از این رو علاوه بر منفعت های مادی حضور گردشگران از خطرات آشکار آن آلودگی هایی است که از آنان در منطقه به جای می ماند از این رو علاوه بر دستگاههای اجرایی وظیفه ی ما ساکنان هورامان است که در این حوزه فعالیتهایی را در قالب ان جی او ها و امور اجتماعی در راستای حفظ طبیعت هورامان انجام دهیم وجود چند سازمان مردم نهاد قوی در منطقه می تواند کمک شایانی باشد و آموزش بیشتر شهروندان در راستای حفاظت از طبیعت هورامان از موارد مهم و قابل ذکر است.

تذکر به گردشگران و بی تفاوت نبودن نسبت به آلودگیهایی که ناشی از حضور افراد غیربومی است بر همه ی ما ساکنان هورامان از اوجب واجبات است هر پدیده ی خوبی همانند گردشگری از معایبی نیز برخوردار است به همین دلیل باید سعی شود از مضرات این پدیده که می تواند تاثیر خوبی در اقتصاد منطقه داشته باشد کاست.

با رشد جمعیت و فرهنگ مصرف گرایی بیش از حد در کل دنیا و به طبع آن در هورامان تولید زباله به شدت روند افزایشی دارد و آلودگی های ناشی از زباله های شهری به شدت افزایش داشته است لکن هیچ گونه زیرساختی در جهت رفع و یا کاهش اثرات این معضل در منطقه صورت نگرفته است این موضوع از مشکلاتی است که همت مسئولان امر را در راستای رفع آن می طلبد امیدواریم مسئولان ما که از ساکنان هورامان نیز هستند در جهت رفع این مشکل چاره اندیشی کنند درغیر اینصورت نظر به افزایش جمعیت منطقه و ورود تعداد بالای گردشگر در سالهای آتی با مشکلات بزرگتری مواجه خواهیم شد.

همانطور که در بحران اخیر بیماری کروناویروس مشاهده کردیم و اکثریت متفکران به نتیجه واحد رسیده اند, حل مشکلات پیش روی انسان نیازمند همکاری و همراهی همه ی ماست و تک تک شهروندان, مسئولان و نخبگان می بایست احساس مسئولیت کنند.

به همه ما ثابت شد بشریت یک کل واحد است و کوچکترین تغییر در هرجای دنیا می تواند تاثیرات مثبت یا منفی شگرفی بر سایر نقاط دنیا بگذارد از اینرو لازم است به عنوان جزئی از یک کل وظایف خود را به شکل مناسب درقبال هورامان زیبا به انجام برسانیم.