زندگی در دوران اخیر و سال‌های پیش رو نیازمند فراگیری مهارت‌ها و دروس بسیاری است، حداقل بحران هنوز تمام نشده ویروس همه‌گیر کرونا تلنگری است به انسان امروزی، برای اثبات این تغییر و لزوم همراهی و هماهنگی با الزامات عصر جدید.
یکی از مهم‌ترین چالش‌های کنونی کره زمین به‌عنوان «فعلاً» تنها مکان حیات بشری و جانوری، نحوه تعامل و ارتباط انسان با محیط پیرامون و به‌صورت کلی سواد و مهارت‌های زیست‌محیطی است که می‌تواند نقش مهمی در تداوم حیات در زمین باشد.
آتش‌سوزی‌های گسترده، بحران زباله‌های اتمی و غیره، مشکلات ناشی از پسماند، تولیدات گازهای گلخانه‌ای و مضر، تخریب مراتع و جنگل‌ها، سیلاب، گرم شدن زمین، آب رفتن یخ‌های قطبی، فرسایش خاک، تهدید حیات جانوری آبزی و خشکی‌زی، آلوده نمودن سفره‌های آب زیر و روی زمینی، بیابان‌زایی، طوفان‌های مختلف، شکار بی‌رویه حیوانات و آبزیان، خشک شدن رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، آلودگی هوایی، صوتی و محیطی و... تنها بخشی از تهدیدهایی است که اکنون به دلیل تعامل نامناسب انسان با طبیعت، گریبان‌گیر حیات بشری شده و هرلحظه زندگی را بر کره زمین مشکل‌تر می‌کند.
برای مواجهه با این قبیل تهدیدات و همچنین تربیت نسلی جدید با رویکرد همراهی و تعامل مناسب با محیط‌زیست، لازم است مفهوم «سواد محیط‌زیستی» به‌عنوان یکی از مهارت‌های مهم و لازم زندگی در هزاره سوم در خانواده، مدارس و رسانه‌ها برای همه مردم، فارغ از سن و جنس و تحصیلات، آموزش داده شود.
«سواد زیست‌محیطی» را دانش و درک موقعیت و وضعیت محیط‌زیست در کره زمین و مسائل مؤثر بر آن، به‌ویژه مسائل مرتبط با هوا، اقلیم، زمین، غذا، انرژی، آب و زیست‌بوم‌ها تعریف کرده‌اند.
به‌عبارت دیگر سواد زیست‌محیطی دانش و درک درست از تأثیر جوامع بر محیط طبیعی ازجمله رشد جمعیت، توسعه جوامع، نرخ مصرف منابع و غیره است.
برای فهم عناصر و اصول سواد زیست‌محیطی لازم است ابتدا «چرخه سواد محیط‌زیستی» را معرفی نماییم. در این چرخه آگاهی عمومی از رابطه بین محیط و زندگی انسان سبب ایجاد دانش و درک بیشتر ما از سیستم‌ها و فرآیندهای انسانی و طبیعی شده و این امر نگرش قدردانی و همچنین نگرانی از تخریب محیط‌زیست را در اذهان ما تقویت می‌کند.
توجه و تمرکز بر مخاطرات زیست‌محیطی سبب الزام فراگیری مهارت حل مسئله و مهارت‌های تفکر انتقادی در این حوزه شده و در نهایت موجب ایجاد ظرفیت‌های اقدام شخصی و جمعی و مشارکت مدنی برای حفظ و صیانت از محیط زندگی است.
فرد باسواد محیط زیست، چه به‌صورت فردی و چه در کنار دیگران، تصمیمات آگاهانه‌ای در مورد محیط‌زیست زندگی خویش می‌گیرد. او مصمم است برای بهبود رفاه سایر افراد، جوامع و محیط جهانی به این تصمیمات عمل کند.
سواد زیست محیطی سبب دانش و درک طیف گسترده‌ای از مفاهیم، مشکلات و مسائل مربوط به محیط‌زیست شده و مجموعه‌ای است از شرایط شناختی و عاطفی که سبب ایجاد برخی مهارت‌ها و توانایی‌های شناختی و ارائه راهکارهای مناسب رفتاری برای پاسداشت محیط‌زیست می‌شود.
به‌طور خلاصه این سواد شامل درک مشکلات و موضوعات محیط‌زیستی، حل مسئله، وظایف شهروندی در قبال حفظ آن و درنهایت اقدامات عملی فردی و جمعی می‌شود.
پررنگ‌تر شدن مفاهیم زیست‌محیطی در برنامه تربیتی خانواده‌ها، آموزش‌های مدرسه‌ای هدفمند و سامانمند، تولیدات چندرسانه‌ای اثربخش، ایجاد محتواهای دیداری و شنیداری در صداوسیما، فعالیت‌های مستمر و هدفمند در رسانه‌های اجتماعی، آموزش همگانی از طریق بسترهای مختلف رسانه‌ای ملی و غیر ملی، تشکیل انجمن‌های محیط‌زیستی غیردولتی غیرسیاسی و تعریف اقدامات و گام‌های فردی و جمعی برای ارتباطی دوسویه و غیر مخرب با محیط پیرامون تنها بخشی از مسائلی است که با اشاعه سواد زیست‌محیطی می‌تواند نقش مهمی در آینده زندگی بشر و سایر جانداران بر کره زمین داشته باشد.
نظر شما