به گزارش کردپرس، کشور عراق در ماههای اخیر با مسائل مختلفی از جمله ادامه یا پایان حضور نیروهای آمریکا در این کشور، عدم توافق میان کردها و بغداد، حملات نظامی ترکیه به شمال این کشور و غیره روبه رو بوده است. اهمیت این مسائل باعث شد خبرگزاری کردپرس آنها را با دکتر آدریانو دیری، پژوهشگر حقوق بین الملل در دانشگاه روم ایتالیا در میان بگذارد. وی تحقیقات زیادی در مورد مناطق مورد مناقشه جهان و مسئله فدرالیسم که به نوعی به کردهای عراق نیز ارتباط دارد انجام داده است.

دکتر دیری معتقد است که برگزاری رفراندوم استقلال از سوی کردهای عراق اقدام خوبی نبوده و کمکی به حل مسائل کردها نکرده است. او به کردهای عراق توصیه کرد که به جای تلاش برای جدا شدن از این کشور، برای اجرای تمام و کمال قانون اساسی این کشور که منافع آنها را تامین می کند با هم متحد باشند.

متن کامل مصاحبه کردپرس با دکتر آدریانو دیری، استاد دانشگاه رم ایتالیا:

کردپرس: دور جدیدی ازمذاکرات میان آمریکا و دولت عراق برای شکل دادن روابط و منافعشان در آینده آغاز شده است. آیا فکر می کنید که این مذاکرات به خروج نظامیان آمریکا از عراق و اقلیم کردستان- بر اساس خواسته پارلمان عراق- منجر شود؟

دکتر آدریانو دیری: بعد از ماهها سوء ظن و شک و تردید، مذاکرات میان بغداد و واشنگتن بسیار مهم است و هدف اصلی از آن تجدید بنای روابطی بهتر میان آمریکا و عراق است. منافع مشترک برای دو طرف ایجاد ثبات در عراق و رشد اقتصادی این کشور است اما این آخری فقط از طریق کمک های خارجی برای مثال، از سوی آمریکا ممکن است. اما نباید انتخابات آینده ریاست جمهوری آمریکا را در این خصوص فراموش کرد. من فکر نمی کنم که این مذاکرات به خروج سربازان آمریکایی از عراق منجر شود. عراق به حمایت های نظامی، اقتصادی و اداری و همچنین نیروی نظامی توانمند برای مقابله با هسته های مخفی داعش نیاز دارد. عراق نمی تواند کمک های نظامی و لجستیکی آمریکا و دیگر کشورهای خارجی را در شکست دادن داعش فراموش کند. به عقیده من، بر خلاف نظر پارلمان، خروج نیروهای آمریکا از عراق اتفاق نمی افتد. حمایت از نیروهای عراقی همچنان از اهمیت حیاتی برای این کشور برخوردار است و بر خلاف درخواستها برای خروج آمریکا از عراق، همه به مسئله حضور آمریکا واقف هستند.

کردپرس: اربیل و بغداد اختلافات زیادی بر سر نفت، مناطق مورد مناقشه، بودجه و غیره دارند. آیا فکر می کنید که مصطفی کاظمی، نخست وزیر جدید عراق بتواند این اختلافات را حل کند؟

دکتر آدریانو دیری: اختلافات اصلی میان دو طرف، از جنبه سیاسی و حقوقی، با توجه به متن قانون اساسی عراق، بر سر مدیریت درآمدهای نفت و گاز است. این مسئله کاملا به بودجه فدرال عراق که آنهم وابسته به درآمدهای نفت و گاز است، مرتبط می باشد. از آن جایی که اقتصاد عراق کاملا به درآمدهای نفت وابسته است، وضعیت کنونی اقتصاد این کشور با توجه به وابستگی آن به قیمت و شکننده بودن بازار نفت که از پیامدهای شیوع کروناست، خوب نیست. احتمالا مصطفی کاظمی نسبت به نخست وزیران قبل از خود در وضعیت بهتری برای اداره امور و توافق با کردها قرار خواهد داشت اما سیاست در خاورمیانه قابل پیش بینی نیست. به همین ترتیب، ماهها تنش ناشی از اعتراضات عراق، ترور «سردار» قاسم سلیمانی و ابو مهدی مهندس و نیز بحران اقتصادی باعث شده است در مورد رویکرد کلی عراق نسبت به کردها و آمریکا بازنگری شود. اولین قدم در این راه تصمیم گیری در مورد بودجه فدرال عراق در پاییز آینده خواهد بود.

در سال های گذشته، تنش های زیادی بر سر این موضوع میان کرها و بغداد انباشته شد که تصرف کرکوک از طریق نظامی آخرین حلقه از این تنشها بود. هر گونه دستاوردی در مورد مناطق مورد مناقشه تحول حقوقی عمده ای در خاورمیانه خواهد بود. به طور خلاصه این را توضیح می دهم:

چندین مواد در قانون اساسی عراق وجود دارد که توافق بر سر آنها به تعویق افتاده که عبارتند از کرکوک، مناطق مورد مناقشه و درآمدهای نفت. توافق در مورد آنها که نیازمند موافقت کردها در همه این موارد است، دستاورد عمده ای برای رفع نواقص قانون اساسی این کشور است. با این حال، تا امروز، این مسائل بر عهده سیاستمداران گذاشته شده است و به نظر می رسد که همچنان بنا کردن حیات سیاسی عراق بر اساس قانون اساسی این کشور دشوار است. باید به اعتراضاتی اشاره کنم که قبل از شیوع کرونا در عراق اتفاق افتاد. من امیدوارم که کاظمی خواسته های جوانان عراق را درک کرده باشد که خواهان داشتن آینده، شغل و توسعه کشور بودند. کاظمی علیرغم فشارهای عوامل خارجی، فرصت بزرگی برای ایجاد وفاق دارد.

کردپرس: ترکیه حضور نظامی سنگینی در عراق و اقلیم کردستان دارد و عملیات های آن علیه پ.ک.ک مرگ دهها غیرنظامی را به دنبال داشته است. عراق و اقلیم کردستان نتوانسته اند مانع ادامه این حملات شوند. چرا؟

دکتر آدریانو دیری: بدون شک، ترکیه با داشتن چندین پایگاه نظامی و پست های نظامی حضور سنگینی در کردستان عراق دارد. شمال عراق از نقطه نظر ترکیه یک مسئله کلیدی امنیتی برای این کشور محسوب می شود. ترکیه این استراتژی را در مورد سوریه و لیبی نیز دنبال می کند. هم اقلیم کردستان و هم بغداد از نظر سیاسی ضعیف و بی ثبات بوده و بر سر مسائلی این چنینی دچار تفرقه هستند. این ضعفها باعث شده است که ترکیه بدون ابراز اعتراضی عمده از سوی بغداد پایگاه های نظامی در شمال اقلیم کردستان ایجاد کند. به دلایل متعددی، پرستیژ اقلیم کردستان در جران مبارزه با داعش قویتر از ترکیه و عراق بود. ترکیه لازم دید اقلیم کردستان عراق و در کل کردها را که _ در همه جا آنها را ترورریست می داند- تضعیف کند. این در حالی است که کردها در آن زمان و هم اکنون هم، تنها جمعیتی هستند که با شدت با داعش در عراق و سوریه مبارزه کرده اند. از طرفی دیگر، بغداد در ضعیفترین وضعیت قرار داشت. بنابراین، از نظر من، اگر به بازپس گیری کرکوک و پیامدهای آن نگاهی داشته باشیم، تضیف کردها در شمال عراق از نظر بغداد اشکالی ندارد.

کردپرس: برخی کارشناسان و مقامات کرد عراقی معتقدند که تشدید حملات داعش در مناطق مورد مناقشه به دلیل ناهماهنگی میان نیروهای کرد و ارتش عراق است. شما چه فکر می کنید؟

دکتر آدریانو دیری: همین طور است. تا امروز هماهنگی و همکاری میان این دو وجود نداشته است. دلایل این عدم همکاری و هماهنگی همان هایی هستند که تاریخ و قانون اساسی جدید عراق را بوجود آورده اند. نیروهای پیشمرگ به اندازه کافی برای بیرون راندن مرزهای کردستان عراق سازمان یافته هستند اما ارتش عراق کاملا ناتوان از درک مصیبت داعش بود. عدم هماهنگی در داخل نیروهای عراقی و نیز میان نیروهای عراقی و نیروهای کرد عامل ایجاد این مصیب شد. هسته های داعش در حال حاضر در مناطق مورد مناقشه عملیات نظامی انجام می دهند و این جای تعجب ندارد.

کردپرس: آیا شما آن طور که کردها رفراندوم استقلال در سال 2017 را قدم خوبی می دانستند، آن را اقدام خوبی می دانید؟ چرا غرب، بویژه آمریکا از آن حمایت نکرد؟

دکتر آدریانو دیری: برگزاری رفراندوم از این نوع در همه جا مورد مناقشه است. بخصوص، در مورد کشوری که قانون به طور کامل حکمرانی نمی کند. علاوه بر آن، مواضع قانون اساسی عراق ناروشن و مبهم بوده و بسیاری از مواد آن اجرایی نشده است. در مورد رفراندوم کردها، من فکر می کنم که نه بهترین انتخاب بود و نه راه حلی برای مسئله کردهای عراق. از نظر سیاسی، به این دلیل که اولین بار بود که اقلیم کردستان عراق، کرکوک و مناطق مورد مناقشه را در اختیار داشت و بر اساس قانون اساسی عراق نبود، بلکه به دلیل ازاد کردن این مناطق از دست داعش در پی عقب نشینی ارتش عراق اتفاق افتاد، برگزاری رفراندوم در این مناطق قانونی نبود. بنابراین این، بهتر بود در موقعیت قدرتمندتری که نسبت به گذشته قرار می گرفت و به جای این که مردم را به پای صندوق های رای به رفراندوم بفرستد و عراق را به واکنش وادارد، با بغداد گفتگو می کرد. اگر چه ماده 140 قانون اساسی عراق در مورد مناطق مورد مناقشه بر « برگزاری رفراندوم در کرکوک و سایر مناطق مورد مناقشه برای تعیین سرنوشت شهروندان این مناطق» تاکید کرده اما اجرا نشده، برگزاری رفراندوم غیرقانونی بوده و مغایر قانون اساسی عراق بود. هر چند عراق هم با مرده اعلام کردن ماده 140 همین رفتار را در مورد مناطق مورد مناقشه داشته است. اخیرا دادگاه عالی فدرال عراق اعلام کرده که ماده 140 قانون اساسی عراق همچنان معتبر بوده و آماده اجراست.

غرب از این رفراندوم حمایت نکرد و یا بهتر بگوییم، تا لحظه برگزاری چیزی نگفت. چون معتقد بود باید هر کاری در راستای ثبات عراق صورت بگیرد و این موضع در ارتباط با ثبات عراق همچنان قابل دفاع است. منافع غرب و آمریکا در وجود عراق باثبات و نیز خطوط لوله های نفت است. علاوه بر آن، غرب با بحران آوارگان روبه رو بود که کل اتحادیه اروپا و کشورهای عضو را بی ثبات کرده است. همچنین، به دلیل بحران اقتصادی- که همچنان ادامه دارد- غرب از نظر سیاسی در موقعیت ضعف قرار داشت و دچار تفرقه شده بود.

کردپرس: با توجه به این که تخصص شما در حوزه مفاهیمی مانند فدرالیسم، کنفدرالیسم و غیره است، کدام نوع سیستم برای کردها عراق بهتر است: فدرالیسم، کنفدرالیسم و یا استقلال؟

دکتر آدریانو دیری: علیرغم این که کردهای عراق در زمان مبارزه با داعش، در بهترین موقعیت بودند اما بهتر است به دنبال زمان بهتری باشند. رفتن به دنبال رفراندوم و یا چارچوب قانونی دیگری انتخاب خوبی برای کردهای عراق نخواهد بود. علاوه بر آن، صحبت در مورد کنفدرالیسم و یا فدرالیسم به عنوان دو انتخاب متفاوت مسئله ای کلیدی برای کردها نیست و این مهم ترین مشکل برای کردها نیست. تفاوت میان کنفدرال و فدرال بر اساس تحولات تاریخی کشورهای فدرالی مانند ایالات متحده قابل درک است.

کردهای عراق در حال حاضر باید برای اجرای قانون اساسی عراق و نیز بهبود عملکرد دولت خودگردان خود متحد باشند همان طور که در زمان سقوط رژیم صدام حسین این طور بودند. اما کردها متحد نیستند زیرا حکومت میان حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی تقسیم شده است. لازم به ذکر است که خودمختاری کردها ریشه در پیامدهای جنگ اول خلیج فارس دارد.

کردها بهتر است به فکر داشتن دولت بهتری، از نظر عملکرد، نسبت به دولت مرکزی عراق و اجرای قانون اساسی باشند که رسیدن به این اهداف بهتر عملی می شود و راه را برای داشتن خودمختاری قدرتمندتر فراهم می کند. فراموش نکنیم که رسیدن به خودمختاری واقعی از طریق امکان و قابلیت تعیین مالیات و داشتن منبع درآمد ثابت مثلا نفت ممکن است و نه اتکای کامل به سیاست. فدرالیسم سیاسی بدون فدرالیسم مالی یک جعبه تو خالی است.

کد خبرنگار: 40101