به گزارش کردپرس، «سید محمد امین شیخ الاسلامی» متخلص به «هیمن»، از تبار عارف و دانشمند معروف «ملاجامی چوری» و مادرش «زینب» خاتون از خانواده شیخ برهان، یکی از خانواده های بزرگ منطقه موکریان بود. او در اردیبهشت ماه سال ١٣٠٠شمسی در شب عید برات، در روستای سرسبز «لاچین» از توابع مهاباد به دنیا آمد.
او را شاعر عشق و آزادی می خوانند. شعرهایش روان، ساده، سلیس و گیرا است. از عشق، آزادی، زن، عدالت و حقیقت می نویسد و در عین حال که قالب شعری او کلاسیک بود اما در محتوا شاعری مدرن به شمار می رود.
در سال ١٣٦٤ رسالت خود را با نشر مجله «سروه» به زبان کردی در شهر ارومیه از سر گرفت. مجله ایی که انقلابی در روزنامه نگاری کردی در ایران شکل داد و در نوع خود بی نظیر بود. استاد هیمن موکریانی همزمان با آن انتشارات صلاح الدین ایوبی را هم در ارومیه شکل داد و اولین شمار مجله سروه از همین انتشاراتی راهی بازار شد.
ماموستا هیمن، تا زمانی که در قید حیات بود توانست چهار شماره از این مجله را منتشر کند و در همین بازه زمانی کم سبب تحولی شگرف در عرصه روزنامه نگاری کردی شد. ادیبان و اغلب نامداران ادب کردی معاصر از مجله سروه آغاز به کار کردند. در واقع این مجله الهام بخش آن ها بود و به نوعی می توان این مجله را دریچه ی امیدی در توسعه زبان کردی در ایران دانست.
استاد، پس از سال ها فعالیت در حوزه ادبیات کردی، شب جمعه ٢٩ فروردین ماه در ارومیه، بر اثر سکته قلبی، دل پر مهرش از تپیدن ایستاد. پیکر استاد هیمن روز بعد به مهاباد انتقال داده شد و در مقبره الشعرای شهر مهاباد به خاک سپرده شد.
« صلاح الدین آشتی»، نویسنده، شاعر، مترجم و زبان شناسی توانای کُرد و یکی از شاگردان استاد، در گفت وگو با خبرنگار کردپرس به بررسی ابعاد شعر ماموستا «هیمن» پرداخته است که در ادامه می خوانید؛
محور اصلی شعرهای ماموستا هێمن بر چه مبنایی استوار است؟
محور اصلی اشعار استاد مبتنی است بر اصالت انسان ، خردورزی، آزادیخواهی، تعالی اندیشه، شناخت زیبایی، مقاومت در برابر استبداد، طبیعت‌گرایی، گذر از مرحله‌ی ناامیدی به وادی امید و سرانجام واقع‌گرایی بر اساس خط‌مشی روشنفکری. البته تکامل و پرورش یافتن ذهن خلاق شاعر در طول زمان بر شالوده‌ی اندیشه‌ی سیاسی ، ادبی و اجتماعی دوران پر فراز و نشیب زندگی او استوار بوده است و همچنین شاخصترین خصوصیت شعر سهل‌ممتنع در شیوه‌ی کلام شیوای وی متبلور بوده و هست.
در اشعار ایشان چه موضوعاتی برجسته شده است؟
برترین موضوعاتی که در اشعار ایشان دیده می شود، احقاق حقوق انسان، احقاق حقوق زنان، احقاق حقوق پایمال شده‌ی کوردها، همزیستی مسالمت‌آمیز، ترسیم طبیعت، خیال‌پردازی، امید به فردایی روشن و گسترش اندیشه‌ی روشنگری و روشنفکری در حیطه‌‌ی درخشان آزادی است.
تاثیر دو محور (شعر کلاسیک و عروضی) و (شعر کوردی و دوری از قالب کلاسیک) را در اشعار ماموستا هیمن چگونه ارزیابی می کنید؟
استاد در این زمینه با توجه به آشنایی نسبتا عالی با اوزان عروضی و هجایی، توانسته به صورت طبیعی قالب و فرم را به منظور بیان اندیشه‌ی خود استخدام کرده و با توجه به آشنایی کامل با ادبیات فولکلور کوردی به نوعی نوگرایی در چهارچوب شعر اقدام ورزد. وی با این بینش وزن هجایی را دستاوردی اصیل از گذشته‌های دور پنداشته و در تشویق و ترغیب نسل خود و آینده نقش بسزایی ایفا کرده است.
آیا می توان تاثیر ماموستا گوران در اشعاری که به شیوه ی (به سته ی کوردی) نوشته شده اند مشاهده کرد؟
بی‌گمان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری در ادبیات هر ملتی بعنوان شاکله‌ی آن شناخته می‌شود و تاثیر ادبیات غربی از طریق ورود ادبیات ترک‌ها به حوزه‌ی کوردستان عراق چنین انعکاسی داشته است. معاصر بودن هیمن و گوران و پیشگام بودن گوران در عرصه‌ی نوگرایی یا به زبانی ساده‌تر نوعی بازگشت به خویشتن، واکنش مثبت هیمن را نیز به دنبال داشته است.
چرا ماموستا هیمن با توجه به توانایی ادبی خود از سبک کلاسیک فرانر نرفته اند و قالبهای شعر نو را آزمون نکردند؟
چنانکه مشاهده می شود، هیمن وزن هجایی را به‌عنوان خمیرمایه‌‌ی بخشی از اشعار خود قرار داده، که برگرفته از داستان‌های منظوم فولکلور کوردی است و گاها فارغ از قید و بند قافیه به سبک وزن عروضی است. اجتهاد هیمن و سواره ایلخانی‌‌زاده در این زمینه غیر قابل انکار است؛ اما هیمن به‌واسطه‌ی نوعی بینش محطاتانه نتوانست از چنین مرزی تجاوز کند، گرچه نسل جدید را با تمام وجود به نهادن چنین گامی تشویق می‌کرد. او معتقد بود تکرار شیوه‌ی کلاسیک ادبیات را در منجلات تشبیهات و استعارات فرسوده فرو خواهد برد. پرداختن به شعر نو و نیز نوگرایی از تئوری‌های شفاهی استاد بود و همواره اظهار می‌کرد که دیگر از من گذشته.
چرا ماموستا هیمن را یک شاعر رئالیست می خوانند؟
هر چند هیمن در وادی تفکر ناتورالیستی نیز قدم برداشته، اما با توجه به ضرورت نگرش عمیق به درد مشترک انسان‌ها و گام نهادن در راه مبارزات سیاسی، واقع‌گرایی را سرلوحه‌ی هنر خویش قرار داده است. هیمن خیال‌پردازی افراطی را نوعی پوچ‌گرایی بیهوده قلمداد کرده، هر چند که خیال شاعرانه‌ی او برای بیان مفاهیم والای واقعی در حد کمال است.
به نظر شما در شعر ماموستا هیمن ناتورنالیزم بر دیدگاه رئالیستی ایشان غلبه دارد؟
رگه‌های ناتورالیستی در شعر استاد هیمن چون در خدمت بیان واقعیات ملموس روزگار خود او بوده هرگز نتوانست بر رئالیسم بچربد و چنانکه گفته شد افتادن در وادی سیاست او را به میدان روشنگری رهنمون شد و در این عرصه ناتورالیسم حدی دارد و بیش از آن نامطلوب جلوه‌گر خواهد شد.
آثار ماموستا هیمن را با توجه به ساده نویسی و دوری از لغات بیگانه، می توان به عنوان یک فرهنگ جامع زبان و ادب کردی مورد استفاده قرار داد؟
یکی از شاخصترین پدیده‌ها در نظم و نثر هیمن، زبان ساده و بی‌آلایش و بی‌پیرایش است. هیمن معتقد بود که پالودگی و اصالت زبان در میان مردمان روستایی نمود کامل دارد و آنان گنجینه‌ی فرهنگ زبان کوردی هستند. بر همین اساس و با توجه به آورده‌های فرهنگ کوردی از داستان‌ها، افسانه‌ها و ترانه‌ها به تلطیف زبان پرداخته و بی‌گمان در این زمینه موفقیت چشمگیری به‌دست آورده و بر پایه‌ی همین معیار آثار استاد می‌توانند به‌عنوان آفریننده‌ی بخش قابل توجهی از فرهنگ زبان کوردی برشمرده شوند./
گفت وگو/ تانیا شعفی
نظر شما