به گزارش خبرگزاری کردپرس، اواخر دهه‌ی هفتاد، در دانشگاه تبریز، همنشین فرهیختگانی از اقصی نقاط ایران و خارج از ایران، بخصوص از مناطق کُرد‌نشین بودم. فرهیختگانی از بوکان، مهاباد، سردشت، کامیاران، روانسر، جوانرود، پاوه، سنندج، کرمانشاه، و از هولیر و بادینان... کسانی که با زحمت درس خوانده بودند، تا در دانشگاه معتبر شمال غرب کشور، یعنی دانشگاه تبریز پذیرفته شوند، انسان‌هايی زحمتکش، عاقل، منطقی و دانا...

گستردگی گویش‌ها و لهجه‌های زبان کُردی، در ابتدا، مصاحبت با دوستان کُردم را برایم مشکل می‌نمود اما به مرور و طی چهار سال، با این تنوع بی‌نظیر آشنا شدم، و واژه‌ها آموختم، و ذهنم ناخودآگاه به ریشه‌یابی کلمات اصیل گویش کُردی ایلامی و قرابت آن با دیگر گویش‌های کُردی می‌پرداخت و بسیار پیش می‌آمد که از اشتراکات بیشمار این گویش‌ها به وجد می‌آمدم و لذت می‌بردم... خلاصه آن که، آنچه از هم‌نشینانم می‌آموختم از آنچه در کلاس درس می‌آموختم بسیار فراتر بود.

آن وقت‌ها هنوز گوشی‌های اندروید تنها همدم و مونس آدمها نشدە بودند و برای شنیدن آهنگی از خوانندە‌ای، هنوز باید بە نوار کاست رجوع می‌کردیم. گاهی بچه‌ها نوار کاست‌های مورد علاقه‌ی خودشان را از خانه به همراه می‌آوردند و در محیط خوابگاه گوش می‌دادند. یکی از کارهای من هم امانت‌گرفتن این کاست‌ها از رفقای کُرد و گاه ترکم بود. در این کنکاش و جستجوی موسیقايی، با بسیاری از بزرگان موسیقی کُردی آشنا شدم، و دلبسته‌ی برخی؛ که تا اکنون نیز این دلبستگی ادامه دارد. بزرگانی چون مظهر خالقی، حسن زیرک، شوان‌پرور، جوان حاجو، احمد کایا، سید علی‌اصغر کُردستانی، قادر عبدالله‌زاده (قاله مه‌ره)، سیدخلیل عالی‌نژاد، حشمت‌الله لرنژاد، عثمان هورامی، محمد صفائی و... در اثنای چشیدن این لذت‌های شنیداری بود که با موسیقی و صدايی متفاوت آشنا شدم کە از شنیدن صدایش لذت و حسی متفاوت در من بە وجود می‌آمد.

«کاروان عوسمان» پدیده ای بود که با همه تفاوت داشت. هنرمندی که پس از گذشت بیش از دو دهه از اولین تجربه‌ی شنیدن صدایش، می‌خواهم دیگرانی را که با او و موسیقی و صدایش آشنائی ندارند، آشنا کنم. اما پس از جستجو، دریافتم که زندگی‌نامه‌ی مبسوطی از کاروان عوسمان به زبان فارسی در دسترس نیست. بنابراین با ترجمه‌‌ی مطالب پراکنده‌ای که به زبان عربی و کُردی موجود بود، این زندگی‌نامه‌ی مختصر، برای اولین بار به زبان فارسی گردآوری و تنظیم شد.

کاروان عوسمان خواننده، نوازنده و شاعر کُرد زبان اهل عراق، در سال ۱۹۶۸ میلادی (۱۳۴۷ شمسی) در یکی از محله‌های قدیمی شهر سلیمانیه، موسوم به محله‌ی "مه‌ڵکه‌ندی"، از مادر زاده شد. از سن سیزده سالگی موسیقی را آغاز نمود و از سال ۱۹۸۶ (۱۳۶۵ شمسی) نواختن ساز گیتار و ساز عود را به طور حرفه‌ای شروع کرد. در سال ۱۹۸۸ دیپلم کشاورزی خود را در روستای "به‌کره‌جۆ" گرفت. وی با اجرای آهنگ "ئاهێک" که آواز آن از مرحوم استاد "محمد ماملێ" و آهنگ‌ساز آن "سیروان حه‌مه ڕه‌شید" بود، شناخته شد و پس از این بود که کاروان عوسمان مسیر متفاوت خود در عرصه‌ی موسیقی را پیدا کرد، اما ادامه‌ی مسیر و عمده‌ی کارهای بعدی او با همکاری "کمال محمد" بود و از قِبَل همین همکاری بود که وجه هنری خارق‌العاده‌ی کارهای کاروان عوسمان رخ نمایاند.

کاروان عوسمان هنوز در ابتدای راهی نو و آزمودن تجربه‌های جدید در این راه بود که دست تقدیر به گونه‌ای دیگر مسیر زندگی‌اش را تغییر داد. او چون عقابی که بال‌هایش را گشوده بود تا اوج بگیرد به ناگاه در دام صیادی گرفتار آمد و درگیر ماجرايی شد که ستاره‌ی درخشان هنرش را بسیار زود خاموش نمود. استادِ جوان در سال ۱۹۸۹ (١٣٦٨ شمسی) به جرم قتل رفیقش دستگیر می‌شود و در تاریخ ۳۰ سپتامبر ۱۹۹۱ (١٣٧٠ شمسی) در سن ۲۳ سالگی در اوج جوانی، در زندان ابوغریب بغداد اعدام می شود.

ماجرای اقدام به قتل توسط کاروان، شخصیت هنری‌اش را به طور نامعقولی تحت‌الشعاع قرار داد، به نحوی که تمجید از مقام هنری او را ناممکن مي‌نمود. جنس موسیقی و صدای کاروان عوسمان، به دلیل پیشرو بودن در عرصه ی موسیقی کُردی، دارای اهمیت است و باید به صورت علی‌حده و به دور از تعصبات نامعقول و با پرهیز از مرتبط نمودن اتفاقات زندگی شخصی او به جایگاه هنری‌اش، تحلیل و بررسی شود. بنابراین فارغ از این که زندگی شخصی کاروان عوسمان چگونه بوده است و به دور از حرف و حدیث‌هايی که به دلیل بافت سنتی جامعه‌ی کُردی برای او ساخته و پرداخته شده است.

باید ابتدائاً اقرار کرد که موسیقی و خوانندگی کاروان عوسمان نسبت به موسیقی و خوانندگی زمان خود، بسیار جسورانه و منحصر‌به‌فرد است زیرا خروج از کلیشه‌ی موسیقی فولکلوریک کُردی که یک کلیشه‌ی بسیار قدرتمند است نیاز به انسانی خلاق و جسور داشت که این خلاقیت و جسارت موسیقايی در کاروان عوسمان جمع آمده بود، تا گاهی با فاصله گرفتن از این سنت‌ها و گاه با آمیختن ترانه‌های فولکلوریک کُردی با موسیقی پاپ و ریختن آن در قالب صدايی جادويی و خاص، ترکیب‌های دلنشین و جذابی خلق کند، که تا همیشه‌ی ایام باقی بماند.

برخی از موسیقی‌دانان مطرح دنیا با یک یا دو ابزار موسیقی و یا برخی از خوانندگان مطرح دنیا نیز بدون استفاده از موسیقی به‌راحتی توانسته‌اند یک موسیقی و یا یک آواز تاثیر‌گذار خلق کنند. کاروان عوسمان نیز در اغلب آهنگ‌هایش تنها با استفاده از دو ساز گیتار و عود توانسته است در عین سادگی با احساسی عمیق، آهنگی‌هايی تاثیرگذار و ماندگار خلق کند که قابلیت این را دارند تا چندین بار از سوی مخاطب شنیده شوند و برای او ایجاد ملال و دلزدگی نکنند. فضای موسیقی اغلب آهنگ‌های کاروان عوسمان شبیه به هم است اما هر کدام از این آهنگ‌ها پس از همراه شدن با صدای کاروان رنگ و بوی دیگری می‌گیرد و از سایر قطعه‌ها متمایز می‌شود و تشخّص می‌یابد.

در آخر باید بگویم آنچه عیان است این است که مسیری که کاروان عوسمان در عرصه‌ی موسیقی کُردی آغاز نمود با مرگ زودهنگامش مسدود شد، زیرا کسی چون او جسارت، خلاقیت، احساس عمیق و آن صدای جادويی را نداشت تا راه او را ادامه دهد.

*شاعر و فعال فرهنگی
منبع: ده‌روه‌چ