به گزارش کردپرس، قبرستان شیخ صوفی در شهرستان بوکان، بخش مرکزی، دهستان آختاچی و در روستای علی کند قرار دارد. باتوجه به بررسی‌های به عمل آمده در این قبرستان تعدادی از سنگ قبور دارای اشکال هندسی و فاقد هرگونه کتیبه و نوشته هستند اما در بین سنگ قبور حجاری شده و کتیبه دار قدیمی ترین آن مربوط به «حاج شیخ صوفی»، است.

بر روی سنگ قبر وی تاریخ 1105 هجری قمری برابر با 1072 خورشیدی و 1693 میلادی حک شده است که مربوط به دوره صفویه است.

این اثر فرهنگی با تایید اعضای شورای ثبت آثار غیر منقول فرهنگی در سال 1398 با شماره 32714 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.

اثر تاریخی قبر حاج شیخ صوفی، در داخل آرامستان قدیمی روستا قرار دارد و در سال‌های گذشته به دست غارتگران آثار ملی تخریب شده است اما با ثبت ملی امیدها برای مرمت و بازسازی آن فزونی گرفته است.

قبرستان شیخ صوفی، تحت حفاظت و نظارت وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است و هرگونه دخل و تصرف یا اقدام و عملیاتی که منجر به تخریب یا تغییر هویت آن شود، طبق مواد ۵۵۸ تا ۵۶۹ از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی «تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده» جرم محسوب می‌شود و مرتکب مشمول مجازات‌های قانونی خواهد شد و مرمت و بازسازی اثر تنها با تایید و نظارت وزارت میراث فرهنگی ممکن خواهد بود.

به گزارش کردپرس، منصور محمودنژاد، کارشناسی ارشد معماری در خصوص این اثر تاریخی می نویسد؛ «محوطه گورستانی شیخ صوفی متعلق به دوره اسلامی و مربوط به دوران صفویه است. آثار سطحی (سنگ قبرها و جهت قبرها) اسناد و مدارکی هستند که قدیمی بودن گورستان را به اثبات می رسانند. جهت همه گورها شرقی- غربی با کمی انحراف به سمت شمال است.

قبر شیخ صوفی کتیبه دارد، اما دیگر قبور فقط تراشیده شده اند. گورستان به شکلی نزدیک به مثلث است و قسمت شمالی عریض و در قسمت جنوب به هم نزدیک می شود.

آرامگاه شیخ صوفی و خاندانش در گوشه جنوبی این گورستان پر درخت قرار دارد و این قسمت از گورستان، فضایی به ابعاد 20 متر در 30 متر با لاشه سنگ های ریز و متوسط مشخص شده و ارتفاع این قسمت نزدیک به یک متر است.

با توجه به کتیبه های موجود در گورستان مشخص شده که همه خاندان این شیخ (اعم از پدر و پسران و اقوام ) در این قسمت از گورستان تدفین شده اند. حدود چهل تا پنجاه قبر در این قسمت قرار دارد. گورهای این گورستان دارای ساختار سنگ چین ساده در جهت شرقی-غربی هستند و در قسمت پایین مقبره آرامگاه شیخ حسن و شیخ حسین پسران شیخ صوفی قرار دارد.

این آرامگاه در سال 1110 ه. ق به دستور بداق سلطان حاکم وقت مهاباد ساخته شده است. و در سال 1110 ه.ق دو قطعه سنگ نبشته با خط نستعلیق جلی برجسته روی قبرها نصب گردید. سنگ نبشته های قبرشیخ صوفی دارای ارتفاع تقریبی 2 متر و عرض یک متر و ضخامت 10 سانت هستند.

شهادت شیخ با توجه به کتیبه حکاکی شده بر روی سنگ قبر ایشان درمورخه 1105 هجری قمری برابر با 1072 خورشیدی و 1693 میلادی و مربوط به دوره صفویه است».

محمودنژاد، در خصوص اشکال و نقوش موجود بر روی قبر آرامگاه نیز می نویسد: «مطالعه بر روی سنگ نگاره ها نیازمند کمک مجموعه ای از علوم نوین و خاص است. علومی نظیر مردم شناسی، باستان شناسی، تاریخ، نماد شناسی، هنرهای تزیینی، اسطوره شناسی، علم شیمی رطوبت، دما،pH و دیگر علوم. یک علم به تنهایی قادر به مطالعه بر روی آنها نیست؛ چون یک سنگ نگاره مجموعه ای از علوم ذکر شده را در خود جای داده است.

بر روی این سنگ قبرها،اشکال مربع،دایره و مثلث به چشم می آید.که هریک بیانگر چیزی هستند. تزئینات اسلیمی و هندسی با پیچش های متنوع خود دست آویز مناسبی برای طرّاحان و حجّاران قبور بوده اند تا با خلاقیت خود جلوه ای زیبا به سنگ مزارات اسلامی ببخشند. این نقوش انتزاعی از دورة سلجوقی در سنگ مزارات پدیدار می شوند و در دورة تیموری و صفوی به اوج زیبایی و ظرافت خود در قبور می رسند. سرلوحه، حواشی و قاب بندی خطوط و دیواره های جانبی سنگ قبور از فضاهایی هستند که با انواع اسلیمی های زیبا به شیوه های گود و برجسته حجّاری و تزئین شده اند» .