ما مردم استان ایلام و سایر مرزداران غیور ایران اسلامی، بسیاری از روایت های تاریخی دوران دفاع مقدس را نخوانده ایم، دیده ایم، درک و لمس کرده ایم، نسل پیش از ما کتابند، سندهای زنده ای که به وجودشان می بالیم، هم آنانی که هستند و هم شهدا، ایثارگران و آزادگانی که آبروی این سرزمینند.

بدون شک یک اثر تلویزیونی با موضوع تاریخی در یک منطقه ی خاص از روایتی بهره می‌گیرد که پایه و اساس آنرا واقعیت تشکیل داده است ، هر چند نویسنده با توجه به واقعیت های موجود آنرا دراماتیزه کرده و به لحاظ هنری به اصطلاح آنرا جذاب تر به مخاطب نشان می دهد (بدون دست بردن در اساس کار، تحریف و دروغ پردازی).

فیلمنامه ی یک سریال تاریخی شکلی از روایت است که در همه یا بخش عمده ای از آن به رویدادهایی اشاره می‌شود که واقعی هستند ، یعنی خیالی و ساختهٔ ذهن نویسنده نیستند، در مقابل ،شکلی از روایتی دیگر (داستانی) وجود دارد که حاصل تخیل نویسنده می باشد، داستانی که نه می توان آنرا دروغ و نه می توان آنرا راست خواند، یک اثر هنری که سر چشمه ی آن ذهن نویسنده بحساب می آید.

وقتی به طور ویژه راجع به یک اثر تاریخی در منطقه ای ویژه با زبان و فرهنگی خاص صحبت می کنیم، موضوع رنگ دیگری به خود می گیرد ، به این دلیل که اساسا هزینه های این اثر از آثار هنری غیر تاریخی (درام های داستانی)، بیشتر و سنگین تر خواهد بود. چون این نوع کار لازمه اش تحقیقی طولانیست و باید به سراغ آرشیو و منابعی برویم که هزینه بردار و زمان بر است و پیچیدگی خاص خودش را دارد و این همان حلقه ی گم شده یا نقطه ضعف بزرگی است که کار دستِ دست اندرکاران ساخت سریال "ایلدا" داده است.

قطعا سفارش دهنده یا سرمایه گذار با توجه به نوع کار می بایست خواهان روایتی ناب باشد با حفظ حساسیت های موجود، به اینصورت که محصول فرهنگی هم جذاب باشد و هم اثری فاخر و ارزشمند که ماندگاری آن حفظ شود، اما همیشه اینگونه نیست، گاهی یک اثر به دلیل ناآگاهی و عدم پژوهش مناسب و ناآشنایی نویسنده و سایر عوامل از جمله کارگردان، روایتی غیر واقعی از یک واقعه تاریخی را بیان می کند، اینجاست که سوء تفاهم‌ها، سوال‌ها و تردیدها شروع می شود. اگر یک نویسنده یا فیلمساز در کارش خبره باشد و وسواس بخرج دهد، درک وجوه تمایز دو اثر (استانی و تاریخی) خیلی سخت نیست، بدون شک اصلی ترین تفاوت این دو مسئله درست بینی، حقیقت و باورپذیری است . ساخت آثاری با موضوع تاریخی می بایست بیشتر از جنبه هنری به مقولۀ علم تاریخ توجه داشته باشند، ( تحقیق و پژوهش های درست بر اساس منابع درست ).

سریال" ایلدا" با هنر کارگردانی راما قویدل و تهیه کنندگی سید علیرضا سبط احمدی به آنتن شبکه ملی رسیده است؛ سریالی در حوزه دفاع مقدس با بازی بازیگران سرشناس سینما و تلویزیون، اثری که بنا بوده روایتی سالم باشد از دلیری غیور مردان و زنان عشایرِ مرز نشین در برابر متجاوزان به خاک ایران اسلامی، سرزمینی که با خون پاک همین مردم لاله زار شده است .
عدم توجه به گویش، پوشش و فرهنگ مرزنشینانی که ملموس دوران دفاع مقدس را درک کرده اند و همچنین اتفاق هایی که زمان و مکان می بایست در آن دخیل باشد از عمده ضعف های است که حتی مخاطبین عام بر آن صحه می گذارند و منتقدین خاصِ آثار هنری در قالب نقد های بسیار به آن واکنش نشان داده اند.

اعتماد کامل و ششدانگ به فیلم سازهای مرکز نشین برای ساخت هر سریالی با هر موضوعی در هر منطقه ای باعث شده تا بعضی از سریال های تلویزیونی با موضوع دفاع مقدس یا دیگر موضوعات تاریخی نه کیفیت مناسبی داشته باشند و نه از پشتوانه ی علمی و پژوهشی مناسبی برخوردار باشند، سریال "نون خ " در کرمانشاه و سریال " ایلدا " در لرستان دو نمونه ی بارزند که می توان به آنها بارها و بارها اشاره کرد.

شبکه های تلویزیونی علاوه بر سفارش یک اثر بر اساس تعریف سیاست ها، می بایست دقت نظر بیشتری در اصل فیلمنامه و روایت، انتخاب عوامل و در نهایت خروجی کار داشته باشند و در این مسیر از نقطه نظر دقیق کارشناسان آگاه بهره ببرند تا علاوه بر صرف درست هزینه، اثری در خور به آرشیو خود اضافه کنند.

یک سیستم نظارتی دقیق، بخوبی می داند که چه تیمی با چه ویژگی های می تواند ،کاری را انجام و به فرجام برساند ، گاهی یک نام بزرگ در ژانری که تاکنون آنر تجربه نکرده و به آن آگاهی ندارد دچار خطایی نابخشودنی می شود ، یک نویسنده ی ناآگاه به مسائل اجتماعی و فرهنگی در منطقه ای دور از زادبوم خود، یا یک کارگردان بدون توجه به آنچه باید بدرستی بسازد اثری خلق می کنند که نه دلخواه خود و نه مخاطبینشان خواهد بود، سریالی بنام ایلدا که می توانست با کاربلدی و تحقیق کافی به اثری ماندگار در کارنامه ی قویدل و قاب تلویزیون بدل شود.

قویدل و همراهانش یا با مرزنشینان شهید پرور و ولایتمدار غیور کورد و لک و لر و عرب در استان ایلام و دیگر استانها آشنایی نداشته اند یا عامدانه و سرسری بدون توجه به اصل همزادپنداری از کنار مسئله عبور کرده اند، بگونه ای که در معرفی چند فرهنگ با ویژگی های خاص دچار اشتباه شده اند، اشتباهی که مردم به آن واکنش نشان داده و آنرا خطایی نابخشودنی می‌دانند.

گاهی شوق و ذوق سازنده یک سریال در بحث تکنیک و استفاده از ظرفیت های فنی و هنری او را از اصل موضوع دور می کند، شاید اگر کارگردان اثر بخوبی می دانست که بنیاد کار علاوه بر تاریخ ارزشمند دفاع مقدس ،داشته های مردم مرزداری است با فرهنگی غنی، زبانی خاص و پوششی تاریخی ،هیچگاه عجولانه به "نور، صدا، دوربین، حرکت" رضایت نمی‌داد.

پرداختن به فرهنگ ایلیاتی در هر مرزی از ایران زمین، خاصه ایلام قهرمان موضوعی نیست که هر نویسنده یا کارگردان مرکزنشین بتواند بر قامت آن لباسی هنری بپوشاند، این فرهنگ بکر است، خاص است و سرشار از ظرافت ها و نشانه هایی که نیازمند دانشی عمیق است، اگر قرار است به ارزش و اعتبار عشایر مرزنشین درودی از جنس هنر تقدیم کنیم می بایست تمام قد، مرتب و رسا باشد ، تمرکز بر ساخت چنین آثاری با استفاده از سازندگانی از این دست، جز اتلاف هزینه و زمان نیست و بزرگان اندیشه و عمل می بایست بیشتر از هر زمان دیگری مراقب تولیدات تلویزیونی باشند تا همین مردم که از بینندگان خاص تلویزیون ملی هم هستند پراکنده نشوند، ساخت یک سریال هدفی بزرگ است اما بزرگتر از آن رضایتمندی کسانی است که درباره ی تاریخ و فرهنگ آنها به خلق اثری هنری می رسیم.

اصل سخن این است، نویسندگان و سازندگان سریال های تاریخی، بخصوص در بحث فرهنگی می بایست مسلح به دانش تحقیق و پژوهش باشند ، به ظرفیت های اجتماعی، تاریخی و فرهنگی مردم نگاهی ویژه و بیشتر از کسب درآمد به رضایت مخاطبان برنامه توجه داشته باشند، انحصار طلبی و تمرکز گرایی در ساخت آثاری از این دست برای کسانی که متخصص نیستند جز پشیمانی و کارنامه غیرقابل قبول حاصلی به همراه نخواهد داشت

بار دیگر تاکید می کنیم که نه نسل قدیم در استان ایلام و دیگر استان های مرز نشین زبان ِروایتِ این سریال را می شناسند و نه در میان جوانان و فرهنگ دوستان رضایتی به دنبال داشته است، هر آنچه هست نمونه ای ابتر است، زاییده ی ذهن یک نویسنده که در نماهایی تعریف شده از سوی "قویدل" شکلی بصری به خود گرفته است.

استان ایلام سالهاست که در حوزه اقتصادی (منابع نفتی وگازی) سایه ی سنگین بعضی از استان های برخوردار را تحمل می کند، به دست اندرکاران حوزه ی فرهنگی توصیه می شود این ظلم را مضاعف نکنند و در ساخت آثاری از این دست وسواس بیشتری بخرج دهند تا مردم شهید پرور و ولایتمدار استان ایلام رنجیده خاطر لب به شکوه باز نکنند.

*کارگردان و تهیه کننده ایلامی