از نظرشما نقش صنایع تبدیلی دررشد بخش کشاورزی چگونه تعریف می شود؟

ابتدا به تعریف و اهمیت فرآوری صنایع تبدیلی اشاره می کنم. صنایع تبدیلی به معنای فرآوری محصولات زراعی، باغی و دامی است، حالا این فرآوری می تواندعملیاتی در جهت افزایش ماندگاری و طول عمربیشترمحصولات باشد، یا تغییری درنحوه ارائه، بسته بندی و طراحی محصول ایجاد گردد بطوری که موجب حضورموثرترو افزایش ارزش افزوده فرآورده مورد نظر دربازارشود. همچنین بهره مندی از صنایع تبدیلی مناسب می تواند به ما کمک کند که فرآورده های متنوعی را از یک محصول استخراج کنیم. به عنوان مثال محصولی مانند توت فرنگی را در نظر بگیرید می توانیم با یک بسته بندی مناسب و بازارپسند، هم ماندگاری آن را افزایش دهیم وهم امکان ارسال آن به مناطق مختلف را فراهم سازیم. علاوه براین صنایع تبدیلی این امکان را فرآهم می سازد که فرآورده های متنوعی را از این میوه به شدت فساد پذیر تولید کنیم، مانند مربا، مارمالاد، آب میوه و عصاره .درواقع امکان تولید فراورده های متنوع ازیک محصول یکی ازویژگی های بهره گیری ازصنایع تبدیلی است که در توسعه بخش کشاورزی می تواند بسیارموثر باشد. در نهایت توسعه صنایع تبدیلی باعث می شود خام فروشی محصولات تولید استان کاهش یابد. به طوری که اجازه ندهد به صورت خام محصولات از استان خارج شوند.

بخش عمده ای از محصولات باغی استان با توجه به نبود تقاضا از طرف صنایع تبدیلی جهت مصرف تازه خوری در گوشه و کنار خیابان ها عرضه می شود و اگر دقت کرده باشید با توجه به شرایط نامطلوب نگهداری و عرضه همواره با ضایعات زیادی همراه هستند. براساس گزارشات سازمان جهاد کشاورزی میزان ضایعات محصولات کشاورزی حدود 30 درصد است. یعنی تقریبا حدود یک سوم تولیدات، تبدیل به ضایعات می شود و از نظراقتصادی این یک آسیب جدی است. قطعا توسعه صنایع تبدیلی وتکنیک های پس از برداشت، باعث کاهش این آسیب ها می شود.

برای نشان دادن اهمیت صنایع تبدیلی در توسعه کشاورزی یک معادله استوکیومتری را در نظر بگیرید، طرف اول معادله تولید کنندگان مواد خام هستند که مایلند افزایش تولید داشته باشند وکار بیشتری انجام دهند طرف دوم معادله صنایع تبدیلی است که تقاضای خرید و مصرف مشخصی دارد. اگر شما طرف دوم معادله را فعال بکنید، قاعدتا طرف اول معادله به منظور تامین مواد مصرفی مورد نیاز صنایع تبدیلی غذا نیز فعال می شود و باعث افزایش تولید محصولات کشاورزی می گردد. ایجاد هرنوع کسب و کاری در این حوزه افزایش اشتغال را با خود به همراه دارد. افزایش اشتغال می تواند هم به تولیدکنندگان کوچک در روستاها وهم سایرصنایعی که با صنایع تبدیلی درارتباط اند کمک کند. یعنی می توانیم افراد را تشویق کنیم که به تولیدگاه های کوچک خود یعنی روستاها برگردند و آن جا کار تولیدی را انجام دهند.

*چرا با وجود ظرفیت های فراوان کردستان در بخش کشاورزی، صنایع تبدیلی متناسب با این ظرفیت ها رشد نکرده است ؟

برای توسعه صنایع تبدیلی یا راه اندازی یک کارخانه تولیدی درحوزه صنایع غذایی چند فاکتور حائز اهمیت است، هرکارآفرینی برای شروع به کارباید توجه داشته باشد که کارخانه‌های صنایع غذایی در جایی دارای بازده اقتصادی است که دسترسی به مواد اولیه سهل باشد وعلاوه برآن ظرفیت فروش تولیدات نیزوجود داشته باشد.

استان کردستان از لحاظ مواد اولیه و ظرفیت فروش مشکلی ندارد. به دلیل گسترش شبکه های ارتباطی، همجواری با استان‌ها وهمسایگی با کشور‌های دیگرظرفیت فروش و بازارخوبی برای این محصولات تولیدی دراستان وجود دارد. یکی از ویژگی‌های مهم کردستان همجواری با کشورعراق است که این کشوردرحوزه صنایع فرآوری شده غذایی مصرف کننده است و این می تواند یک بازار مناسب برای تولید موادغذایی فرآوری شده از کردستان باشد همچنین در بیشترمواقع لازم است که بازاریابی خوبی صورت بگیرد. تولید وسرمایه گذاری خود یک مقوله است و بحث اینکه بتوانیم کالا را خوب ارائه دهیم و به فروش برسانیم خود یک مقوله دیگر است.

در نتیجه از لحاظ تکنیکی برای توسعه صنایع تبدیلی محدودیتی وجود ندارد و به نظربنده بیشتر بحث سرمایه گذاری است. البته باید درنظرداشت که یکی ازالزامات مهم برای راه اندازی یک کارخانه این است که توازنی بین صنعت ایجاد شده و دیگرصنایع فعال درمنطقه وجود داشته باشد، همچنین به نظربنده عدم توسعه یافتگی سایرصنایع دراستان نیز روی این مهم اثر گذار بوده است.

*آیا از نظرآموزشی به صورت تخصصی برای توسعه صنایع تبدیلی درمراکزعالی استان مورد توجه واقع شده است؟

استان کردستان از نظر داشتن نیروی متخصص برای راه اندازی صنایع تبدیلی دچارکمبود نیست و دارای فارغ التحصیلان توانمند در اغلب تخصص های مورد نیاز صنعت است. همچنین دانشگاه کردستان در رشته صنایع غذایی تقریبا 6 سال است که دانشجو جذب می کند و دانشجویانی بسیار راغب و توانا دارد. فارغ التحصیلان ما خوشبختانه در کارگاه ها و کارخانه‌هایی که درسطح استان وجود دارد مشغول به کارهستند و از این جهت با مشکل مواجه نخواهیم بود.

گروه صنایع غذایی دانشگاه کردستان همچنین ازافرادی با تجربه و صاحب نظردر صنعت برای برگزاری دوره‌های آموزشی دانشجویان کمک می گیرد. این دوره‌ها را می توانیم حتی برای مهندسین فنی شاغل و یا برای افرادی که تمایل دارند کسب و کاری را در این حوزه شروع کنند برگزار کنیم.

*چه مشکلاتی در صنایع تبدیلی در سطح استان وجود دارد؟

هموار نبودن راه تولید مشکل حاکم براین صنعت است یعنی همیشه به یک کفش آهنین برای ادارات دولتی لازم است و یک اراده استوارمی‌خواهد که از این خان‌های زیادی که گذاشته شده عبور کنند. این کار به نوبه ی خود باعث می شود که از این طریق تولید ضربه ببیند. دولت خواهان حمایت و کمک به کارآفرینان است اما ناخواسته یک سری موانع را ایجاد کرده اند. دراین زمینه مجوزهای بسیارزیاد با پروسه های طولانی برای شروع به کارلازم است واین دلسرد کننده است. ارگان‌های دولتی متولی امر ناخواسته تبدبل به مانع می شوند. تولیدکنندگان نیز از این جهت گله مند هستند بنابراین این راه را می‌شود هموارتر کرد دولت باید نگاه ویژه تری داشته باشد. کار در این صنعت را به رقابت بکشاند و اجازه دهد تولید صورت بگیرد و در نهایت زمانی که تولیدکننده به بلوغ رسید می‌تواند مالیات خود را از آنها دریافت کند. فقط لازم است محصول تولید شده طبق استانداردهای خاص تولید و به بازارعرضه شود.

در حال حاضر بحث تحریم‌ها مطرح است که از یک جهت تاثیرات منفی داشته و از جهات دیگر تاثیرات مثبت. گاها در این صنعت هم ماشین های خط تولید وهم مواد اولیه درنتیجه تحریم ها با مشکل مواجه شده اند. البته این مسئله باعث توسعه تولیدکنندگان داخلی ماشین های خط تولید صنایع تبدیلی شده است. انتظاراست که به مرور زمان این مشکلات حل شود. مورد بعدی این است که قیمت تمام شده ی محصولات فرآوری شده بالاست و فروش آنها را با دشواری روبرو کرده است.

*استان کردستان درکدام صنعت بیشترین ظرفیت تولیدی و کدام یک از شهرها از نظر اجرایی شرایط بهتری برای صنعت تبدیلی دارند؟

ظرفیت های استان از نظرمحصولات باغی، زراعی و دامی بالا است. درمورد محصولات باغی استان توت فرنگی رتبه اول تولید درکشور را دارد. میوه های دیمی مانند انگور، سیب، گلابی، به، که در شهرهای دهگلان، مریوان و خود سنندج هم تولید می شوند شرایط خوبی از لحاظ تولید دارند. موارد دیگری که می توان بر روی فرآوری آنها سرمایه گذاری کرد سیب زمینی و خیاراست. کامیاران و دهگلان پتانسیل خوبی برای این اجرای این طرح را دارند.

در مورد تولیدات محصولات دامی و شیلاتی استان نیز شرایط مناسبی دارد. هر چند در بحث شیلات به نظر بنده اقدامات خوبی صورت گرفته است. اما در ارتباط با فرآورده های دامی هنوز بخش زیادی از تولیدات بصورت خام (گوشت قرمز و شیر) از استان خارج می شود.

*نظر کلی شما به عنوان یک استاد و صاحب نظردر این زمینه و در باب این موضوع چیست؟

به صورت کلی اگربخواهیم نتیجه گیری کنیم برای راه اندازی یک کسب وکار در صنایع تبدیلی، استان کردستان شرایط کلی آن را دارد، مواد اولیه، نیروی متخصص، فقط لازم است که این پتانسیل ها به کارآفرینان و سرمایه گذارها در این حوزه معرفی شود.

با وجود محصولاتی مانند توت فرنگی ، نخود، گندم ، سیب زمینی ، آفتابگردان، خیار و میوه های دیمی که کاشت می‌شود پتانسیل بسیار خوبی برای توسعه این صنایع وجود دارد اما باید بتوانیم این محصولات را معرفی کنیم . گاها تصورو انتظارما این است که شرکت ها و کارخانه های بزرگ با ظرفیت و تولید بالا باید در استان شروع به کار کنند، اما باید دقت کنیم که کارخانه های بزرگ و یا برندهای خاص در صنایع غذایی مرحله به مرحله وگام به گام شروع کرده اند تا توسعه پیدا کرده وبه یک شرکت یا کارخانه و برند معروف تبدیل شده اند.

سرمایه گذارهای بومی استان همراه با کارآفرین و مدیران و نیروهای متخصص می‌توانند درمقیاس کوچک سرمایه گذاری و کارآفرینی را شروع کنند و مرحله به مرحله با صبروحوصله با مدیریت کاررا توسعه دهند.

با در نظرگرفتن ظرفیت تولید، کارگاه هایی راه اندازی می‌کنیم و زمانی که شکل می‌گیرد تولیدکنندگان کوچک درروستاها افزایش تولید محصول خواهند داشت. در این زمینه به صبر تلاش و مدیریت نیازداریم، همچنین باید سرمایه گذاررا ترغیب کنیم که ازسرمایه گذاری کوچک شروع به کار کند.

سودهای بانکی بالا یکی از مشکلات اصلی سرمایه گذاران است. مشکل بعدی خود ارگان های متولی در استان است که لازم است پر رنگ تر باشند اگر دقت کنید معمولا ارگان های هستند که همه ی دستورات و قانون و قواعد زیر نظر آنهاست ولی در تولید از جمله معرفی تولیدات، دعوت کارآفرین وسرمایه گذار رد پای کمی از آنها وجود دارد و اکثرا آمارتولید را فقط اعلام می کنند. با این وجود عمده کارها و مجوزها زیر نظرآنها ست بنابرین به نظربنده در این حوزه ها بخش‌های دولتی باید سیاست‌های لازمه را عوض کنند و بیشتربه خواسته های تولیدکنندگان اهمیت دهند .

بیشترمحصولات باغی و زراعی دیمی است به صورت سنتی کاشت وبرداشت می‌شود. اگر توسعه ای در این مسیرصورت گرفته باشد خود تولید کننده کارمی‌کند و پیگیرتمامی راهکارهاست که به نتیجه مطلوبی برسد. اگر از آنها بپرسید چه روش های دیگری برای تولید و فروش محصولات می دانید خیلی در جریان نیستند. اگر بتوانیم این موانع را در استان به صورت منطقه ای کاهش دهیم و ادارات را با تولید کننده گان مواجه کنیم با توجه به ظرفیت تولیدی استان می توان دراین صنعت بسیار موفق بود.

مراحل آغاز یک کسب و کار تولیدی در این حوزه در حال حاضر مانند یک قیف شده است که ورود به آن دشوار ولی بعد از آن محصولات تولیدی با نظارت به مراتب کمتر روانه بازار می شوند. به نظر بنده این قیف باید برعکس شود. حدود یک چهارم تولیدات استان محصولات کشاورزی است ، پس اگر در این زمینه دراستان سرمایه گذاری شود قاعدتا تاثیر مثبتی بر روی برنامه های اقتصادی دارد.

گفتگو / فائزه مهدی